پله پله تا کاهش هزینه‌ها

یکی از مهمترین بخشهای خانواده نیز مانند اجتماع، مسائل اقتصادی آن است که باید به آن توجه جدی شود. در واقع، همانطور که والدین مدیریت مسائل عاطفی، روانی و روابط را در خانواده به عهده دارند، باید اقتصاد خانواده را نیز که در ارتباط مستقیم با همه بخشهای زندگی یک خانواده است، بهگونهای مدیریت کنند که اعضای خانواده با کمترین مشکل و بیشترین سطح رفاه ممکن، گذران زندگی کنند و بتوانند در بستری مناسب و آرام به رشد مناسب خود برسند. باید بیاموزیم که چگونه میتوان از حداقلهای اقتصادی در خانواده خود، بیشترین بهره را ببریم و همواره رفاه و تامین ضروریات زندگی را در حد استاندارد حفظ کنیم. بدون شک، خانواده مجموعهای است که رفتار اعضای آن بر هم تاثیر میگذارد و از هم تاثیر میپذیرد و هدف نهایی، این است که تابع رفتاری خانواده به حداکثر برسد. حداکثر بودن تابع رفتاری خانواده به معنی رفتار بهینه داشتن است. تابع رفتاری، تابعی است که با قید و محدودیت انجام میشود. انتخاب بهینه با توجه به نیازها و درآمد، همان تابع رفتاری حداکثری خانواده است. بر اساس تابع رفتاری، هدف اصلی خانواده این است که به بیشترین کالا و خدمات دسترسی پیدا کنند. اما در واقع نمیتوانیم به هر میزانی از کالا و خدمات دسترسی پیدا کنیم.

دلیل این محدودیت هم میزان درآمد و محدودیت آن است. علت اینکه درآمد محدودیت میآورد نیز این است که کالاها و خدمات رایگان نیستند و قیمت دارند؛ بنابراین ما بر اساس درآمدمان میتوانیم از آن کالاها و خدمات تهیه کنیم. به گفته کارشناسان اقتصاد خانواده نکته دیگر متفاوت بودن دیدگاهی است که خانوادهها نسبت به کالاها و خدمات دارند که بیانگر یکسان نبودن تابع رفتاری برای افراد مختلف است. بنابراین تابع رفتاری هر خانوادهای با توجه به نیازها و سلایق و سطح درآمدی مختلف، مختص خودش است. وقتی تصمیم به خرید یخچال داریم، اعضای خانواده باید بدانند که خرید این کالا موجب میشود از خرید سایر کالاها برای مدتی دست بکشند. بنابراین در یک خانواده باید بر اساس نیازها و توان مالی دست به انتخاب و خرید بزنیم. مسوول هزینهکرد خانواده باید آگاهی کاملی نسبت به درآمد، سلایق و نیازهای اعضای خانواده داشته باشد و بتواند آنها را مدیریت کند. برای افزایش دسترسی خود به کالاها و خدمات نیز باید ساعت کار، تخصص، مهارت و درآمد خود را افزایش دهیم.

اما در عین حال کارشناسان اقتصاد خانواده معتقدند که نمیتوان به صورت ثابت و مشخص، هدفگذاری مالی و اولویتبندی برای مخارج و هزینههای خانواده را تعیین کرد. به گفته آنها همه چیز بستگی به اولویتبندی اهداف، شرایط و روحیات خانواده و نیازهای اعضای آن دارد و اهداف خانواده تعیینکننده است. به تعبیر دیگر با توجه به نوع اهداف و جایگاهی که ما بر اساس اهدافمان برای هر یک از نیازهای اعضای خانواده قایلیم، میزان اختصاص درآمدمان به هر یک از موارد روشن میشود. اگر درست هدفگذاری و اولویتبندی کنیم، دچار مشکل نخواهیم شد. از دیدگاه کارشناسان اقتصاد خانواده اولویتبندی نیازها رابطه مستقیمی با اهداف خانواده دارد. اهداف متعالی بلندمدتتر هستند و بهدلیل اهمیت بیشتر آنها حتی سایر اهداف را باید فدای تحقق آنها کنیم. در واقع محدودیتها باعث میشود که ما مجبور شویم بین نیازها و اهداف خود دست به انتخاب بزنیم؛ چون امکان ندارد یک خانواده بتواند به همه نیازهای خود در یک برهه زمانی مشخص دست پیدا کند.

