نگاهی به بازار نفت در فصل نخست سال ۲۰۱۷

بر اساس اطلاعات معاونت اقتصادی وزارت اقتصاد، قیمت گاز طبیعی به دلیل تقاضای بیشتر و برخی محدودیتهای عرضه با شش درصد افزایش همراه بود و قیمت زغال سنگ نیز با  ۱۲ درصد کاهش مواجه شد که بخش عمدهای از آن ناشی از رفع محدودیتهای وضع شده بر تولید زغال سنگ توسط چین است.

همچنین قیمت نفت خام به دنبال توافق بین اعضای اوپک و برخی تولیدکنندگان غیر اوپک مبنی بر کاهش تولید در نیمه نخست سال ۲۰۱۷ با هشت درصد افزایش در فصل نخست سال ۲۰۱۷ نسبت به فصل پیش آن به طور متوسط به ۵۲/۹ دلار در هر بشکه رسید. در اکثر اوقات در این فصل قیمتها در بازهای نزدیک به ۵۴ دلار در نوسان بود به این دلیل که انتظار میرفت با کاهش تولید ذخایر کاهش یافته و بازار در ماههای آتی مجدداً به تعادل برسد.

این در حالی است که قیمتها در هفته دوم ماه مارس با سرعت کاهش یافت، چرا که مدیران مالی  بخش قابل توجهی از وضعیتهای بلندمدت بازار آتی را تسویه کردند.  این فروش و تسویه به واسطه سه نگرانی عمده انجام شد. ابتدا دریافت پیامهای ضعیف از مقامات عربستان سعودی و روسیه در حمایت از از موافقت مربوط به کاهش تولید، بالا باقی ماندن ذخایر نفت خام آمریکا و بهبود قابل توجه در فعالیت نفت شیل در آمریکا.  در ماه آوریل به دلیل انتظار سرمایهگذاران در مورد کاهش قابل پیشبینی در ذخایر،  قیمتها بین  ۵۰ و ۵۴ دلار در نوسان بود.

با توهه به رشد پایدار در تقاضا، موازنه مجدد بازار نفت ادامه دارد. کاهش شدید در سرمایهگذاری از زمان افت قیمتها در سال ۲۰۱۴ منجر به کاهش تولید در کشورهای غیر اوپک در سال گذشته شد. پیشبینی میشود که گروه کشورهای غیراوپک افزایش ملایمی را در تولید سال جاری خود داشته باشند که سهم عمده این افزایش تولید به نفت شل آمریکا ختصاص دارد اما این افزایشها نمیتواند از عهده رشد تقاضای جهانی بر بیاید.  انتظار میرود که محدودیتهای تولید وضع شده توسط اوپک عرضه را بیش از پیش محدود کند.

در فصل نخست سال با تداوم ذخایر نفت خام در ایالات متحده مواجه بودیم که این امر ناشی از افزایش واردات پالایشگاهها و در عین حال کاهش تولید محصولات پالایشگاهی ناشی از نوسانات فصلی بود. در این ارتباط افزایش در واردات جزئی بوده که این امر به دلیل نوسانات تولید اوپک در فصل چهارم سال گذشته بود که در نهایت به کاهش تولید در ژانویه منجر شد. اغلب آن تولید به انبارهای ایالات متحده در فصل نخست اضافه شد.  انتظار میرود که ذخایر آمریکا در فصل دوم به دلیل افزایشِ فصلیِ تقاضای پالایشی با کاهش مواجه شود.

در سال ۲۰۱۷  از آنجا که عرضه جهانی پایینتر از تقاضا قرار خواهد گرفت، پیشبینی میشود متوسط قیمت نفت خام به ۵۵  دلار در هر بشکه برسد. همچنین انتظار میرود که ذخایر، با فرض تداوم محدودیت تولید کشورهای اوپک و غیراوپک به  خصوص در نیمه دوم سال با کاهش مواجه شود.

در بخش تقاضا نیز روندها حاکی از آن است که تقاضای نفت جهان با رشد نسبتا قوی، معادل ۱/۳ میلیون بشکه در روز تداوم مییابد که البته این میزان رشد کمتر از افزایش شدید ۲ میلیون بشکه در روز سال ۲۰۱۵ و یا ۲/۱ درصدی است که در قیمتهایِ پایینتر نفت اتفاق افتاده بود. افزایش تقاضای مزبور عمدتاً معطوف به اعضای سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD)، بود که تقاضای آنها به طور متوسط ۰/۵ میلیون بشکه در روز سالهای ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ افزایش یافت. تقاضای همکاری در اروپا و آمریکا بروز یافته بود.

