کج‌راهه عمق بخشی به بورس

معاملات کمنوسان روزهای اخیر شاخص کل در شرایطی صورت میگیرد که انتشار انبوهی از گزارشهای پیشبینی بودجه شرکتها را با توجه به نزدیک شدن به سال مالی جدید شاهد هستیم. انتشار این گزارشها مطابق با قوانین سازمان با توقف نمادها همراه میشود. توقفهایی که در برخی موارد به درازا کشیده و مزیت نقدشوندگی سهام در بازار را تحت الشعاع قرار داده است. چالش بین نقدشوندگی و شفافیت از دیرباز از مسائل مورد توجه فعالان بورس تهران بوده است. این موضوع در شرایط کنونی تحت تاثیر تلاشهای سازمان برای ایجاد شفافیت و همچنین الزام شرکتها به ارائه گزارشهای بودجه سال جدید، بیشتر مورد توجه فعالان بازار سهام قرار گرفته است. سازمان بورس و اوراق بهادار در سال جاری در برخورد با ابهامات اطلاعاتی شرکتها دست به توقف نمادهای زیادی زده است. توقفهایی که در برخی موارد حالا به بیش از 8 ماه نیز رسیدهاند.

هرچند وجود شفافیت در بازار سهام امری مهم به شمار میرود با این همه فدا کردن نقدشوندگی در بازار به بهانه شفافیت نمیتواند موضوع درستی باشد. چرا که با توقف نمادها برای ایجاد شفافیت بیشتر در بازار، سهامداران از نقدشوندگی و معامله دارایی خود محروم میشوند. از این روست که بیشتر سرمایهگذاران سهام نقدشونده را بر سهام کمتر نقدشونده ترجیح میدهند. بررسیها نشان میدهد، در بورسهای معتبر دنیا به دلیل غیرشفاف بودن اطلاعات شرکتی، نماد را بیش از چند ساعت متوقف نمیکنند. این در حالی است که نمونه این گونه از توقفها در طول تاریخ فعالیت بورس تهران به کرات مشاهده شده است (بهطور مثال توقف گروهی نمادهای پالایشگاهی در سال 93). گویی بسته شدن نمادها شفافیت به همراه دارد.

در ترافیک انتشار گزارشهای بودجه سال 96 شرکتها قفل نقدینگی بیش از پیش گریبان بورس تهران را گرفته است. تلاش سازمان برای ایجاد شفافیت هر چند جای تقدیر دارد، اما به نظر میرسد تبعات منفی این تصمیم بسیار بیشتر از قصد مثبت سازمان برای ایجاد شفافیت است. در این باره کارشناسان میگویند: الزام شرکتها به انتشار گزارشهای اولین پیشبینی سود ازسوی سازمان بورس ضمن آنکه باعث تحمیل هزینه به شرکتها میشود در بسیاری از موارد کارآیی مناسبی نداشته است. به این معنی که مطابق تجربه بارها دیدهایم این پیشبینیها فاصله زیادی با عملکرد واقعی شرکتها داشته است. بر اساس این موارد برخی کارشناسان میگویند سازمان بر پایه یک بنیان نادرست (توقف نمادها) در تلاش برای ایجاد شفافیت است. برای تشریح بهتر این موضوع مرور گزارش اولین سود پیشبینی شده شرکت ملی مس ایران طی معاملات دیروز خالی از لطف نیست. شرکت ملی مس ایران به درخواست سازمان بورس و اوراق بهادار تهران، بر اساس قیمتهای مختلف در نظر گرفته برای مس در سال آینده، گزارش بودجه سال آینده خود را در چند سناریو منتشر کرده است. در این مورد دو دیدگاه وجود دارد.

به اعتقاد برخی کارشناسان سناریوبندی سود اصلا کار شرکت نیست و در دیگر بورسهای دنیا ازسوی سایر نهادهای مالی و تحلیلی انجام میشود، از اینرو الزام سازمان در این مورد نهتنها نتیجه کارآمدی به دنبال نخواهد داشت، بلکه با توقف نمادها حداقل در چند روز نقدشوندگی سهم را تحتالشعاع قرار خواهد داد. به اعتقاد این کارشناسان اگر سازمان جدیتی که در مورد الزام شرکتها به ارائه گزارشهای پیشبینی شرکتها دارد را در مورد انتشار گزارشهای عملکرد شرکتها با ارائه کامل اطلاعات داشته باشد، شفافیت بیشتری در بازار بهوجود میآید. ضمن آنکه قفل نقدینگی نیز سایه خود را از سر معاملات برمیداشت. در دیدگاه دوم کارشناسان معتقدند فارغ از تحمیل هزینه به شرکتها و شاید اضافهکاری اما نفس الزام شرکتها به انتشار گزارشهای پیشبینی بودجه موضوع نادرستی نیست و این توقفهای چند روزه تا زمان انتشار گزارشهاست که برخلاف سازو کار بازار سهام و استانداردهای بینالمللی است. در اینخصوص مراجعه به تجربه بینالمللی نیز میتواند راهگشا باشد. در حالی که سازمان بورس و اوراق بهادار تهران با توقفهای مکرر نمادها در تلاش برای ایجاد شفافیت است اما وقتی پای یک تخلف در میان است، برخوردهای انضباطی سهل انگارانهای را اتخاذ میکند. در حالی که در دیگر بورسهای دنیا این موضوع با برخوردهای انضباطی سفت و سخت با ناشران و یا حتی سقوط شرکت به بازار پایینتر یا اخراج در صورت عدم شفافیت اطلاعاتی مواجه میشود، از اینرو حفظ نقدشوندگی بازار فدای اطلاعات مبهمها شرکتها نمیشود.

