مدل و راهکارهای توسعه بخش معدن ایران

در این نشست که به دنبال اجرای برنامه حضور اقتصاددانان در معادن و کارخانههای فولاد و فرآوری سنگآهن استان یزد انجام شد، ابتدا امیر صباغ مدیر برنامهریزی و نظارت راهبردی با ارائه گزارشی از جایگاه جهانی تولیدات زنجیره معدن گفت: توسعه معدن در هر منطقه سبب توسعه بخشهای دیگر آن منطقه شده و ایران با توجه به توانمندیهایی که در این بخش دارد از فرصت مناسبی برای رشد برخوردار است. صباغ با بیان اینکه ایمیدرو تاکید زیادی بر افزایش زیرساختهای بخش معدن و صنایع معدنی دارد، ادامه داد: با تقویت زنجیره ارزش در صنایع پاییندستی، شاهد رشد چند برابری درآمد، اشتغال و صادرات خواهیم بود و این واقعیتی است که در کشورهای بزرگ معدنی عینیت یافته است.

مشارکت با بخش خصوصی

مهدی کرباسیان به گذر ایمیدرو از دوران سخت سالهای گذشته و اثر تصمیمهای مدیریتی پیشین اشاره کرد و گفت: توسعه غیراقتصادی صنعت فولاد و نوع واگذاری سهام شرکتهای این سازمان در دولت گذشته، از چالشهایی بود که برای دولت فعلی، برجای ماند. با این حال در شرایط نبود منابع مالی کافی، توانستیم ۲۴هزار میلیارد تومان طرح را اجرایی کنیم. وی افزود: مشارکت گرفتن از بخش غیردولتی و بخش خصوصی یکی از مدلهای موفق در ایجاد تحرک در طرحها و راهاندازی آنها بود. رییس هیات عامل ایمیدرو افزود: در طرحها بین ۱۵ تا ۳۵درصد مشارکت داشتهایم و بقیه متعلق به بخش غیردولتی است هرچند قانون هم تاکید دارد که ۳ سال بعد از راهاندازی، آن میزان سهم هم باید واگذار شود. وی اکتشاف در ۲۵۰هزار کیلومتر مربع از مساحت کشور را از نیازهای بخش معدن دانست و تاکید کرد: در این حوزه با شرکتهای خارجی همکاری داریم و این امر در ورود فناوری به بخش معدن کمک کرده است. کرباسیان تصریح کرد: برخی گمان میکنند مشکل تحریمها فقط به نقل و انتقال ارز مربوط میشود در حالی که پیش از برجام، شرکتهای خارجی حتی از دادن یک برگ از اطلاعات ماهوارهای معدنی خودداری میکردند. امروز بسیاری از شرکتهای صاحبنام، همکاری با ایران را آغاز کردهاند. کرباسیان ادامه داد: زنجیره معدن یکی از کشورهای پیشرفته نشان میدهد ۸۶ میلیارد دلار مواد معدنی را در صنایع پاییندستی به ۲۴۰۰میلیارد دلار تبدیل کردهاند که نیاز توجه به صنایع پاییندستی را دوچندان میکند. وی همکاری با شرکتهای خارجی را برای تامین مالی ۵۰میلیارد دلاری توسعه بخش معدن و صنایع معدنی ضروری دانست.

خطشکنی دولتها

علی ترکمان دینی نیز در این نشست اظهار کرد: قطعهقطعه کردن طرح جامع فولاد و پراکنده کردن آن، نتیجه تفکر سنتی مدیریت است که سبب شده تعداد زیادی شرکت با مقیاس پایین تولید، اقدام به جذب منابع و ظرفیتسازی کنند. این صاحبنظر اقتصادی افزود: کرهجنوبی تنها با دو کارخانه برای ۵۲میلیون تن فولاد، ظرفیتسازی کرد در حالی که آنها نیز نظام دولتی داشتهاند اما با تفکر پیشرفت، مدیریت کردهاند. ترکمان دینی نقش دولتها را در توسعه چشمگیر دانست و اظهار کرد: در دهههای اخیر، شرکتهای دولتی ایالات متحده، در بسیاری از علوم روز همچون اینترنت و آیتی پیشرو بودهاند و در واقع خطشکنی کردهاند.

فرمول کارآمد برای واگذاری نیاز داریم

موسی غنینژاد، استاد دانشگاه و صاحبنظر اقتصادی با بیان اینکه حضور در معادن و آشنایی با فعالیتهای مهندسی و تولیدی، حرکت ثمربخشی برای ارائه توانمندیهای این بخش است گفت: باید از فرصت کنونی توسعه معدن حداکثر استفاده را به عمل آوریم که در آینده با تغییر جهت مصرف و ورود مواد جدید به بازار، دچار زیان نشویم. وی با اشاره به نوع نگاهها به واگذاری سهام اظهار کرد: برای اینکه نتوان سهام شرکتهای دولتی را در قالب رد دیون یا سهام عدالت واگذار کرد باید فرمول کارآمدی برای فروش سهام شرکتهای دولتی تدوین و اجرایی کرد. از سوی دیگر مهدی عسلی که پیشینه مدیریت عالی در سازمان برنامه و وزارت نفت دارد گفت: در بحثها و برنامههای توسعهای، همواره نگاه اقتصادی و تحلیل مالی غایب بوده است و تنها نگاه محلی و محدود، به حوزههای مختلف داشتهایم بهطوریکه برنامههایی تدوین میشود که از مسائل کلان اقتصاد و سیاستهای ارزی جدا هستند. وی افزود: نتیجه چنین برنامههایی این است که طرحها بدون استفاده میمانند و بیاثر میشوند.