باید اهداف بلندمدت، میانمدت و کوتاهمدت خانواده را مشخص کنیم. بدون شک، نیازهای غذایی، بهداشتی و آموزشی به ترتیب، اولویت بیشتری دارند؛ اینها سرمایه انسانی خانواده هستند. به توانمندیهایی که از راه آموزش و سلامت به دست میآید، سرمایه انسانی گفته میشود. والدین نباید نسبت به خراب شدن دندان فرزند خود بیتفاوت باشند؛ چراکه موجب مشکلات جسمی و روحی برای او خواهد شد و کیفیت زندگی وی را پایین میآورد. همچنین باید برای آموزش و مهارتآموزی اعضای خانواده هزینه کنیم تا در آینده بتوانند از این طریق کسب درآمد کنند.

نقشهای زن و مرد

هر یک از زن و مرد در جایگاه خودشان در مدیریت اقتصاد خانواده نقش مهمی ایفا میکنند. در بسیاری از فرهنگها از جمله در کشور ایران مرد به عنوان محور کسب درآمد است و مدیریت اقتصاد خانواده به زن واگذار میشود؛ چون زنها اقتصادیتر هستند و مدیریت بهتر و ملاحظه بیشتری را در مدیریت اقتصاد خانواده میتوانند داشته باشند. مردها باید بیشتر توجهشان به کسب درآمد باشد؛ ضمن اینکه نباید رفاه، تفریحات و رفت و آمدهایی که برای خانواده ضروری است را فدای کسب درآمد بیشتر کند. دور هم بودن اعضای خانواده باید حفظ شود و همه اعضای خانواده باید برای صرف وعدههای غذایی در کنار هم باشند. مادران باید به محدودیتهای خانواده آگاه باشند و متوجه سختیهایی که برای کسب درآمد وجود دارند، باشند تا به راحتی آنرا در موارد غیرضروری مصرف نکنند. مرد خانواده هم باید در پی افزایش مهارت و تخصص و به دنبال آن، افزایش حقوق خود باشد. علاوهبر این، ترکیب بین ساعات کار و فراغت و در کنار خانواده بودن را به خوبی تنظیم کند. انجام هرگونه صرفهجویی میتواند امکان پسانداز را برای ما فراهم کند. اگر ما با دیدگاه اقتصادی و صرفهجویانه به مسائل زندگی خود نگاه کنیم، میتوانیم پسانداز کنیم؛ اما نباید بر پسانداز به هر قیمتی اصرار داشته باشیم.

میزان مصرف باید تابع شرایط خانواده و اهداف آن باشد. مصرف خانواده نباید ناشی از چشم و هم چشمی به کسانی که شرایط مالی و نیازهای متفاوتی نسبت به ما دارند، باشد. صرفهجویی بهترین راه برای کاهش هزینههاست. با استفاده از روشهای مختلف میشود صرفهجویی کرد. باید علم مصرف کردن صحیح را بدانیم. برای مثال در مورد کاهش مصرف برق، اگر به روشهای نوین برای کاهش مصرف برق، مانند استفاده از لوازم برقی کممصرف توجه کنیم، میتوانیم صرفهجویی زیادی در بلندمدت داشته باشیم. شاید در ابتدا نیاز به سرمایه اولیه بیشتری داشته باشیم؛ اما با صرفهجویی در مصرف برق، سرمایه اولیه ما در بلندمدت برگشت داده میشود. بهعنوان مثالی دیگر، برای صرفهجویی در مصرف آب نیز باید از شیرهایی استفاده کنیم که مصرف آب را کاهش دهند. باید ابتدا خودمان آموزش ببینیم و به فرزندانمان نیز در خصوص راههای کاهش مصرف انواع انرژی و سایر کالاها آموزش دهیم.

