رکود در بازار نشر و چاپ کتاب / می‌توان قیمت کاغذ را مدیریت کرد

"شش ماه است که تکلیف خود را نمیدانیم"، "بسیاری از محصولات جدیدمان وارد بازار نشده است" ، "تیراژ خود را از 1000 نسخه به 100 نسخه کاهش دادهایم"، "نمیتوانیم برای آینده برنامه ریزی داشته باشیم" و... اینها تنها گوشههایی از ناگفتههای اصحاب نشر کشور است، مجموعهای که شش ماه است ازتغییر قیمت کاغذ بیمار و رنجور شده، اما کسی درمانی کارساز برای آن در نظر ندارد.

استان قم به دلیل اینکه بستر مهمی برای تولید انواع محصولات فرهنگی و به خصوص کتابهای دینی و اجتماعی است از اثرات منفی افزایش قیمت کاغذ در امان نبوده است.

بسیاری از ناشران قم به دلیل تغییر قیمت کاغذ، ماهها است که میزان تیراژ خود را تقلیل دادهاند، همچنین چاپخانهها نیز شیفتهای کاری خود را کاهش دادهاند.

افت 50 درصدی فعالیت نشر

در همین رابطه محمدتقی انصاریان، مدیر انتشارات انصاریان با اشاره به اینکه بسیاری از ناشران نتوانستند کتابهایی که در دست چاپ داشتهاند را چاپ کنند و بسیاری از ناشران کتابهای دینی و اسلامی هم نمیتوانند در این شرایط به وظایف دینی و فرهنگی خود عمل کنند، گفت: اگر چاپخانهها در گذشته و قبل از بالا رفتن قیمت کاغذ دو شیفت در یک روز کار میکردند، الان فعالیتشان به یک شیفت رسیده است.

وی از افت 50 درصدی فعالیتهای این انتشارات خبر داد و در زمینه آسیبهای اجتماعی افزایش قیمت کاغذ و کاهش نشر کتاب گفت: بسیاری از کارگران بیکار شدهاند، کتابفروشیها از رونق افتادهاند، با ادامه این وضع قطعا شاهد آسیبهای فرهنگی خواهیم بود.

میزان توجه کم به محصولات فرهنگی همواره از سوی ناشران و دستاندرکاران این عرصه مورد تأکید قرار گرفته است، مدیر انتشارات انصاریان در همین باره گفت: متاسفانه آنقدر که برای ورزش یا مواد غذایی مردم توجه یا نگرانی وجود دارد برای مسائل فرهنگی دغدغهای دیده نمیشود، لازم است که مسئولان به فکر باشند تا این معضل حداقل فرجامی مشخص داشته باشد.

انتقاد از عدم توجه به قیمت کاغذ

مدیر انتشارات جمال نیز در این باره گفت: اگر به قیمت کاغذ مانند بسیاری از موضوعات دیگر توجه میشد، شاید تا به امروز نتیجه مناسبی داشت.

افزایش قیمت کاغذ بسیاری از ناشران را بر سر دوراهی افزایش قیمت تمام شده محصولات گذاشته است. صمد گودرزی مدیر انتشارات پیام علمدار با بیان اینکه با افزایش قیمت کاغذ، میزان چاپ محصولات این انتشارات کاهش پیدا کرده است، اظهار داشت: یکی از مهمترین دلایل کاهش چاپ محصولات این انتشارات این بوده است که چون قیمتها بالا رفته است و کتابها هم طبیعتا گرانتر میشود، نمیتوانستیم برای مشتری توجیهی داشته باشیم و به همین منظور میزان چاپ محصولاتمان را کاهش دادیم.

افزایش نرخ کاغذ تا 250 درصد

البته افرادی مانند مدیر انتشارات صبح پیروزی فشار تحریمهای وارده بر کشورمان را از دلایل اصلی افزایش قیمت کاغذ و ایجاد معضل در بازار چاپ میدانند.

در مقابل علیرضا سبحانی مدیر انتشارات جمال، تحریمها را دلیلی برای افزایش نرخ کاغذ ندانست. وی در این باره تأکید میکند: به نظر من تحریم اصلا دلیل موجهی نیست، چرا که ما همیشه تحریم داشتهایم و در آینده هم با آن مواجه خواهیم بود، نرخ ارز هم زیر 100 صد در صد افزایش داشته اما افزایش نرخ کاغذ تا بالای 200 درصد و حتی تا 250 درصد هم بوده است، به نظر من بیتدبیری مسئولان فرهنگی و اجرایی دلیل اصلی تغییر نرخ کاغذ است.

