بازارگرایی افراطی در اقتصاد ایران چه ثمراتی دارد؟

فرشاد مومنی در نشست دین و اقتصاد اظهار کرد: شهید مطهری با جدی شدن بحثهای توسعه در نیمه دوم قرن بیستم به سهم خود خواست تلاش کند آنچه ما امروز توسعهنیافتگی در جوامع اسلامی میخوانیم را توضیح دهد. او خلاء معرفتی و برخورد سهلانگارانه متفکران اسلامی را در زمینه عدالت اجتماعی مهمترین عنصر توضیح دهنده در این زمینه میداند. از نظر او هیچ متغییری به اندازه این پدیده قدرت توضیح دهندگی این مساله را ندارد.

وی ادامه داد: از آنجایی که حتی در مصرحات قرآنی هم یکی از مهم ترین فلسفههای بعثت انبیا بر پایه از بین بردن زورگویی و بی عدالتی بوده و در حیطه مباحث نظری پیشوای دین ما به این مسئله یک جایگاه منحصر بفرد داده است باید گفت در شرایط کنونی هیچ خلاء معرفتی به اندازه عدالت اجتماعی در حیطه نظر و عمل قدرت توضیح وضعیت را ندارد.

مومنی مدعی شد: از این زاویه باید ابراز شگفتی کنیم که با وجود این همه ادله و شواهد تا این اندازه با سهل انگاری در این زمینه رو به روییم و این سهلانگاریها به شکل پارادوکسیکال برای ایران بحران آفرینی میکند، به این معنی که در دورههایی افرادی پیدا میشوند که دم از عدالت میزنند اما در مقام عمل افراطیترین رویههای نابرابری ساز مثل شوک درمانی را در دستور کار قرار میدهند.

این اقتصاددان در ادامه سخنانش بیان کرد: در دورههایی بد دفاع کردن از عدالت اجتماعی هم کار را به جایی رساند که کسانی که اعتقاد به این مقوله داشتند نیز مجبور به سکوت شدند و البته در تاریخ اقتصاد ایران کسانی که کلا اعتقادی به عدالت اجتماعی نداشتند هم کم در مسند قدرت حضور نداشتند.

وی همچنین ادامه داد: این وضعیت پارادوکسیکال کانون بازتولید دورههای باطل توسعه نیافتگی در ایران شده است. ابعاد شگفتی آفرین این غفلت میتواند بسط پیدا کند. مطالعههای جغرافیدانان بزرگ نشان میدهند بخش بزرگی از مطالعات آنها مربوط به نابرابریهای جغرافیایی است.

مومنی بیان کرد: هم در تمام مطالعههایی که در آستانه پایانه هزاره دوم صورت گرفته است و هم به اعتبار همه مطالعات آینده شناختی که درباره قرن ٢١ سخن گفته شده ما مشاهده میکنیم که مسئله برخورد فعال با نابرابریهای ناموجه در قلب سیاستهایی است که توصیه میشود.

وی ادامه داد: حتی وقتی کار درخشان توماس پیکتی را مشاهده میکنید، پیام اصلی پیکتی این است که نابرابریهای ناموجه وقتی از سطوحی فراتر رفتند، در نیمه اول قرن بیستم دو جنگ خانمان سوز جهانی را منجر شدند. پیکتی همچنین گفته است به اعتبار اینکه در ربع اول قرن ٢١ روندهای نابرابرساز و نابرابر کننده به ابعادی نگران کننده تر و فراتر از آنچه قرن بیستم رخ داد رسیده است، جهان آبستن بحرانها و جنگهای جهانی است.

این اقتصاددان گفت: در نامهای که ما اقتصاددانان در حمایت مشروط از حسن روحانی در جریان انتخابات نوشتیم، به صراحت اعلام کردیم که هیچ خطایی در دوره اول حسن روحانی به بزرگی بیتوجهی به عدالت اجتماعی نبوده است. اکنون هم تاکید میکنیم اگر این بازارگرایی افراطی و فاقد پشتیبانیها و بسترهای نهادی بخواهد در دولت بعد هم ادامه پیدا کند و کلید اصلی حل و فصل مسائل را دستکاری قیمتهای کلیدی ببیند که جزو بحران سازترین و نابرابرسازترین سیاستهای ربع آخر قرن بیستم بوده است باید انتظار داشته باشیم که راه به روی برخوردهای فرصت طلبانه هموار شود.