برای کاهش هزینهها باید در دو بخش خرید انواع کالاها و نحوه مصرف آنها آگاهی لازم را داشته باشیم. در عین حال نکته مهم دیگر از نکات قابل توجه در اقتصاد خانواده این است که افزایش درآمد به معنی بهبود معاش خانواده نیست، بلکه افزایش درآمد، افزایش هزینهها را به دنبال خواهد داشت و مدیریت هزینهها است که هنر گردانندگان اقتصاد خانواده را آشکار میکند.خانوادهها نمیتوانند هنگام مواجهه با کمبود بودجهشان یک متمم بودجه بیاورند وقال هزینههای اضافی را بکنند، بنابر این باید قادر باشند هزینهها را مدیریت کنند. برای کنترل هزینهها ابتدا باید از خود شروع کنید. بی پول ماندن در بیشتر مواقع تقصیر خودتان است، زیرا پول زیادی با خود بیرون میبرید و خرج میکنید. انتخابهایی که شما برای قرض گرفتن، پساندازکردن و خرج کردن میکنید تاثیر مستقیمی بر توانایی شما برای زندگی هدفمند و با اصول دارد.

کارتهای بانکی را فراموش کنید!

نه هوشمندانه است و نه قابل قبول که شما به خود حس کاذب پول داشتن بدهید. باید با خود روراست باشید و حقیقت را بپذیرید. زمانی که شما پول ندارید و قرضهای زیادی هم به بار آوردهاید اصلا منطقی نیست کارتهای بانکی خود را به همراه داشته باشید. باید بتوانید همان مبلغی را که دارید پسانداز کرده یا به درستی خرج کنید.

از وسوسه بپرهیزید

از مناطقی که حس میکنید باعث میشوند پولتان را مصرف کنید، دور باشید. شما در دوران خوبی به سر نمیبرید و باید مراعات همه چیز را بکنید تا به روال عادی روزمره خود بازگردید، پس تا حد امکان از ظاهر شدن در مناطق پرخطر بپرهیزید.

آماده باشید

سعی کنید تمام مایحتاج خود را در منزل تهیه کرده و همراه داشته باشید. برای مثال اگر تصمیم دارید ساعات زیادی را خارج از خانه بمانید یک میان وعده سبک غذایی و آب به همراه داشته باشید تا مجبور نشوید بیهوده پولتان را خرج کنید.

روزهایی برای پول خرج نکردن تعیین کنید

سعی کنید در ماه چند روز خرج کردن پول را به حداقل ممکن برسانید. پس از مدتی این کار برایتان به یک سرگرمی و تفریح بدل میشود. هرچقدر بیشتر به خودتان سخت بگیرید راحتتر و زودتر از شر بدهیها و بی پولی خلاص میشوید.

خلاقانه خرج نکنید

همیشه برای خرج نکردن نباید پول به همراه نبرد، بلکه میتوانید با دانستن کمتر از مسائلی که شما را وادار به خرج کردن میکند، پولتان را پسانداز کنید.

