تغییر ارز گزارشگری تأثیری بر نرخ ارز در بازار ندارد/ سهم 8 درصدی دلار از ذخایر ارزی ایران

ولی اله سیف رییس کل بانک مرکزی بهمن ماه پارسال مبنا قرار دادن ارز دلار برای گزارشدهی اقتصاد ایران را منطقی ندانست و یکی از اقدامات موثر در این باره را تغییر واحد ارز گزارشگری ایران عنوان کرد.

به عبارت دیگر از نظر وی از آنجا که درآمد ارزی کشور به دلیل تحریمهای دلاری با ارزیهای دیگری از جمله یورو انجام میشود، باید ارزی را مبنای گزارش دهی قرار دهیم که هم از ثبات بیشتری برخوردار و در تجارت خارجی ما کاربرد بیشتری داشته باشد.

تاکید مجدد سیف بر برنامه بانک مرکزی برای تغییر ارزش گزارشگری در میانه اردیبهشت ماه امسال مطرح اما در هیاهوی تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری گم شد.

پس از برگزاری انتخابات ارزش یورو در بازارهای جهانی در مقابل دلار تقویت شد و به دنبال ایران نرخ این ارز در نرخ گذاری بانک مرکزی و بازار آزاد نیز بالا رفت که برخی آن را به برنامه بانک مرکزی برای تغییر ارز گزارشگری ربط دادند.

در این پیوند با مهدی کسرائی پور، مدیرکل سیاستها و مقررات ارزی بانک مرکزی به گفت و گو نشستیم تا جزئیات بیشتری از علل و نتایج این تغییرات ارائه کند.

از دیدگاه وی در شرایطی که عمده عملیات واقعی اقتصاد کشور با سایر ارزهای معتبر دنیا انجام میشود، توجیهی برای استفاده از دلار در گزارشها وجود ندارد. لذا انتخاب ارز دیگری که از ثبات و اعتبار نسبی بین المللی برخوردار باشد میتواند به عنوان جایگزین «دلار» مطرح شود، بدون آنکه تاثیری بر عملکرد اقتصادی کشور داشته باشد.

تغییر واحد ارز گزارشگری تاثیری بر عملکرد اقتصادی ایران ندارد

از نظر شما تغییر واحد ارز گزارشگری اقتصاد ایران چه تاثیری بر شرایط اقتصادی ایران دارد؟

از آنجا که درآمدهای ارزی ناشی از صادرات کالاها و خدمات و نیز ارز مورد نیاز برای واردات، به ارزهای مختلف بوده و دلار آمریکا نقش مهمی در آن ندارد، لذا تغییر در ارز گزارشگری، تاثیری بر عملکرد اقتصاد کشور به جا نمیگذارد.

به طور کلی ارز مبنای گزارشگری اقتصاد، باید ارزی باشد که عمده مبادلات خارجی با آن صورت گرفته و سهم قابل ملاحظهای در ذخایر ارزی کشور داشته باشد.

در سال های اخیر به واسطه وجود تحریمهای دلاری، ارز «دلار» هر دو کارکرد خود را بر اساس تعریف بالا از دست داده است. این ارز اکنون نه قابلیت انتقال و استفاده در مبادلات بین المللی شبکه بانکی کشور را داشته و نه جایگاه ویژهای را در سبد ذخایر ارزی بانک مرکزی به خود اختصاص داده است.

بخش اعظم درآمدهای ارزی کشور، ناشی از صادرات نفت و گاز و فراوردههای نفتی و پتروشیمی است که به دلار در بازارهای بینالمللی قیمتگذاری و معامله میشود ولی با توجه به نبود امکان تسویه دلاری برای ایران (به دلیل تحریمهای غیرهستهای آمریکا علیه کشورمان)، این درآمدها به سایر ارزها از جمله یورو، روپیه، وون، یوآن و لیر ترکیه وارد حسابهای بانک مرکزی در خارج از کشور میشود که لازم است برای تسهیل در هنگام گزارشدهی به یک ارز واحد تبدیل شود.

از طرف دیگر پرداخت های مربوط به واردات کالاها و خدمات نیز باتوجه به جریان ورودی درآمدهای ارزی عمدتاً به سایر ارزها غیر دلار انجام میشود لذا دلار آمریکا نقش اندکی در مبادلات و دریافت و پرداختهای کشور و همچنین بدهیهای خارجی دارد.