سهامداران؛ قربانیان توقف نمادها

در این میان دکتر شاهین شایانآرانی، کارشناس ارشد بازار سهام گفت: در بورسهای بینالمللی حضور یک شرکت در بورسها یک امتیاز بهشمار میرود، از اینرو بیشتر شرکتهای فعال در این بورسها اگر خود را ملزم به رعایت قوانین و مقررات ندانند، با یک یا نهایتا دو هشدار با یک برخورد قهرآمیز از بازار اخراج میشوند. این در حالی است که در بورس تهران غالبا شرکتها بدون توجه به قوانینی که در بازار وجود دارد، در یک اقدام اشتباه از سوی سازمان متوقف میشوند؛ توقفی که تنها به زیان سهامداران شرکت تمام میشود. شایان آرانی ادامه داد: در غالب بورسهای معتبر دنیا توقف نمادها برای انتشار اطلاعیه و شفافسازی شرکتها بیش از چند ساعت صورت نمیگیرد و اصلا موضوعی بهعنوان توقف نمادها مطابق آنچه در بورس تهران میبینیم، صورت نمیگیرد، از اینرو توقف بیش از چند ساعت تنها به خاطر ملزم کردن شرکتها برای انتشار اطلاعات (در این مقطع زمانی گزارشهای بودجه شرکتها) نمیتواند موضوع درستی باشد. شایان آرانی ادامه داد: دلایل این موضوع به ساختار مدیریتی بورسها بر میگردد. در بورسهای معتبر دنیا ساختار بورسها دولتی نیست و چون بهصورت صنفی اداره میشود، حساسیتها در مورد عدم رعایت قوانین بسیار بیشتر است. از این رو اگر بورس تهران نیز از حالت دولتی بودن خارج شود، زمینه ایجاد یک بازار شفاف و کارآ بیشتر فراهم میشود.

توقف نمادها در هیچ شرایطی توجیهپذیر نیست

ولید هلالات، دیگر کارشناس بازار سهام به موضوع چالش بین نقدشوندگی و شفافیت اشاره کرد و گفت: در بیشتر بورسهای معتبر دنیا در کمتر بورسی توقف نمادها به شکلی که در بورس تهران وجود دارد، مشاهده میشود. در این بورسها حتی در زمان تقسیم سود و برگزاری مجامع نیز به ندرت توقف بیش از چندساعته نمادها صورت نمیگیرد. این در حالی است که در بورس تهران به خصوص در سال جاری به صرف الزام سازمان برای ایجاد شفافیت، این توقفها ممکن است ماهها به درازا بکشد. وی ادامه داد: در این میان به نظر میرسد سازمان به اندازهای که برای ایجاد شفافیت در تلاش است، درصورت تخلف، قوانین تنبیه مناسبی ندارد و قوانینی که وجود دارد تنها و تنها به زیان سهامداران تمام میشود. هلالات در مورد الزام شرکتها به انتشار اولین سود شرکتها طی یک سال مالی اظهار کرد: اصل انتشار این گزارشهای بودجه شرکتها اقدام مناسبی است اما موضوع مهم این است که این گزارشها باید تفصیلی و تحت چند سناریو به بازار ارائه شود. ضمن اینکه تحلیلگران برای انجام یک تحلیل مناسب و دقیقتر به اطلاعات زیادی نیاز دارند (البته ممکن است برخی از این اطلاعات اضافی باشد). با این حال بهطور قطع اگر الزام شرکتها به ارائه گزارشهای عملکرد ماهانه از سوی سازمان بورس با جدیت بیشتری دنبال شود، اتفاقا گام بزرگی به سوی ایجاد شفافیت بیشتر در بازار برداشته شده است. اما مطابق آنچه گفته شد توقفهای طولانی مدت نمادها تحت هیچ شرایطی قابل توجیه نیست.

در بازار چه گذشت؟

در پایان معاملات دیروز، شاخص کل بورس تهران با رشد حدود 12 واحدی به رقم 77 هزار و 602 واحد رسید. معاملات نمادهای «خساپا» و «وغدیر» بیشترین تاثیر مثبت را در محاسبه شاخص کل داشتند. در طرف دیگر نمادهای «فخاس» و «پارسان» مانع از رشد بیشتر نماگر این بازار شدند. روز گذشته در بورس تهران، (با احتساب معاملات بلوکی و اوراق مشارکت) بیشتر از 981 میلیون سهم به ارزش 234 میلیارد تومان در بیش از 61 هزار و 500 نوبت دست به دست شد. از این میزان 148 میلیارد تومان به معاملات خرد سهام اختصاص داشت. در صدر نماد با بیشترین حجم معاملات، «خساپا» با معامله 76 میلیون سهمی به ارزش 9/5 میلیارد تومان قرار داشت. معامله 10 میلیارد تومانی نماد «فاذر» نیز، این نماد را در صدر نمادها با بیشترین ارزش معاملات قرار داد. دیروز نمادهای «دعبید»، «فلوله» و «سخوز» با رشد قیمت بیش از 4/9 درصدی بیشترین رشد قیمتی را تجربه کردند. در مقابل «فخاس» و «سبهان» بیشترین افت قیمت را متحمل شدند. گروههای خودرو و چند رشتهای صنعتی نیز در صدر صنایع با بیشترین رشد شاخص قرار داشتند. در مقابل گروه زراعت و انبوهسازی قعر جدول بازدهی صنایع روز سهشنبه را به خود اختصاص دادند.