در بازار سیاه جهانی نفت چه می‌گذرد؟

شرکتها و دولتها از این منبع ثروت بهره میبرند. بیشتر بزرگترین شرکتهای جهان در نفت بیش از هر صنعت دیگری فعالیت میکنند. همچین درآمدهای نفتی کمک میکند دولتها سرپا بمانند.

اما نفت هم مانند هر صنعت پرسود دیگری با مشکل سرقت روبروست. اگرچه دزدی از خط لوله در کشورهایی مانند نیجریه و مکزیک، مشهورترین تصویر مرتبط با سرقت هیدروکربنهاست اما در واقع، این مشکل بسیار گسترده و سیستماتیکتر از حد تصور است.

دزدی سوخت بر فعالیتها در سطوح بالادستی، میان دستی و پاییندستی تاثیر میگذارد و به اندازهای گسترده است که حتی سیاستمداران، پرسنل نظامی و پلیس نیز در فعالیتهای غیرقانونی مشارکت میکنند و حتی گاهی رد پای مقامات بلندپایه دولتی در این فعالیتها دیده میشود.

طبق برآورد شرکت EY، سرقت سوخت یک مشکل ۱۳۳ میلیارد دلاری است. با این همه احتمال دارد که این رقم به دلیل فساد ریشه دوانده و دست داشتن مقامات دولتی، کمتر از حد واقعی برآورد شده باشد. سالانه میلیاردها دلار از  درآمدهای دولتها و شرکتها به دلیل فعالیتهایی از دست میرود که شامل موارد ذیل هستند:

نصب شیر روی خط لوله

با نصب شیرهای غیرقانونی، سارقان میتوانند نفت یا فرآوردههای نفتی را از خطوط لوله سرقت کنند. به عنوان مثال قاچاقچیان مواد مخدر مکزیکی میتوانند در عرض هفت دقیقه از نصب شیرهای غیرقانونی در خطوط لوله، ۹۰ هزار دلار درآمد داشته باشند.

بانکرینگ غیرقانونی

نفتی که دزدان بدست آوردهاند، به قایقهای کوچکی پمپ میشود و این قایقها به دریا میروند تا محصول را به نفتکشها تحویل دهند. به عنوان مثال منطقه نیجر دلتا در نیجریه مکان ایده آلی برای بانکرینگ بدون گیر افتادن است.

انتقال کشتی به کشتی

در این شیوه سوخت غیرقانونی به یک کشتی معروفتر که میتوانند محموله را به عنوان واردات قانونی عبور دهد، منتقل میشود. به عنوان مثال نفت پالایش شده از لیبی در وسط دریای مدیترانه به صورت کشتی به کشتی منتقل شده و به صورت غیرقانونی وارد اروپا میشود.

دزدی مسلحانه

این شیوه مستلزم بکارگیری خشونت برای هدایت کامیون یا کشتی و سرقت محموله آن است. در حالیکه هالیوود سومالی را برای دزدان دریاییاش معروف کرده است اما در واقع کشتیها باید در خلیج گینه نزدیک نیجریه مراقب باشند. در چند سال گذشته صدها حمله در این منطقه به وقوع پیوسته است.

رشوه به مقامات فاسد

در بعضی از کشورها مقامات فاسد تا زمانی که رشوه دریافت میکنند، چشمشان را روی دزدی هیدروکربن میبندند. در حقیقت طبق گزارش EY، بیش از ۵۷ درصد از همه کلاهبرداریها در بخش نفت و گاز به طرحهای فساد مربوط میشود.

قاچاق و پولشویی

قاچاق فرآوردههای نفتی به یک حوزه قضایی دیگر میتواند سودآور بوده و فروش آن چندان قابل ردیابی نباشد. گروه داعش برای این شیوه معروف است. این گروه تروریستی نمیتواند در بازارهای بین المللی مستقیما به فروش نفت اقدام کند به همین دلیل به ترکیه نفت قاچاق کرده و در این کشور آن را با تخفیف میفروشد.

تقلب

در این پروسه، مواد افزودنی به نفت یا فرآوردههای پالایش شده اضافه میشوند در حالیکه این محصولات با قیمت کامل فروخته میشوند. به عنوان مثال در تانزانیا برای سود بالاتر، بدون اینکه کسی متوجه شود نفت سفید ارزان و روغن به بنزین یا دیزل افزوده میشود.

پیامد سرقت سوخت

پیامد دزدی سوخت برای مردم و اقتصاد قابل توجه و گسترده است:

از دست رفتن سود شرکتها: شرکتها در بخش نفت و گاز ممکن است میلیاردها دلار به دلیل دزدی سوخت از دست دهند به عنوان مثال برآورد میشود شرکت ملی نفت مکزیک (پمکس) در نتیجه دزدی سوخت از خطوط لوله، هر سال ۱.۳ میلیارد دلار از دست میدهد.

از دست رفتن درآمد دولتها: دولتها از تولید نفت، حق امتیاز و همچنین از محصولات نهایی مانند بنزین مالیات دریافت میکنند. در ایرلند دولت مدعی است به دلیل تقلب در سوخت، سالانه ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلیون یورو درآمد از دست میدهد. در این بین، یک مقام بانک جهانی تخمین زده است مجموع ضرر دولت نیجریه از درآمدهای نفتی به سرقت رفته یا برباد رفته، ۴۰۰ میلیارد دلار از سال ۱۹۶۰ بوده است.

تامین مالی تروریسم: داعش و سایر گروههای تروریستی از دزدی هیدروکربن و فروش آن برای ادامه فعالیتهایشان استفاده میکنند. در یک مقطع، داعش از فروش نفت ۵۰ میلیون دلار در ماه درآمد داشت.

تامین مالی کارتلها و جرایم سازمان یافته: کارتل ستاس در مکزیک حدود ۴۰ درصد از بازار دزدی سوخت را در کنترل دارد و سالانه میلیونها دلار درآمد کسب میکند.

خسارت محیط زیستی: نه تنها دزدی سوخت هزینه سنگینی برای شرکتها و دولتها دارد بلکه از ابعاد محیط زیستی آن نیز نباید غافل شد. نشت سوخت، خطوط لوله منهدم شده و آسیب دیدن موتور به دلیل سوخت ناخالص، همگی مشکلات مهمی هستند.

بالا رفتن قیمتهای بنزین: متاسفانه همه ضررهای ذکر شده به معنای بالا رفتن قیمتها برای مصرفکنندگان نهایی است.