شعاع اثر تنش عربی بر بازار نفت و گاز

از سویی برخی نیز نگران آینده توافق اوپک با افزایش تنشها بین کشورهای عضو شدند که این خود افت قیمت نفت در ادامه معاملات روز گذشته را به دنبال داشت. اما هرچند قطر با تولید روزانه تنها 600 هزار بشکه نفت خام یکی از تولیدکنندگان کوچک نفت جهان بهشمار میآید، اما حجم عظیم ذخایر گازی، این کشور را به یکی از بازیگران مهم بازار گاز تبدیل کرده است. از این رو تنشهای روز گذشته بین کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به نوسان قیمت گاز در بازار نیویورک منتهی شد.

نوسان نفت با اهرم عربی

در حالی اختلافات بین قطر، امارات، بحرین، مصر و عربستان روز گذشته اوج گرفت که از 5کشور نامبرده 3 کشور از اعضای اوپک محسوب میشوند. همچنین روابط دوحه و تهران یکی از بهانههای عربستان سعودی برای اقدامات اخیر علیه قطر بوده است و این دستهبندی در کشورهای حاشیه خلیجفارس موجب نگرانی از افزایش تنشهای منطقهای شد و رشد قیمت نفت را بهدنبال داشت.

با اعلام خبر قطع روابط برخی کشورهای عربی با قطر، بهای نفت برنت 6/ 1 درصد افزایش یافت و به 74/ 50 دلار بر بشکه رسید. نفت خام آمریکا نیز بیش از یک درصد رشد قیمتی را تجربه کرد و تا قیمت 42/ 48 درصد صعود کرد. با این حال در ادامه روز هیجانات ناشی از اعلام این خبر قدری فروکش کرد و به افت قیمت نفت منجر شد بهطوریکه در لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 16 به وقت تهران)، بهای نفت خام آمریکا نسبت به آخرین قیمت معاملهشده در روز جمعه 17 سنت کاهش یافت و 49/ 47 دلار بر بشکه معامله شد. قیمت نفت برنت نیز با 22 سنت کاهش به 73/ 49 دلار بر بشکه رسید.

آنچه موجب نوسان قیمت نفت با انتشار خبر قطع روابط عربستان و برخی متحدانش با قطر شد، افزایش ریسکهای ژئوپلیتیک بود. در واقع هرچند قطر با تولید روزانه حدود 600 هزار بشکه در روز بعد از گابن و اکوادور کوچکترین تولیدکننده اوپک محسوب میشود، اما افزایش تنش در منطقهای که روزانه حدود 28 میلیون بشکه یعنی حدود 30 درصد از نفت جهان را تولید میکند، موجب نگرانی از آینده عرضه جهانی نفت شده است. از سویی قرار گرفتن این کشورها در کنار تنگه هرمز که روزانه یکسوم از حمل و نقل دریایی نفت در آنجا انجام میشود، بر نگرانیها افزود.

با این حال در ادامه روز توجه معاملهگران بازار نفت به تاثیرات دیگر این تنشها جلب شد؛ چراکه در حالی شکاف عمیقی در بدنه عربی کشورهای حاشیه خلیج فارس ایجاد شده که تنها دو هفته از تمدید 9 ماهه توافق اعضای اوپک برای کاهش عرضه جهانی نفت میگذرد و بالا گرفتن تنش بین کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس نگرانیهایی درخصوص تداوم توافق اوپک را به دنبال داشته است. در واقع هرچند تولید قطر اندک و چندان بر بازار نفت اثرگذار نیست، اما این کشور ظرف یک سال گذشته نقش تعیینکنندهای در ایجاد اتحاد بین کشورهای عضو اوپک برای حصول توافق داشته است. همچنین وزیر انرژی قطر، محمد الساده در حال حاضر یکی از 6 عضو کمیته ویژه نظارت بر اجرای توافق محسوب میشود. از اینرو برخی بر این باورند که تنش بین برخی اعضای اوپک میتواند منجر به تضعیف توافق اوپک برای کاهش تولید نفت شود.

با این حال در مقابل این تحلیل، هستند کارشناسانی که بر این باورند این اختلافات نمیتواند بر تصمیمات اتخاذ شده در اوپک اثرگذار باشد. آنها به ایجاد توافق در اوپک در نوامبر گذشته با وجود اختلافات عمیق ایران و عربستان اشاره میکنند. همچنین تشکیل جلسات اوپک در سالیان گذشته با وجود وقوع جنگ بین دو کشور ایران و عراق یا کویت و عراق از دیگر نمونههایی است که نشان میدهد درگیریهای سیاسی بر تصمیمات و جلسات اوپک اثرگذار نبوده است.اما نگرانی از سرایت شکاف عربی به اوپک در حالی مطرح است که پیش از این نیز نسبت به اثرگذاری توافق اوپک بر کاهش حجم انبارهای نفتی جهان تردید وجود داشت، بهطوریکه قیمت نفت در هفته گذشته با مطرح شدن احتمال افزایش یک میلیون بشکهای صادرات اعضای اوپک در ماه مه با افت 5/ 4 درصدی مواجه شد و حجم قراردادهای انتظار برای افزایش قیمت نفت (پوزیشنهای اختیار خرید) به کمترین سطح از نوامبر 2016 رسید.

