نوسان بورس در فضای نیمه‌تعطیل

در همین حال، با ثبت افت ناچیز کمتر از 1/ 0 درصدی در کانال 78 هزار واحدی، مجموع بازدهی بازار سهام از ابتدای سال بهطور متوسط در مرز 2 درصد جا خوش کرده است. با این وجود، انتشار برخی گزارشهای ماهانه شرکتها به ویژه در صنایع معدنی و فلزی در این هفته حکایت از عملکرد بهتر از انتظار شرکتها به لحاظ تولید و فروش نسبت به بودجههای اعلامی در سه ماه نخست سال جاری دارد. به این ترتیب، با نزدیک شدن به موعد انتشار گزارشهای سه ماهه در نیمه دوم تیرماه و نیز معرفی اعضای اقتصادی کابینه، انتظار میرود شرایط کلی بازار تا حدی بهبود یابد. در همین حال، تحلیلگران تکنیکی معتقدند محدوده 78 هزار واحدی به لحاظ نموداری برای شاخص کل حمایت مهمی محسوب میشود که میتواند مانع از افت بیشتر قیمتها شود.

مصلحتسنجی از جنس کنترل عرضه

در هفته جاری پس از بیش از سه ماه توقف عرضههای اولیه قرار بود تا یک عرضه اولیه نسبتا کوچک (در محدوده ارزش 26 میلیارد تومان) در سهام شرکت سرمایهگذاری ساختمان پتروشیمی خلیجفارس در فرابورس انجام شود. با این حال، در روز عرضه، به دلیل آنچه پارهای ابهامات عنوان شد، این عرضه به تعویق افتاد. در این میان، یک گمانه از دلایل تعویق، از ارزیابی ناظر بازار مبنی بر عدم کشش تقاضا و در نتیجه ضرورت تعویق عرضه تا عادی شدن شرایط حکایت داشت. این در شرایطی است که لیست شرکتهای آماده عرضه در بورس و فرابورس به دلیل روند کند عرضه سهام جدید بسیار طولانی شده است. از سوی دیگر، ورود اوراق اسناد خزانه و اوراق بدهی دولتی هم در سال جاری به کلی متوقف بوده و این بخش از بازار سرمایه هم شاهد ورود نامهای جدید نبوده است.

با وجود آنکه اتخاذ استراتژی محدود کردن عرضه در نگاه اول شاید برای کنترل شرایط بازار و جلوگیری از افت بیشتر آن منطقی به نظر برسد، اما مطالعه میدانی نتایج، از تاثیرگذاری مثبت این رویکرد هیچ نشانی ندارد. به این ترتیب، با محدود کردن عرضههای جدید، نه تنها فضای رخوت و رکود حاکم بر بازار تغییر خاصی نمیکند، بلکه با عدم ورود گزینههای سرمایهگذاری جدید، امکان تحریک بالقوه منابع تازه برای ورود به بازار و نیز توسعه کمی بازار سرمایه محدود میشود. از این رو شاید با اتخاذ یک مسیر متفاوت، این بار با باز کردن فضای عرضههای جدید در بازار سهام و بدهی بتوان نسبت به بهبود شرایط کلی و تقویت تقاضا در بازار امیدوار بود.

بورس تهران و سناریوهای ارزی

در بین عوامل تاثیرگذار بر سودآوری شرکتهای بورس تهران شاید قیمتهای جهانی و نرخ ارز را بتوان از مهمترینها دانست. در حالی که نرخهای جهانی کالا به ویژه نفت مدتی است که چنگی به دل نمیزند، نیمنگاه فعالان بازار سهام به نوسانات محدود ارز در بازار آزاد متوجه شده است؛ چرا که ریال ضعیفتر، به معنای فروش بیشتر و در نهایت سودآوری بیشتر برای طیف وسیعی از شرکتهای بورسی به ویژه صادرکنندگان است. در همین حال، مطالعه روند تاریخی نوسانات ارز آزاد نشان میدهد که در سه سال گذشته، دلار در برابر ریال در یک کانال صعودی ملایم حرکت کرده که مختصات این کانال عبارت از به کف رسیدن قیمتها در تیر ماه هر سال و به سقف رسیدن در اواخر آذر ماه است.

