شبه‌بانک‌ها در خانه‌های مردم/ رونق صندوق‌های قرض‌الحسنه خانگی

بانکها این روزها سختگیری زیادی برای پرداخت وامهای خرد به مردم عادی دارند؛ حتماً باید یک مقام مسئول برای پرداخت وام سفارش کرده باشد یا اینکه یکی از بستگانش در سیستم بانکی باشد تا دسترسی به یک وام خرد بهراحتی صورت گیرد؛ اگر هم بانکی حاضر باشد که به مردم وام بدهد، آنقدر وثیقه و ضامن و مواردی ازایندست از او طلب میکند که در عمل، یا خودش پشیمان شود یا آنقدر پروسه طولانی شود که دیگر کار از کار بگذرد.

با اعمال این سختگیریهای سیستم بانکی، مردم خود دستبهکار شدهاند و در هر گوشه و کناری، یک صندوق قرض الحسنه محلی یا خانوادگی تشکیل دادهاند تا بلکه بتوانند، در موارد اضطرار به داد هم برسند و با این روش، پساندازها و منابع خرد خود را یککاسه کرده و دردی از هم دوا کنند. البته قدمت قرضالحسنهها در ایران به زمانهای دور برمیگردد و این روحیه، در بسیاری از طایفهها و کوچه و بازارها وجود داشته و بهخوبی هم مورداستفاده قرار میگیرد.

اکنون از سر ناچاری یا از سر خیرخواهی، برخی این موضوع بیشتری یافته و در هر گوشه و کناری هم که شده، سعی میکنند دورهم جمع شوند و برای گرهگشایی هم که شده، صندوقی تشکیل دهند که به اعضایش وام میدهد. بر همین اساس است که اکنون، صندوقهای قرضالحسنه خانگی، شبه بانکهایی شدهاند که روزبهروز هم تعدادشان رو به گسترش است.

در این میان نکته حائز اهمیت آن است که همین شبه بانکها، خود میتوانند راه مؤسسات مالی و اعتباری غیرمجاز را در پیش گیرند؛ اگرچه این موضوع به نسبت مؤسسات مالی غیرمجاز دوز کمتری دارد و بیشتر این صندوقها بر مبنای اطمینان شکل میگیرد و اغلب افراد، همدیگر را میشناسند، اما بههرحال گسترش آنها به هر نحوی ممکن است سبب بروز برخی مسائل شود.

بررسیها حکایت از آن دارد که اکنون برخی صندوقهای قرضالحسنه بهاصطلاح خانگی میزان وامشان به دهها میلیون تومان میرسد و بسیاری از افرادی را تحت پوشش خود دارند که ممکن است بهواسطه دوستان و آشنایان خود، راه عضویت در آنها را در پیش گرفته باشند؛ به راین اساس به نظر میرسد این صندوقها بهصورت نانوشته تلاش دارند تا خلا  سیستم بانکی در ارائه تسهیلات را پر کنند و به همین دلیل شاید هم لازم باشد برای آنها سازوکاری تعریف شود.

داستان هر چه که باشد، یکی از بزرگترین مزایای این صندوقها، کارمزد صفر آنها است و بههرحال فرصت بهرهمندی از یک وام بدون سود را به متقاضی میدهد؛ موضوعی که به نظر میرسد باید الگویی برای سیستم بانکی کشور باشد و شرایط را بهگونهای پیش برد که حداقل، فرهنگ استفاده و پرداخت وامهای قرضالحسنه، بیش از هر زمان دیگری در نظام بانکی ایران پا بگیرد.