وابستگی شدید سفره‌های ایرانی به روغن/ طرح خودکفایی دانه‌های روغنی در هاله‌ای از ابهام

روغن از نمونه محصولات غذایی پر مصرف به شمار میرود که استفاده از آن در بسیاری از وعدههای غذایی و فرآیند طبخ آن اجتناب ناپذیر است. به واقع در سبد غذایی خانوارهای ایرانی، نقش تأثیرگذار این محصول آنچنان پر رنگ و ملموس است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، اهمیت آن کمتر از نان نیست.

علیرغم ضریب مصرف بالای این محصول و وابستگی شدید سفره ایرانیان به آن، بخش قابل توجهی از روغن غذایی از آنسوی مرزها وارد کشور می شود. بر اساس برآوردهای آماری، 95 درصد از روغن مورد نیاز کشور وارداتی است که این اعداد و ارقام موید عمق ناتوانی دستگاه های ذیربط در کاهش ضریب وابستگی به این محصول استراتژیک است.

برخی از کارشناسان و صاحب نظران معتقدند سودی که از محل واردات دانههای روغنی وارد کشور می شود به میزانی بالا و اغوا کننده است که برخی از فعالان این عرصه تحت هیچ شرایط خودکفایی ایران در کشت و تولید دانه های روغنی را بر نمیتابند و به تعبیری حصول احتمالی این توفیق به مثابه کابوسی دلهرهآور برای آنها خواهد بود.

علی اصغر روستایی، یکی از فعالان سابق کشت و تولید دانههای روغنی، با اشاره به نقش حائز اهمیت روغن سالم در تضمین سلامتِ عمومی جامعه اظهار داشت: با عنایت به ضریب بالای مصرف این محصول و نقش برجسته آن در طبخ اغذیه و خوراک، عرضه روغن استاندارد و تلاش برای ارتقای کیفی هر چه بیشتر آن، ضرورتی است که در صورت اختلال یا نارسایی در آن، جامعه با هزینههای سنگینی مواجه خواهد شد.

وی افزود: در طول سالیان گذشته هر از چند گاهی در ارتباط با سالم یا ناسالم بودن روغنهای غذایی یا خوراکی اخباری منتشر و رسانه ای شده که البته بعضاً با تأییدها و تکذیبهایی نیز همراه بوده است.

روستایی عنوان کرد: بنده تخصص و مُتِوَلی تشخیص روغن سالم از ناسالم نیستم و قطعاً دستگاهها و مراجع ذیربط با بررسی های کارشناسانه، نسبت به سنجش ضریب سلامت روغنهای مذکور حساسیت های لازم را خواهند داشت، اما این تلاش ها و حساسیت ها، نافی اصل مسأله (پیامدهای خطرناکِ روغنهای ناسالم برای جامعه) نیست و به واقع بر مبنا و اساس همین ضرورت و اهمیت است که توجه به کیفیت روغنهای گیاهی یا خوراکی اجتنابناپذیر میشود.

این فعال سابق کشت دانههای روغنی عنوان کرد: در چنین بستر و شرایطی، هر آنچه ضریب تولید، عرضه، خودکفایی و سلامت روغنهای خوراکی افزایش یابد به همان میزان روند حصول توفیقات در ارتباط با یکی از حساسترین و استراتژیک ترین اقلام و محصولات غذایی تقویت خواهد شد.

روستایی گفت: برای نائل شدن به موفقیتهای هر چه بیشتر در این خصوص حمایت از زارعان و کشاورزان فعال در کشت دانههای روغنی از ضروریاتی است که با افزایش آن، روند دستیابی به توفیقات اقتصادی به میزان فزآینده ای تسریع و تسهیل خواهد شد.

وی افزود: وابستگی 95 درصدی کشور به واردات دانهها یا محصولات مرتبط با روغنهای گیاهی یا خوراکی عارضهای است که استمرار آن هزینههای سنگینی را برای کشور در پی خواهد داشت و این معضل برای کشوری که اولویت اصلی و اساسی آن، در استراتژی و نقشه راه اقتصادی به سیاست های اقتصاد مقاومتی معطوف میشود، شایسته و منطقی نیست.

