تجربه بلژیکی توسعه ریلی

براساس آمار جهانی منتشر شده در سال 2017، این کشور از نظر کیفیت زیرساختهای ریلی در جهان رتبه 17 را در اختیار دارد و این در حالی است که از نظر تراکم راهآهن در کشور خود رتبه دوم جهان را کسب کرده است. همچنین از نظر کارآیی حملونقل زمینی نیز بلژیک در رده 34 جهان قرار گرفته است و یکی از اعضای اتحادیه بینالمللی راهآهن نیز به شمار میرود.

تاریخچه توسعه صنعت ریلی در بلژیک

تاریخ افتتاح نخستین راهآهنی که در بلژیک آغاز به کار کرد، به روز 5 ماه مه سال 1835 بازمیگردد. این خطآهن بین شهرهای بروکسل و مشلان کشیده شده بود و نخستین ترنهایی که در این خطوط به راه افتادند، از بریتانیا به این کشور وارد شده بودند. تا سال 1840 شهرهای دیگری همچون خنت، بروژ، آنتورپ و برخی شهرهای دیگر به شبکه خطوط ریلی این کشور پیوستند. در سال 1843، وقتی محورهای شرقی- غربی/ شمالی – جنوبی کامل شدند، شرکتهای خصوصی این کشور مجاز به فعالیتهای ساخت و استفاده از سیستمهای ریلی مختص به خود شدند. این اتفاق، در صنعتی شدن این کشور یک گام حیاتی بود.

در سال 1870، دولت بلژیک مالک 863 کیلومتر خطآهن در سراسر این کشور بود، در حالی که موسسات خصوصی 2231 کیلومتر از راهآهن را در این کشور در اختیار داشتند. از سال 1870 تا 1882، به تدریج روند معکوس شد و به آهستگی خطوطآهن ملی شدند. در سال 1912، حدود 5 هزار کیلومتر از خطوط راهآهن متعلق به دولت بلژیک بود، در حالی که تنها 300 کیلومتر راهآهن متعلق به بخشخصوصی وجود داشت. این امر شدت ملی شدن راهآهن در این کشور را نشان میدهد و گویای این است که در فاصله 42 سال چه تغییرات مهمی در این کشور در حوزه حملونقل ریلی صورت گرفت. ملیسازی کامل خطوط راهآهن نیز در همان زمان مدنظر قرار گرفته بود، اما تا سال 1926 به تصویب نرسید. در این زمان شرکت SNCB آغاز به کار کرد که به مثابه شرکت ملی راهآهن این کشور تلقی میشد. در سال 1958، این شبکه عملا و بهطور کامل در اختیار بخش دولتی قرار گرفت.

ساختار بازار و صنعت حملونقل ریلی در بلژیک

با قانونی که در 21 ماه مارس سال 1991 تصویب شد، وضعیت شرکت SNCB از یک شرکت دولتی به شرکت محدود بخش عمومی با مدیریت مستقل تبدیل شد. با استقلال بیشتر این شرکت، اگرچه هنوز بهطور کامل متعلق به دولت بلژیک بود، اصلاحاتی در بخش حملونقل ریلی انجام شد. طبق مفاد این قانون، وظایف مربوط به تدارک خدمات عمومی تصریح شدند. حملونقل بار و مسافران بینالمللی طبق قانونهای بعدی دیگر تحت بخش مربوط به تدارک خدمات عمومی قرار نداشت.  همچنین بنابر اصلاحاتی که انجام شد، حسابداری مربوط به شبکه و عملیات از یکدیگر جدا شد. هر چند این جداسازی دارای حد و مرزی بود. در سال 2005 نیز شرکت SNCB به یک هلدینگ تبدیل شد که وضعیت قانونی یک شرکت محدود عمومی را نگهداری و حفظ میکرد. براساس این تغییرات، 3 شرکت دولتی مستقل یک هلدینگ و 2 شرکت کوچکتر را تشکیل دادند.

از این دو شرکت، «اینفرابل» مسوول زیرساختها در کشور و SNCB مسوول خدمات حملونقل شدند. صرفنظر از ساختار هلدینگ، صندوقی برای زیرساختهای ریلی نیز اندیشیده شد. شرکتهای راهآهن سنتی اغلب مقدار بدهی زیادی به دولت داشتند. بنابراین، اعضای دولت درخواست کردند تا تمهیداتی اتخاذ شود که سیستم بازار آزاد بتواند در این بخش بدون متاثر شدن از بارهای بسیار زیاد گذشته، ریشه پیدا کند. در همین راستا بدهیهای قدیمی SNCB تحت مدیریت «صندوق زیرساختهای ریلی» قرار گرفتند. علاوه بر این موارد، اقدامات دیگری نیز در همین راستا انجام شد.

اهمیت زیرساختها و سیاستها در بلژیک

در سال 2003، شبکه ریلی بلژیک شامل 3518 کیلومتر خطآهن بود که از آن میان 2631 کیلومتر الکتریکی بودند. حتی در حال حاضر نیز شبکه خطوط راهآهن در این کشور از سوی شرکت «اینفرابل» که یک شرکت از هلدینگ SNCB است، کنترل و نگهداری میشود. یکی از سیاستهایی که بلژیک مد نظر قرار داده این است که سفرهایی که با قطار انجام میشود، ارزان باشند. شهروندان بلژیکی بهخصوص دانشآموزان و دانشجویان و نیز سالمندان اغلب با مشوقها و مزیتهایی برای این نوع سفر روبهرو هستند و برای کاستن از ازدحام جادهها از این گروه افراد بهای پایینتری برای سفر با قطار دریافت میشود.