بهره‌وری نیروی کار و بیکاری

«انباشت عوامل تولید» و «افزایش بهرهوری عوامل تولید». افزون بر این افزایش بهرهوری عوامل تولید به ایجاد توازن بین ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جامعه کمک میکند. از سوی دیگر دستیابی به اشتغال کامل و کاهش نرخ بیکاری نیز به عنوان اصلیترین اهداف کشورها تلقی میشوند و این موضوع در ایران نیز به عنوان یکی از عمدهترین اهداف برنامههای توسعه و سند چشمانداز ایران در افق ١٤٠٤ قلمداد میشود.

اما آنچه در دهههای اخیر جلبتوجه کرده، نتایج مطالعاتی است که نشان میدهد در مسیر رشد بهرهوری نیروی کار از اشتغال نیروی کار کاسته و بر نرخ بیکاری افزوده شده است. در نتیجه این چالش در نظریات اخیر مطرح شده که امکان دستیابی همزمان به هر دو هدف افزایش بهرهوری نیروی کار و کاهش نرخ بیکاری فراهم نیست. این درحالی است که در ادبیات اقتصادی در رابطه با چگونگی ارتباط بین بهرهوری نیروی کار و نرخ بیکاری، نوعی دوگانگی وجود دارد. در حالی که در بسیاری از مطالعات اقتصادی وجود نرخهای بالاتر بیکاری را به رشد بهرهوری نیروی کار نسبت میدهند. از سوی دیگر مطالعاتی نشان میدهد که رشد بهرهوری نیروی کار، اشتغال بیشتر را به همراه داشته است.

در ادبیات اقتصادی و مدیریتی تعاریف متعددی برای بهرهوری ارایهشده است که وجه مشترک تماتمی این تعاریف استفاده صحیح و کارآمد از منابع موجود برای دستیابی به اهداف مورد نظر است. بهرهوری از دیدگاه مرکز بهرهوری ژاپن عبارتند از به حداکثر رساندن استفاده از منابع، نیروی انسانی، تسهیلات و... به روش علمی و کاهش هزینههای تولید، گسترش بازارها، افزایش اشتغال و کوشش برای افزایش دستمزدهای واقعی و بهبود استانداردهای زندگی، آنگونه که به نفع کارکنان، مدیریت و جامعه باشد.

بهرهوری نیروی کار و سرمایه از مهمترین شاخصهای بهرهوری جزیی به شمار میروند. در ادبیات حوزه بهرهوری، متداولترین مفهوم بهرهوری، بهرهوری نیروی کار قلمداد میشود. این موضوع خود میتواند زمینه را برای بهبود سطح زندگی فراهم کند. با این وجود و از نگاه ادبیات اقتصادی، تاثیر بهرهوری نیروی کار بر اشتغال موضوعی دوگانه است. با توجه به رابطه معکوس بین تولید متوسط نیروی کار و هزینه متغیر متوسط از یک سو و همچنین رابطه معکوس تولید نهایی نیروی کار و هزینه نهایی از سوی دیگر میتوان چنین انتظار داشت که نتیجه ارتقای بهرهوری نیروی کار افزایش اشتغال و کاهش نرخ بیکاری باشد.