ترکش‌های حباب قیمتی مسکن به اقتصاد کلان

از سویی پولهای کلان به مسکن به ویژه لوکسسازی تزریق شد و از سوی دیگر بسیاری از فارغالتحصیلان دبیرستانی را برای ادامه تحصیل در رشته مهندسی ساختمان ترغیب کرد. آنگونه که وزیر راه و شهرسازی و مشاور او اعلام کردهاند حدود 100میلیارد دلار در قالب یک میلیون مسکن خالی و بلااستفاده بخش قابل توجهی از سرمایههای کشور را بلعیده است. از سوی دیگر، مسوولان نظام مهندسی ساختمان اعلام کردهاند که تنها در تهران 75هزار مهندس ساختمان بیکار هستند.  رکود 4ساله بازار مسکن علاوه بر اینکه میزان خرید و فروش خانه در سطح کشور را کاهش داده موجب شده تا بخشهای دیگری نیز که در ارتباط مستقیم و غیرمستقیم با بازار مسکن هستند تحت تاثیر این رکود قرار بگیرند.

بررسی زیر فعالیتهای بخش صنعت(شامل معدن، صنایع کارخانهیی، ساختمان و آب، برق و گاز) نشان میدهد هر چند تولیدات صنعتی بیشترین شاغلان را به خود اختصاص داده است اما روند ایجاد اشتغال جدید در این حوزه تقریبا منفی بوده و بیش از ۹0هزار نفر از شاغلان این بخش طی 10سال اخیر کاسته شده است. حال آنکه سالانه ۹0هزار نفر بر جمعیت شاغل فعالیتهای ساختمانی افزوده شده و بر این اساس میتوان گفت که رشد اشتغال بخش صنعت طی دهه اخیر به واسطه رونق فعالیتهای ساختمانی بوده است. هر چند طی دو، سه سال اخیر به واسطه رکود بخش مسکن، کاهش اشتغال جدید در بخش ساختمان همانند عملکرد بخش صنایع کارخانهیی بوده است. 

وجود رکود در بازار مسکن با بروز مشکل در بازار اشتغال کشور موجب شده تا هم کارگران و هم مهندسان و متخصصان شاغل در حوزه ساخت و ساز و تولید مسکن تحت تاثیر این رکود قرار بگیرند به طوری که در تازهترین آماری که روز گذشته الهه رادمهر، عضو نظام مهندسی ساختمان اعلام کرده است ۷۵هزار مهندس تهرانی بیکارند.  رادمهر با بیان اینکه حدود 122هزار مهندس در 7رشته عمران، معماری، شهرسازی، تاسیسات برقی، تاسیسات مکانیکی، ترافیک و نقشهبرداری نظام مهندسی استان تهران عضو هستند، اظهار کرد: از این تعداد حدود 50 هزار نفر پروانه اشتغال به کار دارند. از این تعداد نیز حدود 45 هزار نفر فعالیت دارند.  وی با بیان اینکه این تعداد مهندس در 3پایه یک، 2 و 3 مشغول به کار هستند، افزود: 45هزار مهندس فعال از طریق سامانه ارجاع کار مشغول به کار هستند و بقیه مهندسان هنوز موفق نشدهاند در امتحان ورودی پروانه اخذ اشتغال حضور یابند.

کوچ مهندسان از بازار مسکن

از سوی دیگر علاوه بر افزایش تعداد مهندسان بیکار در کشور، یک عضو هیاتمدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان تهران اعلام کرده، تعدادی از اعضای سازمان نظام مهندسی در حوزه ساختمان فعالیت نمیکنند که البته این موضوع بیارتباط با وجود رکود در بازار مسکن و کاهش فعالیتهای ساخت و ساز نیست.

به گفته بهنام عابدی، عضو هیاتمدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان از ۱۲۲هزار عضو در واحد استان تهران این سازمان حدود ۵۰ هزار مهندس پروانه اشتغال دارند.  بهنام عابدی اظهار کرد: سازمان نظام مهندسی ساختمان تهران ۴محور انجام اصلاحات ساختاری و فرآیندی، حفظ و افزایش خدمات مهندسی، ارتقای سطح خدماترسانی به اعضا و توانمندسازی و دفاع از حقوق مهندسان را در دستور کار قرار داده است.

وی ادامه داد: بیش از ۱۲۰هزار نفر در سازمان نظام مهندسی استان تهران عضو هستند که از این تعداد ۵۰ هزار نفر پروانه اشتغال داشته و ۴۵هزار نفر از آنها، در سامانه ارجاع کار عضو هستند.  به گفته این عضو هیاتمدیره سازمان نظام مهندسی استان تهران ۷۲هزار نفری که پروانه اشتغال ندارند در مسیر آزمون ورودی قرار گرفتهاند؛ این در شرایطی است که براساس قانون باید ۳سال از پایان دریافت مدرک تحصیلی یک مهندس گذشته باشد تا فرد امکان حضور در آزمون دریافت پروانه اشتغال را داشته باشد.  اما رکود در بازار مسکن موضوعی نیست که یک شبه و به ناگاه اتفاق افتاده باشد و عوامل بسیاری در کاهش یا تشدید این رکود موثر بودهاند. ساخت واحدها و خانههای لوکسی که به دلیل گران بودن مشتری، خریداری برای آنها وجود ندارد نیز یکی از عوامل طولانی شدن رکود در بازار مسکن و کاهش میزان خرید و فروش در بخش مسکن است.

