روی پنهان هدف‌گذاری توافق بزرگان نفتی

بر اساس شواهد موجود بهنظر میرسد اصلیترین هدف اوپک از توافق برای کاهش عرضه جهانی نفت، کاهش موجودی جهانی نفت است و رشد قیمت نفت تاثیر جانبی این هدف بهشمار میآید. از اینرو اظهارات برخی منابع آگاه در اوپک از اینکه حجم موجودی انبارهای نفتی جهان ظرف 6 ماه ابتدای سال 2017 به دنبال کاهش عرضه چه تغییری خواهد کرد، اقدام بعدی اوپک را مشخص میکند. اوپک انتظار دارد موجودی انبارهای نفتی جهان که به دنبال مازاد عرضه در بازار نفت ظرف دو سال اخیر به بیشتر از میانگین 5 ساله خود رسیده است، کاهش یافته و به سطح میانگین 5 ساله یا کمتر از آن برسد. با این حال نگاهی به ریسکهای موجود بر سر راه توافق اوپک نشان میدهد احتمال اینکه اوپک به این هدف برسد، اندک است. از اینرو، اوپک ممکن است توافق را تمدید کند یا حتی تصمیم بگیرد بیش از توافق قبلی تولیدات خود را کاهش دهد؛ این را یک منبع آگاه در اوپک به خبرگزاری رویترز گفته است.

سطح ذخایر بالاتر از متوسط 5 ساله میماند

در حالی اوپک توانست ماه ژانویه که اولین ماه از اجرایی شدن توافق این سازمان برای کاهش 1/2 میلیون بشکهای تولید است را با موفقیت به پایان برساند که اولین هفته فوریه مجددا شاهد رکوردشکنی رشد موجودی انبارهای نفتی آمریکا بودیم. بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، سطح موجودی انبارهای نفتی این کشور در هفته اول فوریه 9/5 میلیون بشکه افزایش یافته و به 518/1 میلیون بشکه رسیده است. رشد موجودی انبارهای نفتی نشانهای از وجود مازاد عرضه در بازار نفت است. هرچند بزرگترین انبارهای نفتی جهان به آمریکا، چین و دیگر کشورهای OECD تعلق دارد، با این حال تنها آمار دقیقی که از موجودی انبارهای نفتی در دسترس میباشد، متعلق به آمریکا است. بهطور مثال چین همواره میزان موجودی انبارهای نفتی خود را پنهان میکند. با این حال بر اساس برآوردهای آژانس بینالمللی انرژی، ظرف دو سال اخیر، مازاد عرضهای که در بازارهای جهانی نفت ایجاد شد، به انبارهای نفتی در سراسر جهان روانه شد. در واقع کشورهای مصرفکننده نفت با استفاده از فرصت قیمتهای پایین اقدام به پر کردن ذخایر نفتی خود کردند. این عامل موجب شد که ظرف مدت کوتاهی موجودی انبارهای نفتی به بیش از متوسط 5 ساله خود رسید.

بر اساس آخرین گزارش آژانس بینالمللی انرژی، حجم موجودی انبارهای نفتی کشورهای OECD در سه ماه پایانی سال 2016 حدود 800 هزار بشکه در روز کاهش یافته است، از اینرو موجودی انبارهای نفتی(اعم از نفتخام و دیگر مایعات سوختی و فرآوردههای نفتی) به 2/86 میلیارد بشکه در روز رسیده، بنابراین برای اولینبار از دسامبر 2015 حجم موجودی انبارها به کمتر از 3 میلیارد بشکه در روز کاهش یافته است. با این حال این مقدار همچنان به شکل قابلتوجهی بیشتر از متوسط 5 سال گذشته است. آژانس پیشبینی کرده است که اگر اوپک بتواند سطح انطباق با توافق را در سطح ماه ژانویه(93 درصد) حفظ کند، از موجودی انبارهای نفتی 600 هزار بشکه در روز کاسته خواهد شد.

هرچند این مقدار قابلتوجه است، اما آژانس با اشاره به سطح بالای کنونی موجودی انبارهای نفتی جهان، اعلام میکند که این مقدار نمیتواند موجودی انبارهای نفتی را بهطور چشمگیری کاهش دهد و تا پایان نیمهاول سال همچنان سطح موجودی انبارهای نفتی جهان بالاتر از متوسط 5 سال گذشته باقی خواهد ماند. آژانس حتی یکی از دلایل تغییرات محدود قیمت نفت و باقیماندن بهای نفت برنت در میانههای کانال 50 دلار ظرف 2 ماه اخیر را سطح بالای موجودی انبارهای نفتی میداند. علاوه بر این بازار نفت ترجیح میدهد فعلا شاهد چگونگی اجرای توافق اوپک و تاثیر آن بر موجودی انبارهای نفتی باشد.

هدفگذاری 2/7 میلیارد بشکهای اوپک

اما به نظر میرسد منابع اوپکی نظری خلاف آژانس بینالمللی انرژی دارند. برخی منابع مطلع در اوپک در گفتوگو با خبرگزاری رویترز اعلام کردهاند اگر توافق اوپک بهطور 100 درصد اجرا شود، میزان موجودی انبارهای نفتی در نیمه اول سال 300 میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت و به متوسط 5 ساله خود خواهد رسید. این اظهارات به این معناست که اوپک میخواهد موجودی انبارهای نفتی جهان به حدود 2/7 میلیارد بشکه که متوسط 5 سال اخیر است برسد. یکی از این افراد گفته است: « اگر همه بهطور کامل از توافق تبعیت کنند، میزان ذخایر کاهش خواهد یافت. حدودا در اواسط سال، شاید میزان ذخایر به رقم متوسط 5 سال اخیر برسد. اما این در صورتی است که ما شاهد تبعیت 100درصدی از توافق باشیم.» این منبع آگاه افزوده است: «سوال این است که این ذخایر به چه میزان کاهش خواهد یافت؟ اما برای دیدن پاسخ باید منتظر بمانیم و ببینیم چه خواهد شد.»

