ذره‌بین بورس بر پنج چالش اقتصادی

به این ترتیب، با ثبت نهمین هفته متوالی سبز، بازدهی بازار به 5 درصد رسید تا عنوان بهترین بازار سرمایهگذاری تا به این جای کار در سال 96 نصیب بورس تهران شود. در همین حال، بازارهای موازی از جمله ارز نیز با روشن شدن نتیجه انتخابات نشانههای کاهش التهاب و افزایش اطمینان را بروز دادند تا جایی که ارزش ریال در برابر دلار آمریکا در مقطعی در این هفته به بالاترین سطح در سال جاری رسید. با توجه به عبور از مقطع انتخابات و دور شدن سایه ریسک سیستماتیک، انتظار میرود فعالان بازار در تصمیمات سرمایهگذاری خود بیش از پیش متوجه متغیرهای اقتصادی شوند. در همین راستا، نحوه اعمال تغییرات در کابینه به ویژه در وزارتخانههای اقتصادی در دولت دوازدهم حائز اهمیت زیادی خواهد بود.

در انتظار مواجهه با چالشهای مهم

چالش اصلی دولت یازدهم به باور بسیاری از کارشناسان مساله دیپلماسی و رفع تحریمهای بینالمللی در موضوع هستهای بود. این اقدام با صرف بیش از 30 ماه زمان در نهایت در زمستان 94 به ثمر رسید و اکنون میتوان گفت منافع حاصله از این رویداد در سطحی که مربوط به موضوع هستهای بوده کموبیش عاید کشور شده است. در همین راستا، میتوان به بازگشت تولید و فروش نفت به سطوح قبلی و نیز تسهیل گردش پول در سیستم بانکی به ویژه در آسیا و وصول طلبهای معوق و آزادسازی منابع بانک مرکزی عمدتا در کشورهای شرقی اشاره کرد.

حال، دولت دوازدهم در شرایطی سکان امور را به دست میگیرد که با چالشهایی هر چند متفاوت، اما به لحاظ اهمیت و دشواری شاید بزرگتر از موضوع رفع تحریمها مواجه است. مسائل کنونی که عمدتا از نوع اقتصادی هستند ریشه در مشکلات مزمن و قدیمی دارند که حل آنها نیازمند برنامهریزی همهجانبه و موثر است. یکی از مهمترین چالشها که بارها به آن تاکید شده و متاسفانه در طول زمان نیز کماکان باقیمانده، شرایط بانکها به ویژه از لحاظ عدم کفایت سرمایه و حجم داراییهای منجمد در سمت راست ترازنامه است. با اینکه هنوز ابعاد مشکلات در شبکه بانکی چندان روشن نیست اما چسبندگی بالای نرخهای سود و وضعیت صورتهای مالی بانکها نشان میدهد که عمق تنگنا، قابل توجه است. عنایت به حل مشکل بانکی از آن جهت مهم است که در غیاب آن، کاهش نرخ سود سپرده و اوراق بدهی به نحو معناداری امکانپذیر نیست و این مساله بهعنوان یکی از منابع رکود اقتصادی عمل خواهد کرد.

مساله تکنرخی کردن ارز چالش دیگری است که تا به اینجا هم زیاد به تاخیر افتاده و منشأ مشکلات هم در جذب سرمایه خارجی و هم شفاف شدن مبادلات بازرگانی است. این اقدام هم با توجه به ظرایف آن و ضرورت امکان دفاع از قیمت واحد پس از یکسانسازی از مسائل مهم پیش روی دولت دوازدهم خواهد بود. در نهایت، مواردی نظیر تعیین تکلیف موضوع یارانهها با توجه به تحمیل بار سنگین 40 هزار میلیارد تومانی بر بودجه دولت، رسیدگی به بدهیهای ایجاد شده ناشی از طرح سلامت و نیز بدهیهای معوق دولت و کسری صندوقهای بازنشستگی از جمله مواردی هستند که حل آنها نیازمند یک برنامه دقیق و مجدانه است. حل این مسائل در چهار سال آتی بسیار مهم ارزیابی میشوند، زیرا این مشکلات خاصیت گسترشیابنده دارند و در صورت عدم چارهاندیشی، قابلیت تبدیل شدن به موانع بزرگ اقتصادی را دارند. در این میان، اهالی بورس تهران با توجه به تاثیرپذیری مستقیم بازدهی شرکتها از سیاستهای کلان، به دقت عملکرد دولت دوازدهم را زیر نظر خواهند داشت، زیرا حل هریک از این چالشها (به ویژه مساله بانکی) ضمن تسهیل فضای سرمایهگذاری داخلی و خارجی در کل کشور، میتواند تاثیر مثبت با اهمیتی بر فضای بورس و ایجاد رونق پایدار در این حوزه بگذارد.

