ناتمام‌های صنعت خودرو در سال 95

نگاهی به اتفاقات و رویدادهای سال گذشته در صنعت و بازار خودرو کشور نشان میدهد سال 95 مقطعی حساس و سرنوشتساز برای خودروسازی ایران بوده که میتواند سرآغازی برای عصر جدید این صنعت بزرگ داخلی باشد. پس از آنکه دولت یازدهم توانست پرونده هستهای را مختومه کرده و برجام را نیز اجرایی کند، صنعت خودرو نیز متاثر از این اتفاق بزرگ، در آستانه یک رنسانس قرار گرفت. این رنسانس از آن جهت بود که بهواسطه برجام، برقراری ارتباط با شرکتهای بزرگ خارجی امکانپذیر شد و در نتیجه خودروسازان داخلی پس از تحمل چند سال سخت توام با تحریمهای بینالمللی، امکان همکاری دوباره با خارجیها (چه شرکای قبلی و چه شرکای جدید) را پیدا کردند.

بر این اساس، بیشتر وقایع مهم صنعت خودرو کشور در سال 95 به همکاریهای بینالمللی خودروسازان و اعلام آمادگی خارجیها برای ورود به «جاده مخصوص» مربوط میشود. در کنار این موضوع اما رشد قابلتوجه تولید انواع خودرو و همچنین رونق فروش خودروسازان، دیگر اتفاقات مهم سال 95 در خودروسازی ایران بهشمار میروند. در مجموع میتوان وقایع سال گذشته در صنعت و بازار خودرو ایران را شامل مواردی از جمله «اجرایی شدن قرارداد پژو و ایران خودرو»، «امضای تفاهمنامه رنو و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران»، «حضور فولکس واگن آلمان در بخش خصوصی صنعت خودرو ایران»، «بازگشت هیوندایی به بخش خصوصی صنعت خودرو کشور»، «رشد قابلتوجه تولید خودروهای داخلی»، «رونق گرفتن فروش خودروسازان» و البته «محدود شدن واردات خودرو» دانست.

در این بین، برخی موارد هنوز نهایی نشده و فعالان صنعت و بازار خودرو امیدوارند طی سال جدید پرونده آنها بسته شود و همچنین این امیدواری نیز وجود دارد که افزایش تولید خودرو بهعنوان یکی از ارکان اصلی رشد اقتصادی کشور، تداوم یافته و فروش خودروسازان نیز همچنان رونق داشته باشد. در این گزارش اما نگاهی میاندازیم به جزئیات و حواشی اتفاقات صنعت و بازار خودرو ایران در سال 95، اتفاقاتی که در صورت نهایی شدن و همچنین تداوم آنها، میتوان به بهبود هرچه بیشتر اوضاع صنعت و بازار خودرو ایران امیدوار بود.

بازگشت پژو

بدون شک بزرگترین اتفاق پسابرجامی در صنعت خودرو کشور، بازگشت دوباره پژو به ایران است که البته حواشی خاص خود را بهدنبال داشته است. هرچند پژو و شریک ایرانیاش یعنی ایران خودرو، چندان حاضر به افشای جزئیات همکاری مشترک خود نیستند، با این حال بهنظر میرسد مهمترین نکته در این قرارداد، سرمایهگذاری پژو در خودروسازی ایران است. در واقع اتفاق بزرگ در پیوند جدید ایرانخودرو و پژو، «سرمایهگذاری» خودروساز فرانسوی در صنعت خودرو ایران است و این موضوع به شرط تحقق یافتن، میتواند تا حد زیادی از تلخی رفتار گذشته پژوییها بکاهد. آنطور که منابع رسمی میگویند، ارزش قرارداد ایرانخودرو و پژو، 400 میلیون یورو (معادل 436 میلیون دلار) است. این سرمایه البته قرار است تدریجی و ظرف چهار سال تامین شود. ظاهرا میزان سرمایهگذاری ایرانخودرو و پژو یکسان است و هر یک از آنها باید طی چهار سال، 200 میلیون یورو آورده نقدی داشته باشند.

اگرچه ایران خودرو و پژو قرارداد جدید خود را در زمستان سال 94 امضا کردند، با این حال فاز نخست همکاری آنها در اواخر سال گذشته و با ورود پژو 2008 به خط تولید آبیهای جاده مخصوص، کلید خورد. با وجود آنکه قرار بود این محصول با حضور رئیسجمهور در هفته پایانی سال 95 رونمایی شود، این اتفاق رخ نداد و به سال جدید موکول شد. با این حساب رونمایی از محصول جدید پژو در ایران، یکی از اتفاقات ناتمام سال گذشته بهشمار میرود که به امسال موکول شده و به احتمال فراوان طی روزهای باقیمانده از فروردینماه نهایی خواهد شد. این محصول شاسی بلند احتمالا با قیمت پایه 90میلیون تومان راهی بازار خواهد شد تا نماینده ایران خودرو و پژو در بازار زیر 100 میلیون تومان داخلی باشد.