به فکر افزایش نقدینگی خود باشید

دو راه ساده برای این کار وجود دارد: اول اینکه مصرف خود را کاهش دهید و دوم اینکه درآمد خود را افزایش دهید. برای آنکه هزینههای خود را کاهش دهید شاید مفید باشد که هر عادتی را، با پرسیدن کلمه چرا، به چالش بکشید؛ و اگر علتهایی که برای این کلمه چرا میآوریم، قابل قبول باشد، در آن صورت عادتی خوب و در غیر این صورت، عادتی است که از دیگران به ما رسیده و میتوانیم کنارشان بگذاریم. البته منظور از کاهش هزینه این نیست که افراد دچار خساست شوند بلکه این است که زن و شوهر با تصمیمگیری مشارکتی، هزینههای اضافی خود را کاهش دهند. خانمها در کاهش هزینه نقش بسیار موثری دارند. برای اجرایی شدن این راهبرد باید با توافق زوجین، هزینهها اولویتبندی و سپس کاهش هزینهها عملی شود. در ابتدای راه تدوین جدول بودجه ماهانه کمک بزرگی است؛ دولتها معمولا آخر هر سال، بودجه سال بعد را تنظیم میکنند تا بدانند تکلیفشان برای یکسال چیست و چقدر درآمد داشته و چقدر خرج و هزینه دارند. شما هم باید بودجه بندی سالانه داشته باشید، هم بودجه بندی ماهانه. بالاخره باید بدانید که تکلیفتان چیست. به تعبیری دیگر، باید حسابداری خرج و دخل خود را انجام بدهید و حواستان باشد که چیزی جابهجا نشود.

جز این اگر باشد، بدون اینکه متوجه شوید، پول کم میآورید. میگویند، پول قطره قطره به دست میآید، اما سطل سطل از دست میرود. درک اولویتهای زندگی گام دیگری است که میتواند در کاهش و نحوه هزینه کرد حقوق ماهانه به شما کمک کند. بسیاری از خانوادهها بهدلیل نداشتن مدیریت اقتصادی در داخل و خارج خانوار، با مشکلات مالی و حتی خانوادگی روبه رو میشوند و این درحالی است که تحقیقات آماری نشان میدهد با مدیریت اقتصادی در خانواده بیش از ۵۰ درصد مشکلات مالی را میتوان کاهش داد. برای تامین نیازهای اولیه مثل خوراک و پوشاک فهرستی تهیه کنید و سپس برای خرید بروید. وقتی میخواهید برای خرید به سوپرمارکت بروید، فهرستی تهیه کرده و دقیقا طبق آن خرید کنید. ترفند برخی سوپرمارکتها برای خرید بیشتر مشتریان این است که اجناس ضروری و پرطرفدار را در انتهای سوپرمارکت قرار میدهند تا مشتریان در مسیر رسیدن به آنها با اجناس مختلفی رو به رو شده و وسوسه شوند که آنها را بخرند. حتی اگر کالایی را میبینید که در فهرست اقلام موردنیاز شما نیست اما دلتان میخواهد آن را بخرید، همان موقع برای خرید آن تصمیم نگیرید.

24 ساعت به خودتان فرصت دهید، خوب درباره آن فکر کنید و بعد اگر همچنان تصمیم داشتید آن را خریداری کنید و هزینه آن هم مقرون به صرفه بود، برای خریدش اقدام کنید. از سویی دیگر میتوانید حساب پولی را که در اثر صرفهجویی به دست میآورید، داشته باشید و آن را در حسابی جداگانه نگهداری کنید. به بسیاری از حسابهای بانکی سود یا وام تعلق میگیرد و به این ترتیب شما میتوانید با استفاده از پسانداز و بهره مرکب حاصل از صرفهجوییهای خود، صاحب سرمایه شوید. نکته آخر آنکه مدیریت اقتصادی خانواده در شرایط عادی باید بر اساس میزان درآمدهای هر یک از اعضای خانواده و هزینهها تنظیم شود، و در این میان خانوادههایی موفقترند که در این فرمول جایی را نیز برای پسانداز و به اصطلاح «روز مبادا» در نظر بگیرند، چرا که به اعتقاد کارشناسان برابری هزینهها و درآمد نشان از این دارد که خانواده بر اساس شرایط حال تصمیمگیری کرده است؛ اما اگر در مدیریت اقتصادی جایی نیز برای پسانداز در نظر گرفته شود، نشان از آینده نگری خانواده دارد که معمولا این گونه خانوادهها کمتر دچار مشکلات مالی و اقتصادی میشوند و در مشکلات و پیشامدهای غیر منتظره مستاصل نمیشوند.