در فصل نخست سال ۲۰۱۷ سازمان همکاری اقتصادی و توسعه به میزان اندکی افزایش یافت که این میزان اندک حاصل خنثی شدن بخش عمده افزایش تقاضای اروپا با کاهش تقاضای سایر اعضای اصلی سازمان همکاری اقتصادی و توسعه بوده است. افزایش تقاضای نفت در کشورهای غیر  (OECD)، در مقام مقایسه ثابت بوده و از سال ۲۰۰۵ به بعد هر سال ۱.۴ میلیون بشکه در روز افزایش داشته که نیمی از این افزایش مربوط به کشورهای آسیایی بوده است.

البته باید اشاره کرد که نرخ رشد کند شده و از ۳.۶ درصد (۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴)، به سه درصد در سال ۲۰۱۵ و نرخ برآوردی ۲/۷ درصد در سال ۲۰۱۷ رسیده است. این کاهش بیشتر معطوف به کشورهای صادرکننده نفت -از جمله برزیل روسیه و عربستان سعودی - بوده است که اقتصاد آنها تحت تأثیر درآمدهای نفتی پایینتر قرار گرفته است.  رشد در تقاضای چین نیز به دلیل گذار این کشور به اقتصادی مبتنی بر مصرف کند شده است.  این کاهشها عمدتاً با افزایش تقاضای هند که معادل ۰/۳ میلیون بشکه در روز هفت درصد در سال ۲۰۱۶ و اندکی پائینتر در سال جاری بوده، خنثی شدهاند.

در سال ۲۰۱۷ تقاضای نفت جهان با افزایشی معادل ۱/۳ میلیون بشکه در روز ۱/۴ درصد به طور متوسط ۹۷.۹ میلیون بشکه در روز میرسد. انتظار میرود که بخش قابل توجه این رشد در کشورهای غیر OECD به وقوع بپیوندد و کشاورهای آسیایی نیز  یک میلیون بشکه در روز از این افزایش را به صود اختصاص دهند.

پیشبینی میشود که چین و هند با تقاضایی معادل ۰/۶ بشکه در روز مواجه باشند که این مقدار اندکی کمتر از افزایش  سال ۲۰۱۶ است. این در حالی اسات که انتظار میرود تقاضای نفت OECD پس از دو سل  رشد نسبتاً قوی، ثابت و بدون رشد باشد.

درباره عرضه نیز گفتنی است که هرچند رشد عرضه نفت به شکل قابل توجهی طی دو سال قبل کند شده است ولی همچنان یک مازاد ۰/۴ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۶ وجود داشته است (که کمتر از مازاد ۱/۶ میلیون بشکه در روز سال ۲۰۱۵ بوده است).  در نتیجه افزایش موجودی انبارهای نفت تداوم یافته است. در سال ۲۰۱۶ تولید نفت کشورهای غیر اوپک به میزان ۰/۸ میلیون بشکه در روز کاهش یافت (بیش از نصف کاهش در ایالات متحده)، اما این مقدار با افزایش تولید نفت کشورهای اوپک که بیشترین میزان افزایش را عراق، جمهوری اسلامی، ایران و عربستان سعودی داشتند خنثی شد.

اوپک استراتژی سهم بازار دو سال گذشته خود را طی توافق انجام شده در اواخر سال ۲۰۱۶ به منظور کاهش تولید به میزان ۱.۲ میلیون بشکه در روز (نسبت به سطوح اکتبر)، در نیمه نخست سال ۲۰۱۷ کنار گذاشت. عربستان سعودی با بیشترین میزان کاهش یعنی  ۰/۴۹ میلیون بشکه در روز  موافقت کرد. در حالی که عراق با ۰.۲۱ میلیون بشکه در روز موافقت کرد.

لیبی و نیجریه مستثنی شدند و مقرر شد ۱۱ کشور دیگر در مجموع ۲۹/۸ میلیون بشکه نفت تولید  کنند که البته پیروی از توافق انجام شده بسیار زیاد بوده و آخرین ارزیابیهای ماهانه حکایت از دستیابی ۱۰۰ درصدی به هدف دارد. در ماه مارس ۱۱ کشور عضو اوپک ۲۹/۸ میلیون بشکه در روز نفت تولید کردند که البته دلیل اصلی آن کاهش تولید بیش از از مقدار هدف توسط عربستان سعودی بوده است.