این فعال سابق در کشت دانههای روغنی عنوان کرد: متأسفانه فعالان تولید و کشت دانههای روغنی با مشکلات متعدد و عدیدهای دست و پنجه نرم می کنند که رفع، مهار و مدیریت آن در چنین شرایطی ضروری به نظرمیرسد.

روستایی گفت: در طول سالیان اخیر، اقدامات سازندهای برای توسعهِ کشت دانههای روغنی عملیاتی شده، اما سطح موفقیتها با در نظرگرفتن عمق و تراز نیاز به این محصول امیدوارکننده به نظر نمیرسد. روغنهای بی کیفیت اقتصاد و سلامت جامعه را نشانه میرود.

محسن فروزش، یکی از توزیعکنندگان عمده روغن در غرب استان تهران، با اشاره به افزایش بیماریهای قلبی و عروقی در کشور و نقش مخرب روغنهای بیکیفیت و نا سالم در تشدید چنین بیماریهایی عنوان کرد: متأسفانه عمده واردکنندگان روغن، محصولاتی را برای خرید و عرضه کشور بر میگزینند که پایه اصلی آن سویا یا پالم است.

وی افزود: دانههای روغنی مورد اشاره،اغلب از کشورهای آرژانتین، اندونزی، برزیل و مالزی وارد میشوند که به تبع کیفیت آن در مقایسه با روغن آفتابگردان،کلزا و کنجد پایینتر است.

این توزیعکننده عمده روغن در ادامه عنوان کرد: طرح این موضوع به معنای غیر بهداشتی بودن تمامی روغنهای وارداتی نیست، اما قطعاً مخاطرات روغنهایی که پایه آن از اقلام اشاره شده (آفتابگردان،کنجد و کلزا) است، پایینتر از روغنهای پالم و سویا خواهد بود.

فروزش گفت: در طول سالیان گذشته بعضاً شاهد توزیع برخی از روغنهای بی کیفیت از سوی افراد و گروه های سودجو بودهایم که احصای میزان خطرات و آسیبهای آن مستلزم مطالعه و بررسیهای هر چه دقیقتری است.

وی افزود: باید در این خصوص با اطلاعرسانی هر چه بیشتر، حساسیت جامعه را نسبت به این موضوع (سلامت و استادارد روغن ها) برانگیخت که قطعاً اشراف و آگاهی عمومی در کاهش مخاطرات احتمالی ناشی از مصرف روغن های بی کیفیت، بیتأثیر نخواهد بود.

این فعال در عرصه توزیع روغن گیاهی عنوان کرد: سرانه مصرف روغن در طول سالیان اخیر به شدت افزایش یافته و بر اساس اظهار نظر برخی مسئولان ذیربط، سرانه مصرف روغن در ایران از 2 کیلو در سال 42 به 20 کیلو در سالهای اخیر افزایش یافته که این اعداد و ارقام بسیار نگرانکننده و تأمل برانگیز به نظر میرسد.

وی افزود: بر اساس اخبار منعکس شده در رسانهها، سود حاصله از واردات روغنهای پالم و سویا به مراتب بالاتر از روغنهای سالم همچون کنجد یا آفتابگردان است و این امر نشان میدهد سودجویی عدهای خاص چگونه می تواند، سلامت یک جامعه را به مخاطره بیندازد.

فروزش گفت : متأسفانه واردات روغن خام بسیار افزایش یافته و این در حالی صورت می گیرد که میل به واردات دانههای روغنی در مقایسه با روغن خام کمتر است و همین موضوع تضمین و ارتقای سلامت روغنها را تا حدودی کاهش خواهد داد.

وی در خاتمه یادآور شد: حمایت مضاعف از کشاورزان و فعالان تولید دانههای روغنی همچون کلزا، ارائه تضمینهای جدی برای خرید تولیدات و محصولات دانههای روغنی از کشاورزان و نظارت فزآینده نسبت به کیفیت روغنهای وارداتی از مؤلفه ها و ضروریاتی است که با عملیاتی ساختن آن، قادر خواهیم بود علاوه بر صرفهجویی در ارز و حصول توفیقات اقتصادی هر چه بیشتر، ضریب مخاطرات حوزه سلامتِ عمومیِ جامعه را نیز به حداقل ممکن کاهش دهیم.