علاوه بر این پیش از این یعنی زمانی که اوپک توانست به توافق نهایی دست یابد، بسیاری از وزرای 13 عضو اوپک اعلام کردند که این توافق موجب کاهش موجودی انبارهای نفتی خواهد شد. از جمله وزیر نفت عربستان سعودی، خالد الفالح گفته است: «موجودی انبارهای نفتی باید کاهش یابد و به متوسط پنج سال خود نزدیک شود تا بازار نفت به تعادل برسد.» یک منبع آگاه دیگر در اوپک میگوید کاهش 1/8 میلیون بشکهای عرضه جهانی نفت با اجرایی شدن توافق کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، موجب میشود ظرف 6 ماه موجودی انبارهای نفتی 300 میلیون بشکه کاهش یابد. این اظهارات به این معنا است که موجودی انبارهای نفتی باید روزانه حدود 1/67 میلیون بشکه کاهش یابد، اما کاهش این مقدار از موجودی انبارهای نفتی به معنای اجرای توافق اوپک و غیراوپک در سطح بسیار بالایی است.

کشورهای عضو و غیر عضو اوپک دسامبر گذشته توافق کردند که تولید خود را در مجموع حدود 1/8 میلیون بشکه کاهش دهند. از این مقدار کاهش تولید، 1/2 میلیون بشکه را اوپک به عهده گرفت و 11 کشور تولیدکننده نفت غیر عضواوپک تعهد دادند که 600 هزار بشکه از تولیدات روزانه خود بکاهد. بنابراین کاهش 1/67 میلیون بشکهای به این معناست که کشورهای عضو و غیرعضو اوپک بیش از 95درصد به تعهدات خود پایبند باشند. علاوه بر این تولید نفت نباید از سوی دیگر کشورهای خارج از توافق رشد چشمگیری داشته باشد، این در حالی است که در اولین ماه اجرایی شدن توافق شاهد آن بودیم که با وجود تطابق 93 درصدی تولید نفت 11عضو اوپک با توافق، به دلیل افزایش تولید نفت لیبی و نیجریه(دوکشوری که از توافق اوپک معاف شدهاند) مقداری از کاهش تولید نفت این سازمان خنثی شد.

از سویی کشورهای غیرعضو اوپک تولید خود را چندان کاهش نداده و تنها 40 درصد با توافق انطباق داشتهاند، اما خطر دیگر که به شدت توافق اوپک را تهدید می‎کند به احتمال افزایش تولید نفت شیل باز میگردد. در حال حاضر هیچ تردیدی درخصوص افزایش تولید نفت آمریکا وجود ندارد، اما اینکه چه زمانی و چه مقدار تولیدکنندگان آمریکایی قادر به افزایش تولید خواهند بود، مبهم است. از این رو به نظر نمیرسد که رسیدن به هدف کاهش 300 میلیون بشکهای موجودی انبارهای نفتی چندان آسان باشد.دومین منبع آگاه در اوپک به خبرگزاری رویترز گفته است اگر کشورها به خوبی به تعهدات خود پایبند باشند قطعا اوپک برای تمدید توافق تشویق خواهد شد. این منبع افزوده حتی ممکن است در نشست ماه مه اوپک اعضا تصمیم بگیرند بیش از توافق کنونی تولید خود را کاهش دهند.

اما از موجودی 2/86 میلیارد بشکهای کنونی بخشی به نفت خام اختصاص دارد و حدود دوسوم از این مقدار شامل گاز مایع و فرآوردههای نفتی است. یک منبع سوم آگاه در اوپک در این خصوص گفته است ما در ابتدا موجودی انبارهای نفت خام را کاهش میدهیم و این خود به مرور موجب کاهش موجودی انبارهای فرآوردههای نفتی میشود. کاهش تولید نفت اوپک عمدتا کاهش نفت سنگین و متوسط را به دنبال داشته است، این در حالی است که نفت ایالات متحده آمریکا نفت سبک است. یکی از نتایج این تغییر افزایش صادرات احتمالی نفت سبک آمریکا خواهد بود. این اقدام موجب کاهش موجودی انبارهای نفت خام و فرآوردههای نفتی آمریکا خواهد شد. با این حال به نظر نمیرسد تا پایان 6ماه ابتدای سال شاهد کاهش موجودی انبارهای نفتی آمریکا باشیم، چراکه پالایشگاههای این کشور در سه ماه ابتدای سال وارد دوره تعمیر و نگهداری میشوند که خود این تقاضا برای نفتخام در آمریکا را کاهش خواهد داد.

از این رو باید منتظر ماند و دید که حجم موجودی انبارهای نفتی تا ماه مه، یعنی زمان پایان توافق اوپک و برگزاری نشست بعدی این سازمان تا چه میزان کاهش خواهد یافت و در صورت اینکه توافق منجر به رسیدن حجم موجودی انبارهای نفتی به نقطه هدف اوپک نشود، اوپک چه تصمیمی اتخاذ خواهد کرد. آیا کشورهایی مانند ایران و عراق که برنامههای افزایش تولید دارند برای 6 ماه دیگر حاضر به محدود کردن تولیدات خود خواهند شد؟ اینها همه گمانهها و پرسشهایی است که پاسخ آنها تنها با گذشت زمان و انتشار آمار موجودی انبارهای نفتی مشخص میشود.