ابهام در آینده صادرات الانجی

هرچند قطر یکی از تولیدکنندگان کوچک نفت جهان محسوب میشود، اما این کشور مدتها است تامینکننده یکسوم تقاضا برای LNG جهان بوده و نقش مهمی در بازار گاز ایفا میکند. نوسان قیمت گاز در بازارهای جهانی یکی دیگر از اثرات تنش بین قطر و کشورهای عربی در روز گذشته بود. به گزارش رویترز قیمت گاز طبیعی هنری هاب آمریکا 37/ 1 درصد رشد کرد و به 04/ 3 دلار بر میلیون بیتییو رسید، هرچند که در ادامه معاملات بازار گاز نیز رفتاری مانند بازار نفت داشت و با افت قیمت مواجه شد.

اما موضوعی که درخصوص صادرات LNG قطر مطرح است و درباره صادرات نفت این کشور موضوعیت ندارد، به واردات گاز مایع برخی کشورهای درگیر ماجرا از قطر باز میگردد. مصر در حالی به پیروی از عربستان روابط خود با قطر را قطع کرد که در سال 2016 حدود 60 درصد از واردات LNG این کشور از قطر بوده است. این کشور از ابتدای سال 2016 برای تامین سوخت مورد نیاز نیروگاههای خود ماهانه 857 هزار مترمکعب از قطر گاز مایع خریداری کرده است. هرچند که LNG آمریکا، نروژ و نیجریه را میتواند جایگزین LNG وارداتی از قطر کند. اماراتمتحدهعربی نیز ماهانه 190 هزار مترمکعب از این کشور گاز مایع وارد میکند و حال، آینده روبط گازی این کشورها روشن نیست. با این حال کویت بهعنوان دیگر کشور عضو شورای همکاری خلیجفارس هنوز نسبت به اتفاقات اخیر موضعی اتخاذ نکرده است. این کشور ماهانه 283 هزار مترمکعب از قطر گاز مایع خریداری میکند.

اما قطر یکی از بزرگترین تامینکنندگان گاز مایع کشورهای آسیایی نیز محسوب میشود. ژاپن و هند به ترتیب بزرگترین خریداران LNG قطر هستند. با این حال کارشناسان بر این باورند که تنشهای اخیر نمیتواند در کوتاهمدت بر صادرات LNG به این کشورهای آسیایی اثرگذار باشد. آر.کی. گارگ، رئیس مالی پتروننت هند روز گذشته به رویترز گفته است: «من فکر میکنم این اتفاقات هیچ تاثیری روی خرید ما از قطر نخواهد داشت، چراکه ما بهطور مستقیم و از طریق دریا از قطر LNG خریداری می‎کنیم.» یک تاجر ژاپنی LNGنیز گفته است که انتظار ندارد وقایع اخیر بر خرید گاز مایع از قطر تاثیر فوری بگذارد.

ابهام در تجارت انرژی قطر

عربستان و متحدانش همچنین اعلام کردهاند که راههای تجاری دریایی و خاکی خود را با قطر مسدود میکنند. این در حالی است که غالب صادرات تک محمولهای کشورهای حاشیه خلیجفارس با کشتیهای غولپیکر VLCC که ظرفیتی نزدیک به 2میلیون بشکه دارند، انجام میشود. از اینرو معمولا خریداران بهطور همزمان به چند کشور منطقه سفارش خرید میدهند. به این شکل که VLCCها معمولا ترکیبی از نفت کویت، عربستان سعودی، قطر، امارات و عمان را بارگیری میکنند.

در حالحاضر نیز هرچند برخی منابع حملونقل به پلاتس گفتهاند که هیچ نشانهای از اختلال در روند بارگیری این کشتیها دیده نمیشود، اما تا روشن شدن بیشتر زوایای اختلاف کشورها آینده حمل و نقل اینگونه محمولهها مبهم است. اما بخشی از نگرانیها به همراهی مصر با دیگر کشورهای عربی در قطع روابط با قطر بازمیگردد. اختلافات قطر و مصر به سال 2011 و به دنبال متهم کردن قطر به حمایت از اخوانالمسلمین از سوی مصر و همچنین به دنبال حمایت قطر از محمد مرسی، رئیسجمهوری سابق مصر در سال 2013 بازمیگردد. با این حال تاکنون هیچ نشانهای مبنی بر قطع ارتباط قطر از طریق کانال سوئز دیده نشده است. کارشناسان بر این باورند اگر مصر مانع تجارت دریایی قطر از طریق کانال سوئز شود، بر قیمتها در بازار انرژی فشار خواهد آورد.

یک کارشناس حمل و نقل دریایی در سنگاپور در اینباره به پلاتس گفته است، باید منتظر بود تا جزئیات بیشتری در اینخصوص منتشر شود. در واقع اگر مصر هر تانکری را که حامل کالاهای قطری است از عبور از تنگه سوئز منع کند، تاثیر بسیاری بر بازار محصولات و فرآوردهها نفتی خواهد گذاشت. اما اگر تنها کشتیهای متعلق به قطر از عبور و مرور از تنگه سوئز منع شوند، این اقدام چندان اثرگذار نخواهد بود چراکه غالب محمولههای قطر بهشکل فوب به فروش میرسند و تعداد نفتکشهای قطری انگشتشمار است. برخی از منابع نیز اعلام کردهاند که جلوگیری از عبور و مرور کشتیها از کانال سوئز منع قانونی دارد و کار چندان آسانی برای مصر نخواهد بود. با این حال آنچه در مجموع از اظهارات کارشناسان برمیآید این است که زوایای اختلافات اخیر کشورهای عربی چندان روشن نیست و تا روشن شدن هرچه بیشتر مساله، احتمالا نوسانهای بازار انرژی ادامه خواهد داشت.