عامل شگفتی‌ساز بازار نفت

وعدههایی که بسیاری از آنها با عنوان «لاف انتخاباتی» یاد میکردند، اما ترامپ در همین مدت محدود نشان داده که برای اجرایی کردن وعدههای خود بسیار مصمم است. یکی از وعدههای ترامپ که به نظر میرسد مصرانه پیگیری خواهد کرد، کاهش وابستگی انرژی آمریکا است. تلاش برای حذف مقررات حفاظت از محیط زیست، دستور برای راهاندازی دو خط لوله که کاهش وابستگی نفتی آمریکا را به دنبال دارد و وضع تعرفه 20 درصدی بر واردات از مکزیک اقداماتی است که طی دو هفته اخیر رئیسجمهوری جدید آمریکا انجام داده است. تمامی این برنامهها به روشنی تنها سیاست قدیمی «استقلال انرژی» آمریکا را دنبال میکند. اما این سیاست با روی کار آمدن دولتی که به شکلی افراطی منافع داخلی را پیگیری میکند، شکل تازهای به خود گرفته است تا آنجا که کارشناسان عقیده دارند اثرات تصمیمات نفتی ترامپ میتواند بازار جهانی نفت را با عدم قطعیتهای فراوانی همراه سازد، از این رو بسیاری ترامپ را عامل «شگفتیساز» بازار نفت میدانند.

ترامپ علیه قوانین حافظ محیط زیست

ترامپ تنها چند ساعت پس از ادای سوگند و ورود به کاخ سفید دستور داد تا صفحه مربوط به تغییرات اقلیمی از سایت اینترنتی این سازمان حذف شود. رئیسجمهوری جدید آمریکا همچنین برای نشان دادن مخالفت خود با برنامههای دولت اوباما در زمینه تغییرات اقلیمی اسکات پرویت (Scott Pruitt) را که از مخالفان جدی برنامههای مقابله با تغییرات آب و هوایی است بهعنوان رئیس جدید آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا منصوب کرده است. از سویی برخی بخشهای دولتی از جمله وزارت کشور، وزارت کشاورزی و وزارت بهداشت از کاخ سفید دستورات جدیدی مبنی بر عدم ارائه اطلاعاتی در مورد موضوعات مرتبط با محیط زیست دریافت کردهاند. به گفته مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست، دولت ترامپ اعلام کرده که از این پس تمامی اطلاعات و یافتههای علمی در زمینه محیط زیست پیش از انتشار باید به تایید دولت برسد. وی که در دوران رقابتهای انتخاباتی پیش از دیگر کاندیداهای ریاست جمهوری آمریکا برنامههای انرژی خود را اعلام کرده بود، «گرمایش زمین» را مفهومی ابداعی ازسوی چینیها و در راستای جلوگیری از رقابتی شدن صنعت آمریکا دانسته و همچنین وعده داده بود که آمریکا را از توافق آب و هوایی پاریس که دسامبر ۲۰۱۵ در راستای کاهش انتشار کربن منعقد شد، خارج کند. وی بارها نظریه علمی تغییرات اقلیمی ناشی از اقدامات انسانی را رد کرده است.

دستور برای ساخت دو خط لوله

اما ترامپ سهشنبه هفته گذشته دستور ادامه ساخت خط لوله نفت «کیستون ایکسال» و «داکوتا اکسس» را صادر کرد. ساخت خط لوله کیستون ایکسال یکی از وعدههای انتخاباتی ترامپ بود که حال در آستانه اجرایی شدن قرار گرفته است. دولت باراک اوباما پیشتر با توجه به تعهدات آمریکا در مبارزه با تغییرات اقلیمی مانع اجرای این طرح شده بود. گفته میشود این تصمیم ترامپ در راستای سرعت بخشیدن به استقلال انرژی آمریکا است. به این ترتیب پروژه 6/08 میلیارد دلاری خط لوله سراسری کیستون ایکسال که نفت کانادا را به آمریکا میآورد، حالا در آستانه اجرایی شدن است. محمد صادق جوکار میگوید: «با اجرای این پروژه واردات نفت از آلبرتای کانادا به خلیج مکزیک، در فاز نخست به 400 هزار بشکه در روز میرسد. این سطح از واردات میتواند در فاز نهایی این پروژه به روزانه 1/5 میلیون بشکه در روز برسد که البته به میزان تقاضای آمریکا بستگی خواهد داشت.» به عقیده این عضو هیات علمی موسسه بینالمللی مطالعات انرژی، بحث احداث خط لوله کیستون صرفا به دلیل واردات نفت خام از یک کشور غربی مورد توجه ترامپ قرار ندارد، بلکه ایجاد اشتغال و توسعه نیز موضوعاتی هستند که در کنار احداث این خط لوله از اهمیت برخوردارند.