این الگوی رفتاری احتمالا در اثر روند تقاضای فصلی ارزهای خارجی در بازار ایران شکل گرفته است که بر مبنای آن، تقاضا در نیمه هر سال میلادی به کف میرسد و در پایان سال، به سبب ایفای تعهدات ارزی فعالان اقتصادی در اوج خود قرار میگیرد. در روزهای اخیر، نرخهای ارز با نوسان محدودی در بازار تهران از کف 3720 تومانی به سمت 3760 تومان حرکت کرده است و در صورت تبعیت این بازار از الگوی تاریخی سه ساله، امکان تداوم شیب صعودی ملایم ارز تا 6 ماه آینده وجود دارد. از سوی دیگر، نرخ رسمی دلار آمریکا (مبادلهای) مدتی است در محدوده ثابت 3240 تومانی متوقف شده است.

این در حالی است که مسوولان بانک مرکزی و دولت بارها بر ضرورت تکنرخی شدن ارز و پس از آن، اصلاح قیمت متناسب با تفاضل تورم داخلی و خارجی تاکید کردهاند. در صورت عزم بانک مرکزی بر اجرای این برنامه، افزایش شکاف بین قیمت ارز آزاد و رسمی منطقی نخواهد بود و ضروری است تا بانک مرکزی هر چه سریعتر نسبت به حذف فاصله موجود اقدام کند. شرایط کنونی در بازار ارز آثار متناقضی هم بر بورس تهران خواهد داشت؛ در صورت حذف شکاف ارز مبادلهای و آزاد با توجه به انتفاع بخش مهمی از شرکتهای بورسی از دریافت مواد اولیه و نیز تسعیر بدهیها بر اساس ارز رسمی، انتظار واکنش منفی در سهام وجود دارد و در صورت افزایش شکاف بین این دو ناشی از عدم اجرای یکسانسازی و نیز رشد قیمتها در بازار آزاد، شرایط مطلوب در کوتاه مدت برای بورس تهران رقم خواهد خورد. در هر صورت، به نظر میرسد در ماههای باقیمانده تا پایان سال جاری، سناریوهای مختلف ارزی یکی از عوامل مهم تعیینکننده مسیر تحولات بورس تهران خواهد بود.

هشدار بازارها به فدرال رزرو

در حالی که بانک مرکزی آمریکا روی دور انقباضی (افزایش بهره) قرار گرفته و اعضای این بانک به ویژه رئیس آن در سخنرانیهای مختلف نسبت به چشمانداز اقتصادی اظهار خوش بینی میکنند، واکنش بازارهای جهانی حکایت از شک روزافزون نسبت به این مثبت نگری فزاینده مسوولان بانک مرکزی آمریکا دارد. در همین راستا، بازارهای سهام غربی عمدتا در هفتههای اخیر شاهد تشدید نوسانات با برآیند کاهشی بودهاند. قیمت داراییهای امن نظیر طلا و اوراق قرضه هم به نحو محسوسی نسبت به قبل متلاطمتر رفتار میکنند.

این روند به ویژه از آن جهت حائز اهمیت است که دومین بانک مرکزی مهم جهان یعنی اروپا نیز احتمالا از ابتدای سال میلادی آینده برنامه کاهش خرید اوراق بدهی کشورها یا حتی قطع فوری آن را مد نظر قرار خواهد داد. توجه به این نکته از آن جهت حائز اهمیت است که به زعم بسیاری از کارشناسان آرامش ظاهری بازارها و روند صعودی ممتد آنها در 10 سال اخیر بهطور عمده مرهون سیاست فوق انبساطی بانکهای مرکزی به ویژه با محوریت آمریکا و اروپا بوده است.