این درحالیست که هنگام گزارشگری از دلار آمریکا استفاده و این ارقام به دلار تبدیل و اعلام میشود.

لذا در شرایطی که عمده عملیات واقعی اقتصاد کشور با سایر ارزهای معتبر دنیا انجام میشود، توجیهی برای استفاده از دلار در گزارشها وجود ندارد. لذا انتخاب ارز دیگری که از ثبات و اعتبار نسبی بین المللی برخوردار باشد و همچنین سهم عمدهای در تجارت خارجی کشور داشته باشد، میتواند به عنوان جایگزین «دلار» مطرح شود بدون آنکه تاثیری بر شرایط اقتصادی کشور داشته باشد.

در خصوص تغییر تمایلات افراد برای نگهداری ارزهایی به جز دلار نیز، این امر به صورت تدریجی و با برنامه ریزی در طول زمان محقق خواهد شد و به طورکلی هدف از تغییر واحد ارز گزارشگری متناسب کردن نقش تجاری دلار با نقش واقعی آن در اقتصاد ایران است.

تغییر ارز گزارشگری تأثیری بر نرخ ارز در بازار نخواهد داشت

به چه دلیل شاخص نسبت ریال در برابر سبدی از ارزها تعیین و اعلام نمیشود؟ آیا تغییر ارز گزارشگری اقتصاد ایران به منظور ثبات در بازار ارز است؟

در سالهای 1381 و 1382 مطالعات مبسوطی در خصوص تعیین شاخص ارزش ریال در برابر سبدی از ارزها انجام شده است و تا اواخر سال 1390 که با بحران ارزی مواجه شدیم از این سبد استفاده میشد.

در مهر ماه 1391 نرخ ارز مبادلهای جانشین نرخ ارز مرجع شد و البته، این نرخ نیز از طریق سبد ارزها تعیین میشود. لذا مبحث تعیین سبدی از ارزها و محاسبه شاخص ریال بر اساس آن سبد، موضوع جدیدی نیست و اکنون نیز از آن استفاده میشود اما فاکتورهای دیگری نیز در تعیین این نرخ لحاظ میشود. در این راستا قابل ذکر است که اوزان ارزها در سبد بایستی در فواصل زمانی مشخص، بر اساس تحولات اقتصادی مورد ارزیابی و بازنگری قرار گیرد.

اصولاً تغییر ارز گزارشگری تأثیری بر نرخ ارز در بازار نخواهد داشت. به طور سنتی، تمرکز تقاضای جامعه به منظور تامین ارز مسافرتی، دانشجویی، درمان و غیره بر روی اسکناس دلار است که میتواند به مرور زمان ارز دیگری جایگزین آن شود البته این ارزِ جایگزین بایستی از قابلیت تبدیل در بازارهای بینالمللی برخوردار باشد.

در این صورت اتکا بازار به دلار کمتر شده و در این شرایط، زمینه مداخله از طریق دیگر ارزها مهیا میشود البته همانطور که اشاره شد، این موضوع زمانبر بوده و در بلندمدت قابلتصور است.

سهم دلار از ذخایر ارزی کشور کمتر از 8 درصد شد

آیا این تغییر، تاثیری بر ذخایر ارزی ایران در سایر کشورها دارد؟

از آنجا که در 10 سال گذشته سهم دلار در ذخایر ارزی کشور به شدت کاهش یافته و به طور متوسط بیش از 8 درصد کل ذخایر را هم شامل نمیشود، از این رو حذف دلار از ارز گزارشگری، تاثیری بر ذخایر ارزی کشور ندارد.

تغییری در نظام حسابداری ایجاد نمیشود

با تغییر واحد ارز گزارشگری اقتصادی ایران، آیا نظام حسابداری نیز متحول خواهد شد؟

واحد پول نظام حسابداری کشور ریال بوده و همه تراکنشهای ارزی نیز پس از تسعیر ارز مربوطه به ریال در دفاتر قانونی و صورتهای مالی (از جمله ترازنامه) فعالین اقتصادی ثبت و منعکس میشود و بنابراین تغییر واحد ارز گزارشگری اقتصادی ایران از دلار آمریکا به ارز دیگر تحولی در نظام حسابداری کشور ایجاد نخواهد کرد.