پنج نماد اولویت صنعتی

محدودیت زمانی برای تحقق اهداف پیشبینی شده در افق 1404 از یکسو و اولویتبندی صحیح، شناسایی و تمرکز بر رشته فعالیتهایی که بیشترین نقش و قابلیت در دستیابی سریعتر به اهداف را دارند از سوی دیگر، موجب شد تا اولویتبندی رشته فعالیتهای بخش صنعت و معدن در دستور کار قرار گیرد و به این طریق مقرر شد تا سیاستها و برنامهها براساس اولویتهای تدوین شده، اجرایی شود. پنج شاخص تدوین شده براساس ارزیابی 23 رشته فعالیت بخش صنعت و معدن در نظر گرفته شده تا با شناسایی صنایع اولویتدار گامی موثر در راستای تحقق و توسعه صنعتی کشور برداشته شود. این پنج شاخص عبارتند از «شاخص سهم ارزش افزوده، شاخص سهم اشتغال، شاخص ارزش صادرات صنعتی و عملکرد صادرات صنعتی کشور، شاخص مزیت نسبی آشکار شده یکنواخت و شاخص سهم تعداد بنگاههای صنعتی 10 نفر کارکن و بیشتر» شاخصهایی که رشته فعالیتهای صنعتی و معدنی براساس آنها اولویتبندی شدهاند و در گروههای مختلف طبقهبندی شدهاند.

با توجه به بررسیهای صورت گرفته، میتوان گفت رشته فعالیتهای صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی، تولید محصولات کانی غیرفلزی، فلزات اساسی، مواد غذایی و آشامیدنی، صنایع تولید فرآوردههای نفتی، صنایع نساجی و پوشاک و وسایل نقلیه در تمامی شاخصهای پیشبینی شده بیشترین نقش و سهم را دارند و به همین دلیل باید در تعیین اولویتهای سرمایهگذاری بیشتر مورد توجه قرار گیرند.  از میان پنج شاخص پیشبینی شده برای اولویتبندی صنایع و با توجه به ارزیابی و تحلیلهای صورت گرفته از بین 23 رشته فعالیت در بخش صنعت و معدن درخصوص شاخص سهم ارزش افزوده که بهعنوان یکی از شاخصهای اصلی برای اولویتبندی فعالیتهای صنعتی و معدنی مد نظر قرار گرفته است، 6 رشته فعالیت معرفی شده است. شاخص سهم ارزش افزوده به قیمت ثابت سال 1383 محاسبه شده و براساس دادههای موجود تا سال 1392 و بر مبنای کدهای آیسیک دو رقمی، 6 رشته فعالیت «صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی، تولید فلزات اساسی، تولید سایر محصولات کانی غیرفلزی، وسایل نقلیه زمینی، ریلی و دریایی، مواد غذایی و آشامیدنی و ماشینآلات و تجهیزات طبقهبندی نشده» به ترتیب بیشترین نقش در سهم ارزش افزوده بخش صنعت و معدن را به عهده دارند.

شاخص سهم اشتغال بخش بر مبنای اطلاعات کارگاههای 10 نفر کارکن و بیشتر ارزیابیهای صورت گرفته بیانگر آن است که رشته فعالیتهای صنایع مواد غذایی و آشامیدنی، تولید محصولات کانی غیرفلزی، وسایل نقلیه موتوری، تریلر و...، صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی، تولید فلزات اساسی و تولید منسوجات به ترتیب بیشترین نقش را در اشتغال بخش، داشتهاند.  از سوی دیگر بر اساس ارزیابیهای صورت گرفته درخصوص شاخص ارزش صادرات صنعتی و عملکرد صادرات صنعتی کشور نیز میتوان گفت «گروه فعالیتهای صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی، محصولات لاستیکی و پلاستیکی، صنایع تولید فرآوردههای نفتی، تولید فلزات اساسی، مواد غذایی و آشامیدنی و تولید محصولات کانی غیرفلزی» بیشترین نقش را در صادرات صنعتی به عهده دارند و به همین دلیل در راستای افزایش صادرات صنعتی باید این گروه از صنایع در اولویت قرار گیرند.

