10 چالش آینده غذا و کشاورزی

به گزارش این سازمان، روندها و چالشهای معرفیشده میتوانند باعث ایجاد بیم و امید در آینده شوند. در سالهای اخیر تلاشهای فراوانی برای کاهش گرسنگی و فقر، بهبود امنیت غذایی و افزایش بهرهوری و تکنولوژیهای پیشرفته صورت گرفته است. با این حال برخی نگرانیهای اصلی هنوز پابرجا است. ارزیابیهای «فائو» نشان میدهد فائق آمدن بر این نگرانیها نیازمند تغییرات گسترده در نظام غذا و کشاورزی جهان است.

بر این اساس، این سازمان 10 چالش کلیدی در قرن 21 را معرفی کرده است، چالشهایی که رسیدگی به آنها برای ریشهکن کردن فقر و گرسنگی و دستیابی به نظام غذایی باثبات ضروری است. در این جا با بررسی گزارش 2017 «فائو» به معرفی روندها و چالشهایی که نظام غذایی و کشاورزی دنیا را تهدید میکند، میپردازیم. در گزارشی که «فائو» تحت عنوان «آینده غذا و کشاورزی؛ روندها و چالشها» برای سال 2017 منتشر کرده، 15 روند اصلی تا انتهای قرن بیستویکم مورد بررسی قرار گرفته است. این 15 روند عبارتند از: 1. رشد جمعیت، شهریشدن و سالخوردگی؛ 2. رشد اقتصاد جهانی، سرمایهگذاری و تجارت؛ 3. افزایش رقابت بر سر منابع طبیعی؛ 4. تغییرات آبوهوایی؛ 5. نوآوری و بهرهوری در بخش کشاورزی؛ 6. آفات و بیماریهای فرامرزی؛ 7. درگیریها، بحرانها و بلایای طبیعی؛ 8. فقر، نابرابری و ناامنی غذایی؛ 9.تغذیه و سلامت؛ 10. تغییرات ساختاری و اشتغال؛ 11. مهاجرت و کشاورزی؛ 12.تغییرات نظام غذایی؛ 13. اتلاف و ضررهای غذایی؛ 14. مدیریت تغذیه و امنیت غذایی؛ و 15. تامین مالی توسعه.

در این رابطه بر اساس پیشبینیهای «فائو»، انتظار میرود تا سال 2050، جمعیت جهانی به 10 میلیارد نفر برسد. در این مدت اگر رشد اقتصادی کشورهای جهان را در سطح متوسطی در نظر بگیریم، نسبت به سال 2013، تقاضای کشاورزی 50 درصد افزایش خواهد یافت. همچنین عواملی همچون تنزل منابع طبیعی، از بین رفتن تنوع زیستی و شیوع آفتها و بیماریهای فرامرزی در گیاهان و حیوانات مانع از شتاب گرفتن رشد بهرهوری شده است. در این میان سرمایهگذاریهای بخش کشاورزی و نوآوریهای تکنولوژیک باعث ایجاد اندکی بهبود در نرخ بهرهوری شده است. یکی دیگر از روندهای مورد بررسی گزارش «فائو»، روند تغییرات آبوهوایی است. به گزارش این سازمان، تغییرات آبوهوایی تاکنون اثرات مخربی بر ناامنی غذایی، محصولات کشاورزی و دامی و ذخایر آبزیان گذاشته است.

10 چالش آینده جهان

بر اساس گزارش «سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد» 10 چالشی که آینده جهان را تهدید میکنند به ترتیب عبارتند از: 1. روند بهبود پایدار در بهرهوری کشاورزی برای پاسخگویی به تقاضای در حال رشد؛ 2. اطمینان یافتن از ثبات منابع طبیعی؛ 3.رسیدگی به معضل تغییرات آبوهوایی و تشدید خطرهای طبیعی؛ 4. ریشهکن کردن فقر شدید و کاهش نابرابری؛ 5. پایان دادن به گرسنگی و انواع سوءتغذیهها؛ 6. ایجاد نظام غذایی فراگیر، باثبات و کارآ؛ 7. بهبود فرصتهای کسب درآمد در مناطق روستایی و رسیدگی به علل ریشهای مهاجرت؛ 8.ایجاد شرایط مقاوم در مقابل بحرانها، درگیریها و بلایای طبیعی؛ 9. جلوگیری از تهدیدهای در حال رشد فرامرزی نظام غذایی و کشاورزی؛ و 10. دستیابی به مدیریت کارآی ملی و بینالمللی.