در تب و تاب مجامع

هر چه روزهای بیشتری از فصل بهار میگذرد تعداد شرکتهایی که مجامع عمومی سالانه خود را برگزار میکنند، بیشتر میشود. در این میان، از بین بنگاههایی که تاکنون مجمع برگزار کردهاند، میتوان به روند تحولات برخی صنایع پی برد. در صنعت دارو، اجرای طرح سلامت بهطور غیرمستقیم شرکتها را تحت تاثیر منفی قرار داده و به دلیل انباشت مطالبات از شرکتهای پخش، دوره وصول مطالبات و گردش نقدینگی در داروسازان را تضعیف کرده است؛ روندی که اگر به زودی علاج نشود تاثیر منفی خود را در افزایش هزینههای مالی و کاهش سودآوری شرکتهای گروه نمایان میکند.

در صنعت پتروشیمی بار دیگر اختلافات بین تامینکنندگان خدمات موسوم به یوتیلیتی (آب، برق و اکسیژن) و شرکتهای پتروشیمی بالا گرفته و در اتفاقی جالب، هر دو طرف ضمن نپذیرفتن دعوای طرف مقابل بر سر نرخ خدمات، اقدام به توزیع حداکثر سود باوجود تذکر نماینده سازمان بورس کردند. به این ترتیب، یکی از طرفین در آینده با مشخص شدن تکلیف این دعوا مجبور به شناسایی زیان در حسابهای خود خواهد شد.

در مجامع دو غول مخابراتی بورس یعنی همراه اول و مخابرات ایران بر ادامه روند سرمایهگذاری به مبلغ حدود 5 میلیارد دلار برای توسعه خدمات به ویژه در بخش اینترنت تاکید شد. در همین راستا، برنامه افزایش سرمایه و استقراض در دستور کار است. همچنین با مشخص شدن ترکیب هیاتمدیره مخابرات و رضایت سهامدار عمده در جهت ایفای نقش بیشتر دولت در ترکیب مدیریتی، مشکلات قبلی در زمینه مقاومت در برابر افزایش تعرفه و ادغام شرکتهای مخابرات استانی رفع شده است که گامی در جهت منافع سهامداران «اخابر» به شمار میرود؛ هرچند هنوز به زعم مدیریت شرکت نرخهای کنونی توجیهکننده سرمایهگذاریهای عظیم مورد نیاز نیست و تلاش برای افزایش تعرفه ادامه دارد. در همین حال، سرمایهگذاران همچنان منتظر رسیدن اوج فصل برگزاری مجامع در تیرماه هستند تا با اطلاع از آخرین وضعیت صنایع از فاصله نزدیک به غربال سهام برتر در فصل تابستان بپردازند.

انتظار تغییرات در بازار سرمایه

از زمستان گذشته، چند تصمیم ظاهرا موقت در حوزه بازار سرمایه گرفته شده که به نظر میرسد همگی نیازمند تجدید نظر باشند. نخست، توقف عرضه اوراق بدهی در بازار بود که در ادامه اعتراض سهامداران حقیقی به اثر منفی این اقدام بر تقاضای سهام اتخاذ شد که با توجه به ضرورت توسعه بازار بدهی در کشور چندان موجه به نظر نمیرسد. مورد دیگر، با استدلالی مشابه، به توقف روند عرضههای اولیه مربوط است که موجب شده صف شرکتهای پذیرششده و آماده عرضه در بورس و فرابورس بسیار طولانی شود. علاوه بر اینها، مدیریت سازمان اخیرا وعدههایی در زمینه بازبینی در موضوع حجم مبنا و حذف احتمالی آن و افزایش دامنه نوسان روزانه قیمتها را مطرح کرده بود که همگی در شرایط کنونی اقداماتی لازم و مناسب ارزیابی میشوند. به این ترتیب، فعالان بازار امیدوارند همزمان با انتخاب دولت جدید، سازمان بورس نیز با عبور از فضای توقف در تصمیمگیریها، با قوت بیشتر در مسیر گسترش کمی و کیفی بازار سرمایه حرکت کند.