مالیات بر سوخت/ قانونی که به پای تورم تک رقمی سوخت

عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی اخیراً در نشستی در جمع اعضای انجمن راهسازان کشور درباره منابع درآمدی کشور برای توسعه راهسازی از مالیات بر سوخت نام برده بود.

مالیات بر سوخت که در یکی از مواد قانونی بودجه سال ۹۴ آمده به صورت بسیار گنگ و مبهم ذکرشده و دولت را مکلف به اجرای آن نکرده است؛ بلکه گفته دولت میتواند از محل مصرف سوخت خودروها اعم از سبک و سنگین مالیات اخذ کرده و برای فعالیتهای زیربنایی ازجمله زیربناهای حملونقل مصرف کند. همچنین بر اساس این قانون دولت میتواند تا سقف ۵ درصد از مصرف سوخت، مالیات بگیرد.

محمد ساجدی، کارشناس امور مالیاتی در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: این قانون محل تجمیع این درآمدها را ذکر نکرده و تنها سازمان امور مالیاتی را محل جمعآوری وجوه میشناسد، بنابراین باید در آییننامه مربوطه این ضعف برطرف شود تا بتوان رقم دقیقی از این درآمد را به صورت سالانه ارائه کرد. این اشکال با ایجاد صندوق حملونقل در بخش ساخت زیربناهای حملونقل برطرف میشود.

Fuel Tax به گفته ساجدی یا همان مالیات بر سوخت چیزی است که در کشورهای توسعهیافته سالهاست وجود دارد اما در ایران اگرچه از سالها قبل بحث آن مطرح بود، اما هر بار از بیم افزایش افسارگسیخته نرخ انواع کالا و خدمات در پی افزایش نرخ بنزین و گازوئیل، از ارائه لایحه یا طرح مرتبط با آن به مجلس خودداری میشد. بااینحال این پیشنهاد در قانون بودجه سال ۹۴ به تصویب رسید که همچنان دولت از اجرای آن سرباز میزند.

بر اساس آمار اعلامی وزارت نفت، میانگین مصرف بنزین در کشور در هر روز ۶۵ میلیون لیتر با دو نرخ ۱۰۰۰ و ۱۲۰۰ تومان است. اگر قرار بر اجرای این قانون و افزایش قیمت بنزین باشد، تا درآمد مازاد آن به توسعه زیرساختها اختصاص یابد، نرخ بنزین میبایست به هزار و ۵۰ تومان- برای بنزین معمولی- در هر لیتر افزایش یابد که با توجه به میانگین مصرف روزانه ۶۵ میلیون لیتر بنزین در کشور، ۳ میلیارد و ۲۵۰ میلیون تومان در هر روز به حساب صندوق حملونقل یا وزارت نفت یا سازمان امور مالیاتی یا هر دستگاه و نهاد دیگری که متولی جمعآوری این وجوه خواهد شد، واریز میشود. در پایان یکسال دولت درآمدی معادل حدوداً ۱۲ هزار میلیارد تومان به دست میآورد.

از سوی دیگر میانگین مصرف گازوئیل در کشور نیز روزانه ۹۶ میلیون لیتر است. قیمت این سوخت در داخل ۵۰۰ تومان در هر لیتر نرخگذاری شده است. بنابراین با فرض افزایش ۵ درصدی قیمت آن و فروش این محصول به لیتری ۵۲۵ تومان، روزانه ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان درآمد به حساب دولت واریز میشود. در پایان یکسال این رقم به بیش از ۸ هزار میلیارد تومان خواهد رسید.

محمود احمدی، کارشناس حملونقل نیز به خبرنگار مهر گفت: دولت در حالی از بیم افزایش قیمت کالا و خدمات و تغییر نرخ تورم فعلی از اجرای این قانون خودداری میکند که در حال حاضر بنزین به دو رقم ۱۰۰۰ و ۱۲۰۰تومان در حال فروش است؛ بنابراین بسیاری از مردم با دونرخی بودن آن آشنا هستند و جو روانی جامعه با افزایش تنها ۵۰ تومان به هر لیتر بنزین، متشنج نخواهد شد. ضمن اینکه میتوان این قانون را تدریجی اجرا کرده و در شش ماه نخست سال که معمولاً حجم سفرها بیشتر است، نیمی از افزایش موردنظر ـ مثلاً ۲۵ تومان در هر لیتر ـ را اجرایی کرد و در نیمه دوم سال که با بازگشایی مدارس سفرهای درونشهری بیشتر میشود، نیمی دیگر از ۵ درصد مالیات بر بنزین را عملیاتی کرد. ضمن اینکه معمولاً افزایش قیمت بنزین در ایران اثر بیشتری بر نرخ کالا و خدمات نسبت به گازوئیل دارد؛ بنابراین اجرای این قانون در خصوص گازوئیل جای نگرانی چندانی نخواهد داشت. بهخصوص که با نوسازی ناوگان حملونقل جادهای سنگین، میزان مصرف گازوئیل تا یکسوم کاهش مییابد و جبرانکننده هزینه فعالان حملونقل جادهای خواهد بود.

این در حالی است که با اجرای قانون مالیات بر سوخت دولت سالانه درآمدی معادل ۲۰ هزار میلیارد تومان خواهد داشت که ۴ برابر بودجه عمرانی سال ۹۵ (۵ هزار میلیارد تومان) است. یعنی در یکسال ۴ برابر بیشتر میتوان به توسعه زیرساختها کمک کرد.

به گفته احمدی، هزینه ساخت هر کیلومتر راهآهن در کشور حدود ۷ میلیارد تومان است؛ اگر تنها نیمی از درآمد حاصل از مالیات بر سوخت را به توسعه شبکه ریلی اختصاص دهیم، سالانه میتوانیم هزار و ۵۰۰ کیلومتر راهآهن احداث کنیم. طول راهآهن ترانزیتی و حیاتی چابهار ـ زاهدان ـ بیرجند ـ مشهد ـ سرخس هزار و ۶۴۰ کیلومتر است.

هزینه ساخت هر کیلومتر آزادراه در دشت ۶ و در کوهپایه ۹ میلیارد تومان است. اما در مناطق کوهستانی که نیاز به احداث تونل دارد تا ۵۰ میلیارد تومان هم برآورد میشود. اگر میانگین آن را ۱۰ میلیارد تومان در نظر بگیریم، با ۱۰ هزار میلیارد تومان میتوان سالانه هزار کیلومتر آزادراه ساخت. کریدور آزادراهی ترانزیتی شماره ۱۰ (کریدور زاگرس: از مرز بازرگان تا بندر امام خمینی (ره)) هزار و ۲۰۰ کیلومتر طول دارد.