همچنین عملیات ساخت خط لوله نفت داکوتای شمالی که از دسامبر 2016 و در پی اعتراضات گسترده سرخپوستان ساکن در مسیر خط لوله و طرفداران محیط زیست متوقف شده بود، در دستور کار قرار گرفته است. جوکار در رابطه با این خط لوله میگوید: با صدور مجوز احداث این خط لوله و تکمیل آن، منابع نامتعارف داخلی با سهولت و قیمت کمتری به دست پالایشگران آمریکایی خواهد رسید. او در توضیح بیشتر میگوید: «انتقال نفت تولید آمریکا از طریق خط لوله، هزینه نقل و انتقال را برای پالایشگاههای آمریکایی بسیار کم خواهد کرد بنابراین برای پالایشگران به صرفه خواهد بود که به جای واردات، نفت مورد نیاز خود را از داخل کشور، ولو از فاصلهای دور تامین کنند.»

استارت وضع تعرفه بر واردات

ترامپ در کنار تصمیمهایی که برای صنعت نفت آمریکا گرفته، بحث افزایش تعرفه واردات نفت از مکزیک را نیز مورد توجه زیاد قرار داده است. از نگاه جوکار اعمال تعرفه برای واردات نفت از مکزیک اگرچه ممکن است اقدامی در جهت حمایت از نفت داخلی آمریکا به نظر برسد، اما ترامپ با این اقدام که در سطحی کلان در حال کلید خوردن است، قصد دارد جایگاه آمریکا را در موافقتنامه نفتا (قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی که سه کشور آمریکا، کانادا و مکزیک در آن حضور دارند) قدرتمندتر سازد. او عقیده دارد نقش آمریکا در این توافقنامه، در دوران اوباما تضعیف شده است. یکی دیگر از اهداف وضع تعرفه بر واردات نفت از مکزیک، اعمال فشار بر سرمایهگذاران آمریکایی حاضر در صنعت نفت مکزیک است. جوکار در این زمینه میگوید: به این ترتیب با از بین رفتن صرفه اقتصادی صادرات نفت به آمریکا، سرمایهگذاران آمریکایی سرمایههای خود را از صنعت نفت مکزیک خارج کرده و به صنعت نفت کشور خود باز خواهند گشت. اما نکته جالب توجهی که جوکار در رابطه با سیاست وضع تعرفه از سوی ترامپ مطرح میکند، این است که «عربستان و دیگر تولیدکنندگان نفت خاورمیانه که به آمریکا صادرات نفت دارند نیز باید از سیاست وضع تعرفه ترس داشته باشند؛ چراکه ممکن است ترامپ این سیاست را در رابطه با آنها نیز اجرایی کند.»

سیاست استقلال انرژی

شروع پر هیاهوی دوران ریاست جمهوری ترامپ نشان میدهد که وی به «استقلال انرژی آمریکا» نگاه ویژهای دارد، نگاهی که تاکنون از سوی هیچیک از روسایجمهور ایالات متحده اعم از جمهوریخواه و دموکرات دیده نشده بود. جوکار در این رابطه میگوید: پیش از این در آمریکا تاکیدی در رابطه با استقلال انرژی این کشور وجود داشت، به این معنا که در عین واردات نفت خام، صادارت نفت یا فرآوردههای نفتی بیشتر شود، اما چیزی که ترامپ در پی آن است کاهش واردات نفت خام با تاکید بر تغییر منبع واردات است. این کارشناس انرژی در ادامه با اشاره به اینکه بحث استقلال انرژی همواره در آمریکا مطرح بوده است، ادامه میدهد: کاهش واردات نفت خام از خاورمیانه یا کشورهای عضو اوپک و جایگزین کردن کشورهای غرب به جای آن، همیشه مورد توجه دولتهای مختلف در ایالات متحده آمریکا بوده است، به همین دلیل اگرچه در دولت اوباما در دورههایی واردات نفتخام از خاورمیانه افزایشی بوده اما بهطور کلی روند واردات از این منطقه رو به کاهش بوده و تاکید بر واردات از نیمکره غربی است.