اما به جز 2008، چند محصول جدید دیگر نیز در قرارداد ایران خودرو و پژو پیش بینی شده که بهنظر میرسد طی سالجاری حداقل دو مدل آن میهمان بازار خودرو کشور خواهند شد. پژو 208، پژو 301، پژو 508 و پژو 308، چهار محصول دیگر پژو برای بازار ایران بهشمار میروند و به احتمال بسیار قوی، مدلهای 208 و 508 امسال عرضه میشوند تا سال 96 سالی ویژه برای شیرهای فرانسوی و آبیهای جاده مخصوص باشد.

تفاهمنامه رنو

اما دیگر اتفاق ناتمام سال گذشته در خودروسازی کشور، تفاهمنامه رنو و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) است که هنوز به قرارداد تبدیل نشده و گفته میشود این اتفاق طی سال جدید رخ خواهد داد. این در شرایطی است که ظاهرا سازمان گسترش و رنو هنوز بر سر جزئیات همکاری مشترک با یکدیگر به توافق نهایی نرسیده و از آن سو خودروسازان داخلی نیز راضی به وصلت رنو و ایدرو نیستند؛ زیرا آن را به معنای محدود شدن قلمروشان در بازار داخل میدانند. به گفته برخی کارشناسان، نارضایتی خودروسازان ایرانی از توافقنامه ایدرو و رنو، مانعی بزرگ بر سر راه تبدیل توافقنامه موردنظر به قرارداد، محسوب میشود.

به گفته آنها، ازآنجاکه قرارداد ایدرو و رنو حکم فعالیت مستقل خودروساز فرانسوی را در ایران دارد، خودروسازان بزرگ کشور چندان راضی به این اتفاق نبوده و بیم آن را دارند که رنو به رقیبی سرسخت برای آنها تبدیل شود. البته ظاهرا توافقات کلی بر سر مسائلی مانند داخلیسازی و صادرات (بهعنوان الزامات وزارت صنعت برای شرکتهای خودروساز خارجی حاضر در ایران) حاصل شده، با این حال طرفین فعلا بر سر برخی مسائل دیگر و جزئیات همکاری مشترک، هنوز مشغول مذاکره بوده و توافق نهایی بهدست نیامده است.هرچه هست، این احتمال وجود دارد که در ماههای ابتدایی امسال و با حل مسائل باقیمانده، ایدرو و رنو قرارداد همکاری مشترک خود را با یکدیگر رسما امضا کنند تا رنو دومین شرکت خارجی پسابرجامی در خودروسازی ایران باشد.

با امضای قرارداد رنو و ایدرو، سرنوشت سایت بن رو (سایت متعلق به سایپا در شهر ساوه) نیز مشخص خواهد شد، سایتی که طبق توافقنامه قرار است در عوض بدهی سایپا به ایدرو، بهعنوان آورده این سازمان، در اختیار رنوییها گذاشته شود. آن طور که رنوییها وعده داده اند، قرارداد با ایدرو از اوایل سال 2018 میلادی (اوایل زمستان امسال) اجرایی خواهد شد و بناست این خودروساز فرانسوی در فاز اول همکاری خود با سازمان گسترش، سه محصول شامل داستر، سیمبول و کوئید را راهی بازار خودرو کشور کند.

بازگشت هیوندایی

بیتردید یکی از اتفاقات مهم در بخش خصوصی خودروسازی ایران، بازگشت هیوندایی موتورز کره و مونتاژ محصولات جدید در این بخش است. بهدنبال امضای قرارداد هیوندای موتور با یکی از خودروسازان خصوصی کشور، از دی ماه سال گذشته مونتاژ دو محصول جدید این شرکت در ایران آغاز و در نتیجه هیونداییای 10 و هیونداییای 20 رسما به جمع محصولات خودروسازی کشور پیوستند. هیوندای اما در حالی رسما با مونتاژ محصولات جدید خود و بهعنوان سومین خودروساز پسابرجامی، به صنعت خودرو ایران بازگشته که تا پیش از تحریمهای بینالمللی نیز با بخش خصوصی این صنعت مشارکت داشت و مدلهای آوانته و ورنا را مونتاژ میکرد. با این حال بهدلیل تشدید تحریمها، خودروساز کرهای از ایران رفت تا بخش خصوصی یکی از شرکای معتبر خود را از دست بدهد. حالا اما هیوندایی بهواسطه اجرایی شدن برجام، دوباره به ایران بازگشته و باید دید آیا قصد رقابت با شرکتهایی مانند پژو و رنو و فولکس را در بازار کشور دارد یا اینکه میخواهد تنها سهم اندکی از بازار خودرو کشور را بیدردسر نصیب خود کند.