سبحانی ادامه داد: ما در داخل قطعا استعداد تولید کاغذ مرغوب را داریم اما هنوز برنامه ریزی برای به فعلیت رساندن آن وجود ندارد، در واقع تولید کاغذ بسیار راحتتر از تولید بنزین است.

تغییر قیمت کاغذ ربطی به تحریمها ندارد

سعید مهری مسئول اداری - مالی موسسه انتشاراتی معارف اسلامی نیز تحریمها را دلیل موجهی برای افزایش بیرویه قیمت کاغذ ندانست و گفت: تغییر قیمت کاغذ ربطی به تحریمها ندارد، باید کنترل صورت گیرد تا کاغذها براساس همان نرخی که خریداری میشوند به فروش برسند. در این شرایط، آزاد شدن نرخ ارز برای وارد کنندگان نیز توانسته است بر نوسانات بازار کاغذ تاثیر گذار باشد.

سید محمود حسینی، رئیس تعاونی ناشران قم از تعلق نگرفتن نرخ ارز دولتی به تجار و وارد کنندگان کاغذ میگوید و تأکید میکند: زمانی که تجار بدون ارز دولتی کاغذ وارد میکنند قطعا نوسان قیمت را خواهیم داشت، در واقع ناشر نیز نمیتواند کاری کند و تجار هم خیلی سخت واردات را انجام میدهند.

میتوان تغییر قیمت کاغذ را مدیریت کرد

حسینی ضمن اشاره به اینکه کاغذ هم مانند بسیاری از اقلام دیگر در کشور شاهد افزایش قیمت بوده است اما میتوان افزایش قیمت کاغذ را تا حد زیادی مدیریت کرد، گفت: از شروع فعالیت دولت هشتم یارانههای دولتی برای وارد کردن کاغذ حذف شد و کاغذ با نرخ آزاد ارز وارد میشود، قبل از شروع این طرح کاغذ توسط تشکلها وارد و با کنترل و قیمت گذاری دولت وارد بازار میشد اما در حال حاضر که چنین وضعیتی وجود ندارد از دولت توقع میرود که کنترل خود را بیشتر کند.

افزایش قیمت کاغذ و به تبع آن کاهش قیمت چاپخانهها موجب بیکاری بسیاری از کارگران در این حوزه شده است.

سعید مهری مسئول اداری - مالی موسسه انتشاراتی معارف اسلامی ضمن بیان کاهش 30 درصدی حجم کتابهای چاپی این موسسه، اظهار داشت: بسیاری از چاپخانه داران از بیکاری کارگران و کاهش شیفتهای کاری خبر دادهاند. از مهمترین آسیبهای ناشی از نوسانات بازار کاغذ و کاهش چاپ کتاب، تبعات فرهنگی است که میتواند برای مصرف کنندگان بیشترین آسیب را در پی داشته باشد.

تغییر قیمت کاغذ تبعات فرهنگی دارد

علیرضا سبحانی مدیر انتشارات جمال از عدم توجه به ارتباط مستقیم بعد اقتصاد نشر و آثار فرهنگی انتقاد کرد و در این باره افزود: افزایش قیمت کاغذ تنها مشکل کاهش سود و درآمد ناشر را ندارد، بلکه تبعات فرهنگی این موضوع حداقل تا یک سال بعد باید در نظر گرفته شود.

سبحانی ادامه داد: بسیاری ناشران از چاپ آثاری که باید در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران عرضه میشد، جلوگیری کردهاند و ما نیز جز انتشاراتهایی بودیم که بسیاری از آثار خود را در نمایشگاه تهران عرضه نکردند اما الان هم که نمایشگاه قرآن در پیش رو است باز هم بسیاری از آثاری که به عنوان چاپ اول داریم یا برای تجدید چاپ در نظر گرفتهایم را نمیتوانیم چاپ و عرضه کنیم.

مشکلات فراوان برای حضور در نمایشگاهها

بسیاری از ناشران با توجه به عدم ثبات در بازار کاغذ، از مشکلات فراوان برای حضور در نمایشگاهها خبر میدهند.

مدیر انتشارات جمال در این باره تأکید کرد: برای نمایشگاه قرآنی ما تنها توانستهایم موجودیهای انبار را در نظر بگیریم و بسیاری ازکتابهای که برای رفع نیاز مردم آماده چاپ بودند، به دلیل گرانی کاغذ چاپ نشدهاند، ما 15 اثر جدید داشتهایم که هنوز در صف انتظار هستند.

