مسیر بهبود خودرو

بیشینه میزان تولید در حالی از یک و نیم میلیون دستگاه فزونی گرفت که روابط عمیقی بین خودروسازان و قطعهسازان و تامینکنندگان خارجی برقرار بود. حاصل این اتفاق، جایگاه تولیدی یک بازار پر عرضه بود که قیمت را بهرغم تورم دو رقمی برای سالها ثابت نگه داشته بود و شرایط فروش متناسب، توسط خودروسازان پیشنهاد میشد. این وضعیت با اعمال تحریمها آسیب جدی دید. تحریمها سبب قطع ارتباط خودروسازان و قطعهسازان با منابع تامین خود شد که مشکلات عدیدهای برای این صنعت ایجاد کرد و باعث شد در بازه زمانی کوتاهی میزان تولید سقوط کند. در عین حال ورود واسطهها به حلقه تامین برای دورزدن تحریمها سبب شد بهای کالای ورودی افزایش قابل توجهی یابد در عین اینکه کیفیت سقوط کند. افزایش نرخ ارز، بالا رفتن بهای تمام شده و کاهش عرضه سبب شد قیمتها در بازار به شدت افزایش یابد. مشتریان روزانه شاهد افزایش قیمت خودروهای داخلی بودند در حالی که تمامی تلاشها برای حفظ این بها توسط دولت و شورای رقابت بیحاصل بود.

اثر برجام را میتوان از چند منظر بررسی کرد. توافق هستهای تا حد زیادی پتانسیل حل این مشکلات را در کشور ایجاد کرد. هرچند شاید از این پتانسیل به نحو احسن استفاده نشده است. تفاهم هستهای امکان بازگشت شرکای خارجی خودروسازان و قطعهسازان به کشور را میسر کرد و سبب شد تولید به ریل خود بازگردد و تیراژ تولید مجددا افزایش یابد. افزایش تولید توانست تا حدی تقاضای انباشت شده در بازار را پاسخگو باشد و سبب تعدیل و تثبیت قیمتها شود، اگرچه باعث نشد قیمتها کاهش یابد و به سطح قبل از تحریمها برسد ولی از افزایش بیش از پیش آن جلوگیری کرد. در عین حال، نیاز به واسطهگری کاهش یافت و خودروسازان و بعضا قطعهسازان توانستند بهصورت مستقیم با منابع تامین خود ارتباط رودررو و مستقیم داشته باشند.

رابطه مستقیم با تامینکنندگان تاثیر اندکی در افزایش کیفیت محصولات هم داشت و برخی از مشکلات کیفی ایجاد شده ناشی از بهکارگیری قطعات غیراصلی را کاهش داد، هرچند این افزایش کیفی به دلیل سایر ایرادات موجود چندان قابل لمس نیست. تفاهم هستهای راه عرضه محصول جدید را به کشور باز کرد. قراردادهای جدید با شرکای قدیمی فرانسوی پژو- سیتروئن و رنو با ایران خودرو و سایپا و حتی سازمان گسترش، قرارداد فولکس واگن با گروه ماموت و هیوندای با گروه کرمان موتور همه به لطف توافق هستهای میسر شد. این محصولات جدید در بازه قیمتی بالای 50 میلیون تومان قرار میگیرند که در سالهای اخیر محل تاخت و تاز خودروسازهای چینی بود و میتوان انتظار داشت افزایش رقابت در این قسمت بازار منجر به افزایش کیفیت و تعادل قیمت محصولات شود.

دستاورد دیگر تفاهم هستهای، اتصال قطعهسازان به زنجیره جهانی قطعهسازی خودروسازان بینالمللی است که میتواند منجر به ارتقای سطح کیفی و کمی آنها شود. این اتصال که تا قبل از تحریمها وجود داشت، کیفیت تولید را حفظ کرده بود و با قطع شدن این زنجیره تکنولوژیک، سبب شد توسعه قطعهسازی متوقف شود. توافق هستهای پتانسیل ایجاد این ارتباط هستهای را ایجاد کرده است هرچند تا کنون چندان بالفعل نشده است. برجام البته در برخی بخشهای صنعت خودرو تاکنون تاثیر محسوسی نداشته است. تفاهم هستهای منجر به تولید محصول جدید ارزان قیمت برای مشتریان زیر 40 میلیون تومان که بالغ بر 70 درصد مشتریان است، نشد.

در عین حال مشتریان چندان امیدی به ورود یک محصول ارزان قیمت بهعنوان جایگرین پراید یا پژو 405 که نزدیک به 30 سال در کشور در حال تولید هستند، ندارند. توافق هستهای به واسطه سیاستهای جاری وزارتخانه منجر به ورود گستردهتر خودروسازان خارجی تا کنون نشده است و به نظر نمیرسد در آینده نزدیک هم بشود. همچنین تفاهم هستهای تا کنون دستاورد محسوسی درخصوص توسعه محصولات با برند داخلی نداشته است. از این رو به نظر میرسد خودروسازان باید از پتانسیل ایجاد شده توسط این توافق بهتر و سریعتر استفاده کنند.