استارت غول آلمانی در ایران

اما در شرایطی که مدتها خبر از حضور فولکس واگن در خودروسازی کشور به گوش میرسید، این غول صنعت خودرو جهان نیز بالاخره آمدنش به ایران را طی سال گذشته قطعی کرد تا چهارمین خودروساز خارجی پسابرجامی در کشور لقب بگیرد. ماجرای حضور فولکس واگن در ایران از حدود دو سال پیش مطرح شده و اگرچه ابتدا صحبت از همکاری این غول خودروسازی جهان با خودروسازان دولتی کشور بود، اما در نهایت فولکسیها قرارداد خود را با یک شرکت خودروساز بخش خصوصی قطعی کردند. بر این اساس، شرکتی مشترک به نام فولکس واگن و یکی از خودروسازان خصوصی کشور به ثبت رسیده و شرکت مربوطه در اصل نمایندگی فولکس واگن آلمان را در ایران بر عهده داشته و قرار است نسبت به واردات و تولید برخی محصولات این شرکت از جمله بیتل، پاسات، پولو و گلف اقدام کند.

حضور فولکس واگن در ایران اما در حالی طی سال گذشته کلید خورد که هنوز نه این غول آلمانی و نه شریک ایرانیاش، هیچکدام رسما امضای قرارداد با یکدیگر را تایید نکرده اند. در واقع بهنظر میرسد فولکس واگن و شریک ایرانیاش در سکوت خبری اقدام به عقد قرارداد با یکدیگر کرده و گفته میشود از سالجاری، فعالیت مشترک خود را در کشور با تولید محصولاتی مانند پولو آغاز خواهند کرد. ظاهرا در حال حاضر فولکس و شریک ایرانیاش در حال ساخت کارخانهای برای تولید محصولات مشترک خود هستند و احتمالا تا زمان آماده شدن آن، برخی محصولات فولکس از طریق واردات راهی کشور خواهد شد. با این حساب، قرارداد فولکس واگن با بخش خصوصی خودروسازی ایران نیز جزو اتفاقات ناتمام خودروسازی کشور در سال گذشته بهشمار میرود که بناست طی سالجاری نهایی شود.

نجات واردکنندگان خودرو از سردرگمی؟

نگاهی هم اما به اوضاع واردات خودرو در سال 95 و سرنوشت احتمالی آن در سال جدید بیندازیم. مرور وقایع سال گذشته در بازار خودروهای وارداتی نشان میدهد وزارت صنعت، معدن و تجارت بهواسطه در نظر گرفتن قوانینی سختگیرانه، ورود خودروهای خارجی به کشور را نسبتا محدود کرد. بزرگترین مانعی که این وزارتخانه بر سر راه واردات خودرو به کشور قرار داد، ممنوع یا محدود کردن فعالیت شرکتهای واردکننده متفرقه بهواسطه در نظر گرفتن قوانین سختگیرانه و گاهی خارج از عرف بینالمللی بود. هرچند وزارت صنعت رسما اعلام نکرد قصد محدود کردن واردات خودرو به کشور را دارد، با این حال در عمل این کار را انجام داد، بهنحویکه طبق آخرین آمار اعلامی، ورود خودروهای خارجی به ایران طی سال 95، با افت و خیز خاص خود مواجه شد. در این شرایط، فعالان بازار وارداتیها امیدوارند واردات خودرو به کشور و قوانین مربوطه، طی سال 96 به یک ثبات نسبی رسیده و به نوعی از سردرگمیهای سال 95 رهایی یابند.

تولید و فروش خودرو روی ریل رشد

اما افزایش قابلتوجه تولید خودروهای داخلی و همچنین رونق گرفتن فروش خودروسازان نیز از جمله رخدادهای مثبت سال گذشته در صنعت خودرو کشور بهشمار میروند که مسوولان وزارت صنعت، معدن و تجارت امیدوار به حفظ وضع موجود و حتی بهبود آن در سالجاری هستند. هرچند هنوز رسما اعلام نشده که درصد رشد تولید خودرو در سال 96 چقدر خواهد بود، با این حال گفته میشود رشد 10 درصدی برای سال جدید لحاظ شده است. بر این اساس، گفته میشود ازآنجاکه فروش خودروسازان از تولید آنها طی سال گذشته، پیشی گرفته، مسوولان وزارت صنعت امیدوارند این روند طی امسال نیز حفظ شود و از همین رو افزایشی حدودا 10 درصدی را برای تولید خودروهای داخلی در نظر گرفتهاند. البته بهنظر میرسد بخشی از این برنامه احتمالی، با تولید خودروهای جدید طی سالجاری نیز در ارتباط است؛ بهنحویکه وزارت صنعت و خودروسازان روی محصولات جدید پژو، رنو و فولکس نیز حساب باز کرده اند. حضور این محصولات میتواند علاوهبر بهبود تیراژ، تنوع نسبتا مناسبی نیز به سبد تولید و فروش خودروسازان کشور ببخشد.