 در این میان تعدادی از ناشران استان قم مهمترین دلیل بیثباتی و افزایش بیرویه قیمت کاغذ را عدم توجه کافی دولت و مسئولان دانستهاند.

مدیر انتشارات جمال ضمن بیان اینکه مدیران باید با احساس مسئولیت قبل از ایجاد بحران کاغذ با هشیاری موضوع را کنترل میکردند تا الان شاهد این نباشیم که فروشنده کاغذ هر روز به یک نرخی کاغذ را به متقاضی عرضه کند، گفت: در سالهای قبل هم افزایش قمیت ایجاد شده است اما بازار با کنترل به موقع و مناسب تعدیل پیدا کرده است.

سید صادق اشکوری مدیر انتشارات مجمع ذخائر اهل بیت(ع) ضمن بیان اینکه این انتشارات در طول 6 ماه گذشته تیراژ کتابهای خود را از 1000 عدد برای هر کتاب به 100 تا 200 رسانده است، گفت: قمیت کاغذ ممکن است در طول یک سال بارها تغییر کند اما مسئولیت مدیران است که این موضوع را کنترل کنند تا بازار دچار بحران نشود، افزایش قیمت کاغذ موجب افزایش قیمت کتاب میشود و بسیاری از مخاطبین و خریداران قدرت خرید لازم برای خرید محصولات چاپی گران قیمت ندارند.

اشکوری در ادامه تأکید کرد: قطعا میتوان گرانی کاغذ را کنترل کرد، هم اکنون شاهد هستیم که کنترل و مدیریت به خوبی صورت نمیگیرد و شعار دادن در مورد توجه به برنامهها و محصولات فرهنگی به شکل یک عادت در کشور ما در آمده است.

اما واسطهها به عنوان یکی از مهمترین عاملین بیثباتی در هر زمینهای، اینجا نیز وارد ماجرا میشوند و ناشران از تاثیرات منفی فعالیت این گروهها در بازار کاغذ شکایتها دارند.

اما گله بیشتر ناشران از بیتوجهی به حضور پررنگ این عده در شرایط کنونی است. تا جایی که به نقل از مدیر موسسه جمال، گاهی واسطهها که بیشترین سود را از شرایط کنونی میبرند در بین نهادهای مرتبط و مسئول جای دارند.

سبحانی در این باره گفت: بیتدبیریها باعث شده که دست واسطه گران و سودجویان به صورت کامل برای انجام هر فعالیتی باز باشد و در حال حاضر حتی تصویر روشنی هم از آینده بحران کنونی قیمت کاغذ وجود ندارد.

دولت باید از ورود تاثیرگذار واسطهها جلوگیری کند

به اینترتیب شرایط نامشخص قمیت کاغذ موجب میشود بسیاری از ناشران نتوانند برنامه ریزی برای آینده کاری خود و بسیاری افراد زیر مجموعه خود داشته باشند.

رئیس اتحادیه تعاونی ناشران قم نیز در این باره تأکید کرد که دولت باید نسبت به این موضوع اهتمام بیشتری داشته باشد و از ورود تاثیرگذار واسطهها جلوگیری کند. باید منتظر ماند و دید که چه زمانی مدیران کشور برای درمان این درد فرهنگی تصمیمی جدی میگیرند و خدا نکند که ماجرای نوش داروی پس از مرگ سهراب در این زمینه نیز تکرار شود.

افزایش قیمت کاغذ ماهها است که گریبان گیر ناشران کتاب و دیگر محصولات چاپی شده است و با وجود وعدههای مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیگر مدیران اجرایی پیرامون کاهش قیمت کاغذ، تا کنون هیچگونه تعدیلی را در بازار کاغذ شاهد نبودهایم.

بهمن دری معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اردیبهشت ماه امسال و در بحبوحه برگزاری نمایشگاه کتاب تهران مسئولیت تولید، توزیع و نظارت بر بازار کاغذ و مسأله گرانی کاغذ را جزو وظایف وزارت صنایع و معادن دانست.

در همین باره وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز از مسئولیت شانه خالی کرده و ازاصحاب رسانه خواسته است تا پیرامون قیمت کاغذ از وزیر صنعت و معدن سئوال کنند.

از سوی دیگر تعدادی از آیات عظام و مراجع تقلید نسبت به افزایش قیمت کاغذ و آسیبهای ناشی از آن بارها هشدار دادهاند و هشیاری بیشتر مسئولان را خواستار شدهاند.