اما مزیت نسبی آشکار شده یکنواخت (SRCA) نیز که (در این شاخص ساختار صادرات ملی در مقابل ساختار صادرات جهانی برای یک کالا مورد ارزیابی قرار میگیرد) بهعنوان یکی دیگر از پنج شاخص در نظر گرفته شده برای اولویتبندی بخش صنعت و معدن مدنظر قرار گرفته است. براساس ارزیابیهای صورت گرفته روند افزایشی این شاخص در طول زمان، نشاندهنده بهبود موقعیت رقابتی یک کالا در سطح جهان یا یک منطقه خاص، در راستای ایجاد فرصتهای مناسب یا استفاده از فرصتهای پیش آمده تلقی می شود. با توجه به محاسبات بهعمل آمده براساس آمارهای صادراتی سال 2014 برای این شاخص تنها رشته فعالیتهای استخراج نفت خام و گاز طبیعی، به استثنای بررسیهای اکتشافی، استخراج کانسارهای فلزی و ساخت مواد و محصولات شیمیایی، دارای مزیت نسبی هستند و سایر رشته فعالیتها فاقد مزیت نسبی لازم در بازار رقابتی دنیا هستند.

سهم تعداد بنگاههای صنعتی 10 نفر کارکن و بیشتر نیز یکی دیگر از شاخصهایی است که براساس آن گروه فعالیتهای صنعتی و معدنی، مورد ارزیابی قرار گرفته است و نتایج حاصل شده بیانگر آن است که رشته فعالیتهای تولید محصولات کانی غیرفلزی، صنایع مواد غذایی و آشامیدنی، تولید محصولات فلزی فابریکی به جز ماشینآلات، صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی، تولید منسوجات و تولید محصولات لاستیکی و پلاستیکی بیشترین نقش را در این شاخص داشتهاند. علاوه بر اولویتبندی صنایع براساس پنج شاخص کلیدی، اهداف کلی و کمی نیز برای این بخشها در نظر گرفته شده است تا به این طریق مسیر رسیدن به اهداف چشمانداز 1404 تسهیل شود.

به منظور اولویتبندی اهداف کلان، طی مطالعه انجام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت 13 هدف در نظر گرفته شده که در این خصوص میتوان به «ارتقای بهرهوری در بخش، افزایش جذب سرمایهگذاری خارجی، افزایش رقابتپذیری صنعتی کشور، افزایش سهم ارزش افزوده بخش از تولید ناخالص داخلی به منظور صنعتی کردن کشور، افزایش سهم صادرات صنعتی کشور در صادرات صنعتی جهان، افزایش سهم و نقش بخش خصوصی در فعالیتهای بخش صنعت، معدن و تجارت، افزایش سهم تولیدات با فناوری متوسط و بالا در ارزش افزوده و صادرات صنعتی کشور، توسعه اشتغال پایدار در بخش صنعت، معدن و تجارت، ارتقای سهم بخش خصوصی واقعی در واگذاری مالکیت واحدهای صنعتی،معدنی و تجاری، افزایش کارآیی نظام توزیع کالا و خدمات، افزایش سهم ارزش افزوده صنعتی کشور در ارزش افزوده صنعتی جهان، الحاق به سازمان تجارت جهانی و بهرهبرداری از ظرفیتهای آن و ارتقای شاخصهای زیست محیطی در راستای دستیابی به اهداف توسعه پایدار» اشاره کرد. اهداف کمی بخش صنعت، معدن و تجارت نیز در برگیرنده 29 بخش میشود که اهم این اهداف در حوزه ارزش صادرات غیرنفتی (کالا و خدمات)، ارزش صادرات صنعتی و معدنی، سرانه صادرات غیرنفتی (کالا و خدمات)، نسبت صادرات به واردات غیر نفتی تعیین شده است.