پیروی از تصمیم در سایر کشورهای خلیج فارس، پیروی از این تصمیم ۹۱ درصد بوده است که دلیل اصلی آن کاهش بیش از نیاز تولید در آنگولا بوده است. ونزوئلا کمترین میزان کاهش را داشته است. تولید در کشورهای مستثنی شده عضو اوپک (لیبی و نیجریه)، در طول فصل فصل سر جمع ۰/۱ میلیون بشکه در روز کمتر از قبل بوده است، چرا که هر دوی این کشورها با موانع ژئوپلیتیک برای تولید بیشتر مواجه بودهاند. در مجموع، اوپک ۳۱.۷ میلیون بشکه در روز در ماه مارس تولید داشته که این مقدار ۱/۴ میلیون بشکه در روز از دسامبر ۲۰۱۶ پائینتر است.

اوپک برنامه گردهمایی دیگری را در ۲۵ مه برنامهریزی کرده تا در خصوص  شرایط بازار بحث کرده و بررسی کند که محدودیتهای تولید را برای نیمه دوم سال ۲۰۱۷ تمدید کرده  یا اصلاح کند.  پیشبینیها حاکی از تمدید کاهش تولید است.

توافق اوپک برای کاهش تولید مشروط به کاهش تولید ۱۱ کشور غیر اوپک به میزان ۰/۵۶ میلیون بشکه در روز بود. بزرگترین تولید کننده غیر اوپک، روسیه، موافقت کرد که تولید خود را ۰/۳ میلیون بشکه در روز کاهش دهد، لیکن در این امر به صورت تدریجی و به گونهای انجام دهد که به این هدف در فصل دوم سال دست پیدا کند. گروه دیگری از کاهش های طبیعی تولید، را به عنوان کاهش تولید هدفگذاری شده منظور میکنند. آژانس بینالمللی انرژی پیشبینی کرده است که میزان پیروی کشورهای غیراوپک از تعهدات در ماه مارس چیزی کمتر از دو سوم باشد.

عرضه کشورهای غیراوپک در سا ل ۲۰۱۵ به بیشترین مقدار خود رسید و به بیشترین مقدار  خود رسید و به میزان ۰/۸ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۶ کاهش یافت که بیشترین میزان کاهشها مربوط به ایالات متحده (۰/۵ میلیون بشکه در روز)،  چین  (۰/۳ میلیون بشکه در روز) و کلمبیا و مکزیک (هر یک ۰/۱ ملیون بشکه در روز)، بوده است. بخشی از این کاهش ها با افزایش قابل توجه تولید در کشورهای برزیل و روسیه و برخی افزایشهای کوچکتر در مناطق دگیر مانند کانادا، اندونزی، دریای شمال و عمان جبران شده است.

برای سال ۲۰۱۷، پیشبینی میشود که عرضه کشورهای غیر اوپک با ۰/۵ میلیون بشکه در روز افزایش همراه باشد که ایالت متحده، ۰/۴ میلیون بکشه از خالص افزایش را به خود اختصاص میدهد. سایر افزایشهای قابل ملاحظه (برزیل، کانادا و قزاقستان) با کاهش در تولید چین و مکزیک، تقریبا جبران خواهد شد.

تولید نفت خام و فعالیتهای حفاری آمریکا با سرعتی بیش از آنچه پیشتر انتظار میرفت در حال قوت گرفتن است. ۸/۷ میلیون بشکه در روز در سه ماهه سوم سال ۲۰۱۶ رسید (بسیار  پایینتر از حد بالای خود در آوریل ۲۰۱۵ با تولید ۹/۶ میلیون بشکه در روز)، تولید نفت خام ایالات متحده به  ۹ میلیون بشکه در ماه مارس رسیده است.

اغلب این افزایش به واسطه بالا رفتن تولید نفت شیل بود اما در عین حال افزایشهایی در سواحل خلیج مکزیک و در آلاسکا نیز رخ داد. اداره اطلاعات انرژی امریکا پیشبینی میکند  که تولید نفت خام آمریکا در فصل چهارم سال ۲۰۱۸ به ۱۰ میلیون بشکه در روز برسد که این افزایش همچنان به واسطه بالارفتن تولید نفت شیل و تولید در  خلیج مکزیک خواهد بود.