اتلاف منابع با فروش تراکم

مشاور وزیر راه و شهرسازی در امور مدیریت و تامین مالی با بیان اینکه ۲۰میلیارد دلار از منابع کشور به دلیل فروش تراکم و مجوزهای ساخت و ساز در کلانشهرها هدر رفته است، گفت: ساخت مسکنهای گرانقیمت موجب بلوکه شدن پولها در این بخش شده است.

حسین عبدهتبریزی روز گذشته در دوازدهمین کنفرانس بینالمللی مدیریت پروژه با اشاره به وجود نظام تامین مالی ضعیف در کشور و اینکه نظام بانکی توان پوشش پروژههای بزرگ بخش خصوصی را ندارد، گفت: پروژههای بزرگ باید به سمت استفاده از ظرفیتهای تامین مادی بازار سرمایه بروند.

وی افزود: نظام بانکی توان پوشش کامل طرحها و پروژههای بخش خصوصی را به علت کمبود منابع ندارند و در این راستا شرکتها و بنگاهها باید به سمت استفاده از ظرفیتهای بازار سرمایه بروند.

مشاوره وزیر راه و شهرسازی برخی از مشکلات نظام بانکی کشور را ناشی از عدم آشنایی آنان با مسائل پولشویی عنوان کرد و گفت: نظام بانکی به دلیل مشکلات عدیده نمیتواند به طور کامل منابعی را در اختیار بخش خصوصی قرار دهد.

عبدهتبریزی در ادامه سخنان خود از اتلاف 20میلیارد دلار منابع با فروش تراکم و ساخت مسکن گرانقیمت در کلانشهرها خبر داد و گفت: درحالی این منابع به شکل ناصحیحی هدر رفتند که هماکنون نیاز شدیدی حتی یک دلار به منابع سرمایهگذاریها داریم.  عبدهتبریزی در بخش دیگری از سخنان خود به الزامات اقتصاد مقاومتی برای سرمایهگذاران در پروژههای صنعتی اشاره کرد و گفت: حرکت به سمت استفاده از بازار سرمایه و عدم تکیه محض به بانکها در داخل و خارج کشور، عدم اعطای انحصار و استفاده سرمایهگذاران داخلی از ظرفیتهای تولید داخلی کشور از نکات مهم در جریان اقتصاد مقاومتی است.

وی افزود: شرکای خارجی علاقه به تولید در ایران دارند و نه صرفا واردات بنابراین شرکتهای داخلی با توجه به این موضوع مهم در راستای توانمندسازی ظرفیتهای داخلی اقدام کنند.

عدم بهرهوری 100 میلیارد دلاری

از سوی دیگر وزیر راه و شهرسازی نیز به تازگی با اشاره به وجود یک میلیون خانه خالی در کشور اعلام کرده است که اگر میانگین مساحت خانهها در ایران را ۱۳۰متر فرض کنیم و هر متر مربع از خانههای خالی را کمتر از ۳میلیون تومان در نظر بگیریم، قیمت هر واحد مسکونی چیزی حدود۴۰۰میلیون تومان یعنی کمی بیشتر از ۱۰۰هزار دلار میشود.

در واقع سخن آخوندی به این معناست که ساخت واحدهای لوکس و گرانقیمت و به دنبال آن نبود مشتری برای حضور در فرآیند خرید و فروش مسکن موجب شده یک میلیون خانه خالی و بلااستفاده به ارزش 100میلیارد دلار در کلانشهرهای کشور وجود داشته باشد.   تمامی این عوامل در کنار یکدیگر نشان میدهد که رکود در بازار مسکن علاوه بر اینکه خریداران واقعی مسکن را تحت تاثیر خود قرار میدهد، موجب بروز بیکاری و بلوکه شدن سرمایههای کشور در این بخش رکوده زده میشود.

در واقع با خروج مسکن از رکود نه تنها مصرفکنندگان اصلی و واقعی مسکن میتوانند در فرآیند خرید و فروش خانهدار شوند بلکه با شروع ساخت و ساز واحدهای غیرلوکس و دارای مشتری علاوه بر ساخت خانه برای قشر متوسط جامعه برای تعداد زیادی از کارگران و مهندسان بخش مسکن نیز اشتغال ایجاد میشود.

در نهایت نباید فراموش شود که مسکن یک بازار مولد است و بیش از 400شغل و صنعت به صورت مستقیم و غیرمستقیم با آن در ارتباط هستند و با ایجاد رونق در بازار مسکن این بخشها نیز فعال شده و رونق مییابند.