منطق مدلهای توسعه

علی میرزاخانی، سردبیر روزنامه دنیای اقتصاد نیز که در این جلسه حضور داشت، به مدلهای توسعه معادن و صنایع معدنی کشورها اشاره کرد و گفت: برخی از مدلها همچون مدل عربستان در توسعه صنایع معدنی قابلیت اجرا در ایران ندارد به این علت که از شاخصهای غیرواقعی نشات گرفتهاند، به همین سبب باید منطق و مبنای اقتصادی برای آن تعریف کرد. وی از انجام برنامه جدید اکتشافی در سطح ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع در کشور اظهار خرسندی کرد و گفت: با تاسیس بانکهای خصوصی در کشور که از زمان مرحوم نوربخش آغاز شد، نظام مالی ایران در حال تحول بود که آن برنامه به دولت گذشته برخورد کرد. وی تاکید کرد که در فعالیتهای اقتصادی و توسعه، اصالت با بخش خصوصی است مگر اینکه دلایل قانعکنندهای برای آن وجود داشته باشد.

توجه به حقوق مالکیت

جعفر خیرخواهان، توجه به حقوق مالکیت را از نیازهای اولیه جذب سرمایه دانست و گفت: این امر انگیزه لازم را نزد سرمایهگذاران برای حضور در معادن ایجاد میکند.  وی افزود: توجه به تحولات بازارهای جهانی، مقیاس و زنجیره تولید از دیگر موارد توسعه بخش معدن است.  به گفته خیرخواهان، زیرساختها و توجه به مسئولیت اجتماعی از دیگر نکاتی است که توسعه بخش معدن را به بار میآورد.

مقامات با معدن آشنایی ندارند

شهناز نوایی، کارشناس خانه معدن ایران نیز در این جلسه گفت: در ۴۰سال پیشینه فعالیت معدنی، کمتر مقام عالی دولتی را دیدهام که با بخش معدن و نیازهای آن آشنایی داشته باشد. وی گفت: وابستگی واقعی اقتصاد ایران به ۴۰درصد میرسد. کرباسیان نیز پس از ارائه نظر صاحبنظران اقتصادی، با بیان اینکه بسیاری از مسئولان از بخش معدن شناخت واقعی ندارند تاکید کرد: ادغام وزارت صنعت با معدن، اگرچه مزایایی برای اقتصاد داشت، اما سبب غفلت از بخش معدن شد و این حوزه همانند یکی از زیر بخشهای صنایع شد. وی افزود: اگرچه بخش اکتشاف معدن ریسک دارد، اما فعالیتهای اقتصادی آن دارای منافع بلندمدت است.

از تعاملات جهانی دور شدیم

از سوی دیگر پویا جبل عاملی، اقتصاددان، بخش معدن را مفید خواند و گفت: مردم و صاحبنظران با بخش نفت و گاز آشنایی دارند در حالی که بخش معدن، توانمندی بالایی برای رشد دارد. وی حضور شرکتهای خارجی در پسابرجام را قابلتوجه دانست و اظهار کرد: قوانین ما بهگونهای نیست که برای سرمایهگذار جذابیت کافی ایجاد کند. علاوه بر این، دور شدن از رویدادها و تعاملات جهانی در مقاطعی از سالهای دهه اخیر، سبب شد از بسیاری قوانین و مقررات و همچنین شرایط قراردادها، بیاطلاع باشیم و در برخی مواقع حتی از روش ارتباط برقرار کردن نیز آگاهی نداشته باشیم. جبل عاملی، رویکرد قانون محوری را روشی مناسب برای تعامل با شرکتهای خارجی و جذب سرمایه عنوان کرد.

ایمیدرو، حلقه واسط ارتباط با بخش خصوصی

حمید آذرمند دیگر اقتصاددان و صاحبنظر حاضر در این نشست نیز گفت: با وجود توانمندی بخش معدن برای توسعه، شاهد روند کاهشی تشکیل سرمایه ثابت و بودجه معدن بهویژه برای ایمیدرو بودهایم. وی ایمیدرو را حلقه واسط بنگاهها و دولت دانست و خاطرنشان کرد: بررسی بحران اقتصادی دهه گذشته میلادی نشان داد بخشهای معدنی، با کمترین آسیب از بحرانهای مالی مواجه شدهاند به همین سبب باید به تقویت این بخش بپردازیم. آذرمند در عین حال اظهار کرد: بخش داخل کشور توان تامین ۵۰میلیارد دلار سرمایه توسعه بخش معدن و صنایع معدنی در افق چشمانداز را ندارد و این امر نیاز به استفاده از منابع خارجی دارد.

درک واقعی از معادن

سمیه مردانه نیز در این نشست گفت: حضور در معدن برای کسانی که در بخش تئوری کارکردهاند نتایج ارزندهای دارد و سبب درک واقعی تلاشها در این حوزه میشود. وی با بیان اینکه دستاوردهای بخش مهندسی معدن بسیار خوب است اظهار کرد: علاوه بر مباحث مهندسی، یکی از مواردی که در بخش معدن ضرورت دارد، توجه به سرمایههای انسانی و تحقیق و توسعه است. وی نوع سیاستها و ارتباط آنها با بخش معدن را از عوامل تاثیرگذار در توسعه این بخش یاد کرد.