دیگر موضوعی که ترامپ مانور فراوانی روی آن دارد، کاهش مالیات و عوارض توسعه صنعت نفت در ایالات متحده آمریکا است. جوکار در رابطه با این تصمیم دولت جدید آمریکا میگوید: ترامپ عقیده دارد اوباما به واسطه وضع مالیات و عوارض تولید نفت، هزینهای 10 دلاری برای تولید هر بشکه نفت خام آمریکا ایجاد کرده است که ترامپ قصد دارد این هزینهها را برای تولیدکنندگان نفت حذف کند. این عضو هیات علمی موسسه مطالعات انرژی عقیده دارد «هرچند با کاهش این مالیات و عوارضها درآمد دولت کاهش پیدا میکند اما در عوض قدرت تولید نفت آمریکا افزایش پیدا میکند.» به گفته جوکار «با حذف عوارض و مالیات تولید نفت، هزینه تولید طلایسیاه در آمریکا بهصورت کلی 13/2 درصد کاهش خواهد یافت؛ برای مثال اگر در سال 2014 یا 2015 هزینه تولید هر بشکه نفت خام در آمریکا 60 دلار بر بشکه بود، با اجرای این طرح میتواند به 30 دلار در بشکه نیز برسد؛ چراکه در حال حاضر به واسطه رشد تکنولوژی هزینههای تولید در برخی مناطق تا 37 دلار نیز کاهش یافته است.»

اما عنصر شگفتیآور بازار نفت، چگونه افزایش تولید نفت در آمریکا را عملیاتی خواهد کرد؟ جوکار در پاسخ به این سوال به 650 میلیون هکتار زمینهای فدرالی آمریکا اشاره میکند و میگوید: در دوره ریاست جمهوری اوباما، این زمینها با ممنوعیت اکتشاف و تولید نفت خام همراه شدند به این شکل که برای حفاظت از محیط زیست، هزینههای ورود به این منطقه با افزایش قیمت شدید همراه شد، اما حالا ترامپ تمام برنامههای محیط زیستی و تمرکز بر تولید انرژیهای نوین را کنار زده و اعلام کرده است «منابع نامتعارف داخلی تولید نفت که ارزشی برابر با 40 تریلیارد دلار دارد را آزاد خواهد کرد.» به گفته کارشناسان اگر این منابع آزاد شوند، در فازهای نهایی 10 میلیون شغل برای آمریکاییها ایجاد خواهند کرد که مسالهای مهم برای ترامپ است.

اما ترامپ برای اجرایی کردن تمام ایدههای نفتی و گازی خود با موانعی از جمله پیماننامه بینالمللی حفاظت از محیطزیست پاریس (CAP 21)، مواضع ژئوپلیتیک، قیمت جهانی نفت، واکنش گروههای مختلف داخلی و خارجی و... مواجه است جوکار در توضیح بیشتر در این زمینه میگوید: ترامپ ایدههایی در رابطه با صنعت نفت آمریکا مطرح کرده که در چارچوب قوانین این کشور، بازار و دیگر کشورها ممکن است با مشکلاتی همراه شود، برای مثال ترامپ اعلام کرده است به پیمان زیستمحیطی پاریس پایبند نخواهد بود و بحثهای زیستمحیطی را از طریق آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا پیگیری خواهد کرد اما این اقدام او قطعا از جانب کشورهایی مانند چین و هند که نقش پررنگی در تغییرات اقلیمی دارند بدون پاسخ نخواهد ماند و شاید محدودیتهایی بینالمللی برای ترامپ ایجاد کند. از دیگر سو گرم شدن کره زمین تبعات فراوانی برای آمریکا دارد، برای مثال این کشور در سال 2012 چیزی حدود 100 میلیارد دلار در نتیجه بلایای طبیعی که ناشی از تغییرات اقلیمی بوده متحمل شده است که از طرف گروههای مخالف سیاستهای زیستمحیطی ترامپ در داخل کشور به شدت مورد پیگیری قرار خواهد گرفت.

اما با وجود موانع مختلف قانونی و بینالمللی که میتواند از تندی تصمیمات ترامپ بکاهد، همسو بودن کنگره و سنای آمریکا با نظرات رئیسجمهور فعلی میتواند تا حدودی اجرای تصمیمات رئیسجمهور جدید را تسهیل کند. با تمام این تفسیر، جوکار با تاکید بر دکترین «اولویت با آمریکا»ی ترامپ میگوید: هرچند اجرایی شدن تصمیمات ترامپ زمانبر خواهد بود و هزینههایی در پی خواهد داشت، اما بدون شک این فرد تبدیل به عامل شگفتیساز بازار نفت خواهد شد، عاملی که با نادیده گرفتن منافع جهانی و تاکید بر منافع داخلی میتواند تحلیلهای بازار نفت را با عدم قطعیت بیش از پیش همراه سازد.