چالشهایی که پیشروی آینده جهان است تهدید جدید برای نظام غذایی و کشاورزی محسوب میشوند. بر این اساس، نظام کشاورزی فعلی که در آن نیاز بالایی به استفاده از منابع اولیه و بهکارگیری گسترده از منابع طبیعی است باعث جنگلزداییهای وسیع، کمبود منابع آبی، فرسایش خاک و انتشار بالای گازهای گلخانهای شده است، عواملی که مانع از دستیابی به محصولات غذایی و کشاورزی پایدار میشوند.در این راستا، بهبود تکنولوژیک و کاهش بهکارگیری سوختهای فسیلی نقش کلیدی در حل مشکل تغییرات آبوهوایی و بلایای طبیعی خواهد داشت.

در این رابطه، بازنگری مجدد در نظام غذایی و نحوه مدیریت آن برای حل چالشهای فعلی و آینده جهان ضروری است. نظام غذایی هماهنگ و سازماندهیشده، منابع غذایی استاندارد شده و فرصتهای شغلی مناسبی را برای مناطق شهری فراهم خواهد کرد. بنابراین فائق آمدن بر نگرانیهای موجود بهواسطه ایجاد نظام غذایی کارآ، فراگیر و قابل اتکا امکانپذیر است. در نهایت میتوان گفت در مسیر رسیدن به توسعه پایدار، به کمک همه کشورهای جهان نیاز است. یکی از مهمترین چالشهای جهان امروز دستیابی به مدیریت ملی و بینالمللی منسجم و کارآ است، نظام مدیریتیای که در آن اهداف توسعهای و راهکارهای دستیابی به آنها بهطور واضح ترسیم شدهاند. توسعه پایدار یک چالش جهانی است و برای دستیابی به آن همه کشورهای جهان باید تولیدات و مصارف خود را بهینه کنند.

آمارهای ایران

در گزارش جدید «فائو»، به تفکیک کشورها اطلاعات چندانی ارائه نشده است. با این حال مشارکت زنان در فعالیتهای کشاورزی یکی از معدود آمارهایی است که دادههای آن برای ایران نیز وجود دارد. بر این اساس، نرخ مشارکت زنان ایرانی در فعالیتهای کشاورزی برای سه مقطع زمانی ارائه شده است. این نرخ که در سال 1980 در سطح 25/2 درصد قرار داشت، در سال 1995 به 33/9 درصد رسید. بر اساس آخرین آمار موجود که مربوط به سال 2010 است، زنان ایرانی توانستند در فعالیتهای کشاورزی مشارکت 64/4 درصدی را به ثبت برسانند. در کل این معیار از سال 1980 تابهحال روند افزایشی را تجربه کرده است.

از دیگر آمارهای ارائه شده در این گزارش میتوان به مخارج سرمایهگذاری بخش تحقیق و توسعه کشاورزی اشاره کرد. در این رابطه «فائو» در گزارش خود به این موضوع اشاره کرده است که ایران طی سالهای اخیر رشد چشمگیری را در هزینه تحقیق و توسعه بخش کشاورزی خود داشته است. افزایشی که در کنار هزینههای کشورهای آرژانتین، برزیل، نیجریه و روسیه یکپنجم از افزایش مخارج تحقیق و توسعه بخش کشاورزی جهانی را تشکیل میدهد.

پیشبینی «فائو» از وضعیت غلات ایران

«سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو)» در گزارش دیگری که تحت عنوان «چشمانداز محصول و وضعیت غذا» در اوایل مارس 2017 منتشر کرد، ایران را بهعنوان سیزدهمین تولیدکننده بزرگ گندم جهان معرفی کرد. در این راستا ایران در منطقه پس از ترکیه در جایگاه دوم بزرگترین تولیدکننده گندم ایستاده است.

بر اساس آمارهایی که «فائو» در گزارش خود ارائه کرده است، کل تولید غلات ایران در سال 2016 با رشد 12 درصدی نسبت به سال 2015، به 20/3 میلیون تن رسید که 13/5 میلیون تن از این مقدار مربوط به تولید گندم، 2/9 میلیون تن مربوط به تولید برنج و 3/9 میلیون تن مربوط به تولید سایر غلات است. این سازمان همچنین حجم ذخایر غلات ایران را در سال زراعی جاری پیشبینی کرد. بر این اساس، ذخایر غلات ایران که در سال 2015 با رسیدن به سطح 6/6 میلیون تن یکی از بیشترین مقادیر ادوار گذشته خود را تجربه کرد، از این سال به بعد روندی نزولی یافت. در این رابطه در سال 2016 حجم ذخایر غلات ایران 6/4 میلیون تخمین زده شده است و پیشبینی میشود که در سال 2017 به سطح 5/9 میلیون برسد.