بررسی نقش انسان و معدن در ایجاد زلزله

به گفته نازنین نمازی/ کارشناس زمینشناسی، تزریق مایعاتی مانند نفت یا آب در عمق زمین که به منظورهای صنعتی یا محیطزیستی (دفن مواد سمی در اعماق زیاد مثلا در عمق ۴۰۰۰ متری درون زمین) انجام میشود یکی از این عوامل است. به عنوان مثال، فاضلاب یا باقیمانده نفت که به وسیله چاههای طراحی شده به منظور دفع به عمق زمین تزریق میشوند فشار روزنهای زمین را زیاد کرده و باعث سست شدن و تحرک گسلها میشوند. زمانی که این فشار روزنهای به میزان کافی زیاد شود گسل حرکت کرده و تنش ناشی از آن باعث ایجاد زلزله میشود. تخلیه آبهای زیرزمینی نیز یکی دیگر از مواردی است که موجب زلزله میشود.

از لحاظ علم زمینشناسی نیز حفاری معادن، سدسازی و ساختمانسازی را در کنار دیگر عوامل ایجادکننده زمین لرزه میدانند. به عنوان مثال در سال ۲۰۰۵میلادی یک زمینشناس ادعا کرده بود بزرگترین برج آن زمان «تایپه ۱۰۱» که وزنی بیش از ۷۰۰هزار تن دارد باعث تحریک گسلهای غیرفعال در تایوان شده است. هر چند این موضوع هنوز اثبات نشده اما دانشمندان معتقدند این بهراحتی امکانپذیر است که سازههای سنگین باعث تحریک گسلهای زمین شوند؛ اما به دلیل کمبود دادهها هنوز نمیتوان این موضوع را به طور قطع اعلام کرد. آنچه مشخص است اینکه در زمانی که رقابت برای ساختن بزرگترین سازهها پایانی ندارد به اثرات اینگونه اقدامات باید بیشتر توجه شود.براساس پژوهشهایی که در انگلیس و امریکا انجام شده بین ۲۵ تا ۳۰ درصد زمینلرزههای این دو کشور ساختگی و به دلیل فعالیت انسانها هستند. البته بیشتر این زلزلهها بزرگی کمتر از ۴ ریشتر دارند.

در ابتدا تصور میشد شاید این زلزلههای کوچک نه تنها مضر نباشند بلکه با آزاد کردن تدریجی انرژی، از بروز زلزلههای بزرگ پیشگیری کنند. اما با توجه به پژوهشهای انجام شده، بیشتر زمینلرزههای ساختگی در امتداد گسلهای طبیعی رخ نمیدهند؛ یعنی اگر فعالیتهای بشری وجود نداشت، به احتمال هیچگاه این زلزلهها پیش نمیآمدند و به همین دلیل تاثیری بر آزادسازی تدریجی انرژی زلزلههای طبیعی ندارند. وقتی سقف یک معدن بزرگ فرو میریزد، میتواند باعث زمینلرزه شود. به عنوان مثال چند سال پیش معدن کراندال کانیون فروریخت و باعث مرگ ۶ نفر در یوتای امریکا شد. این زمینلرزههای خیلی کوچک هستند، معمولا زلزلههایی که بر اثر فعالیتهای انسانها ایجاد میشوند بزرگی کمتر از ۵ دارند. زمینشناسان به طور تقریبی ۲۵ درصد زمینلرزههای بریتانیا را ناشی از فعالیتهای انسان میدانند. البته بیشتر این زمینلرزهها بزرگی کمی دارند و به طور معمول بزرگی آنها کمتراز ۴ ریشتر است.