بیم و امیدها در کشت دوم برنج در مازندران

هر چند تدابیر حمایتی دولت تدبیر و امید در ساماندهی بازار برنج داخلی ، کنترل و نظارت بر واردات و زمان توزیع برنج های خارجی و حتی اختصاص تسهیلات قابل توجه مکانیزاسیون سبب شد تا شالیکاری در استانهای شمالی مازندران و گیلان رونق گرفته و کشت دوباره گسترش چشم گیری بیابد ،اما غافل از اینکه اگر به توصیههای فنی توجه نشود،علاوه براینکه به خاکهای زمینهای شالیزاری صدمه جدی وارد میشود، در اثر استفاده بی رویه از آبهای زیر زمینی و سموم کشاورزی ، با بحران جدی زیست محیطی مواجه خواهیم شد. رویکرد کشت مجدد برنج درحالی امسال به عدد مورد نظر افق 1404 در استان مازندران رسیده است که هنوز سدهای در دست ساخت برای تامین آب کشاورزی به بهره برداری نرسیده ،استفاده از سموم کشاورزی بر اساس نسخه گیاهپزشکی و فرهنگ کشاورزی پایدار فنی و مهندسی در بین کشاورزان وجود ندارد.

اینکه کشاورزان فقط با هدف کسب درآمد بیشتر به هر طریقی آب را از چاههای عمیق و نیمه عمیق مجاز و غیر مجاز بالا بکشند ، با اتش زدن کاه و کلش کشت اول ، مزارع را آماده کشت دوم کنند و برای مبارزه با بیماری و آفات از سموم مختلف بی رویه استفاده کنند، بنابر اظهارات کارشناسان خطری جدی برای تداوم برنجکاری در مازندران است. عبدالرحمان عرفانی معاون موسسه تحقیقات برنج کشور در آمل روز شنبه افزود: بر اساس برنامه ، با توجه به اهمیت استفاده از زمین شالیزاری ، رعایت مقولات زیست محیطی و منابع آبی با هدف خوداتکایی به تولید برنج داخلی ، می بایست به تدریج تا سال 1404 سطح زیر کشت دوباره برنج مازندران به 30 هزار هکتار میرسید.

وی اضافه کرد: اما با تلاش و هماهنگی شالیکاران و مسئولان حدود هشت سال زودتر از برنامه افق 1404 ، سطح زیر کشت دوباره برنج امسال به 30 هزار هکتار رسیده است که اگر به توصیههای فنی کشاورزی توجه نشود، با بحران آبی و زیست محیطی مواجه خواهیم شد. وی خاطر نشان کرد: صد البته با درایت و برنامه ریزی دولت تدبیر و امید با اجرای طرحهای زیر بنایی به ویژه مکانیزاسیون ، تسطیح و یکپارچه سازی ، ساماندهی بازار برنج ،جلوگیری از واردات برنج و همچنین برخورد با تغییر کاربری غیر مجاز ،سبب شد تا شالیکاری در استان مقرون به صرفه و اقتصادی تر شود.

معاون موسسه تحقیقات برنج کشور در آمل گفت: به همین دلیل شالیکاران در پی تغییرات آب و هوایی و با جلو انداختن حدود 45روز زودتر کشت اول را با هدف کشت دوباره انجام دادند و امروز شاهد رسیدن به اهداف افق 1404 در زمینه مساحت زمین شالیزاری هستیم. عرفانی شرائط برای انجام کشت دوم در زمینهای شالیزاری را مساعد توصیف کرد و در عین حال گفت: امروز شالیکاران فقط به فکر انجام کشت دوباره با هدف درآمد بیشتر هستند ،اما غافل از اینکه اگر به توصیههای فنی توجه نشود،علاوه براینکه به خاکهای زمینهای شالیزاری صدمه جدی وارد میشود، در اثر استفاده بی رویه از آبهای زیر زمینی و سموم کشاورزی ، با بحران جدی زیست محیطی مواجه خواهیم شد.

وی توضیح داد: اگر رعایت اصولی تناوب انتخاب ارقام برنج، روشهای کشت و رعایت دقیق نسخه گیاهپزشکی برای سمپاشی علیه آفات و بیماریها توجه نشود، با تجمع آفات و بیماریها و همچنین با از دست دادن مواد مغذی خاک ، حاصلخیزی زمین شالیزاری از بین میرود. وی با هشدار به اینکه اکنون شالیکاران مازندران برای انجام کشت دوم به محض برداشت اول کاه و کلش و ساقههای باقی مانده را آتش می زنند و با استفاده از چندین حلقه چاه ، به صورت شبانه روزی آب بالا می کشند تا در اسرع وقت شخم و شیار انجام دهند، گفت: بر اساس برنامه و قوانین استفاده از چاه کشاورزی فقط برای یک مرحله از کشت است. وی ادامه داد: همچنین بر اساس برنامه آب منطقه ای و جهاد کشاورزی مازندران ، کشت دوم در زمین هایی که در مسیر روان آب های رودخانه های پرآب قرار دارد، قابل اجرا است، اما هیچ یک از این مقررات رعایت نمی شود.

گسترش مدیریت دانش برای توسعه کشاورزی پایدار درمازندران
مجید بهاری مدیر هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی مازندران به اهمیت استقرار شبکه مدیریت دانش برای توسعه کشاورزی پایدار در استان اشاره کرد و گفت: استفاده از امکانات و ظرفیتهای بخش دولتی و خصوصی در ترویج و توسعه کشاورزی سالم و پایدار ضروری است. وی اضافه کرد: برای اجرای طرح نظام نوین ترویج کشاورزی و استفاده از تمامی ظرفیتها و امکانات برای توسعه کشاورزی پایدار و مدیریت دانش در بخش کشاورزی تولید برنج ارگانیک در دستور کار است.

مدیر هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی مازندران یکی از بزرگترین چالشهای جامعه کشاورزی در دهههای اخیر را مقوله امنیت و سلامت غذای جمعیت دانست و اظهار داشت: بحرانهای ناشی از مصرف بی رویه نهادههای شیمیایی در کشاورزی تهدیدات زیادی را برای سلامت انسان و محیط زیست بوجود آورده است. بهادری به ضرورت اتخاذ مقررات و استانداردهای لازم برای فراهم کردن کشاورزی سالم و ارگانیک اشاره کرد و گفت: حمایت و ارج نهادن به زحمات و تلاش کشاورزان پیشرو که در تولید محصولات سالم و ارگانیک فعالیت میکنند یکی از اهداف و برنامههای نظام نوین ترویج کشاورزی در استقرار شبکه مدیریت دانش است.

آب سدهای مازندران به اتمام رسیده است
ابراهیم یخکشی مدیر عامل شرکت آب منطقهای مازندران با تاکید بر اینکه این شرکت تعهدی برای تامین آب کشت دوم ندارد ،گفت: اکنون آب سدهای استان به اتمام رسیده و آبی برای رها کردن برای آبیاری زمینهای پائین دست باقی نمانده است. وی با بیان اینکه امسال باقیمانده آب پشت سدها و آببندانها به صفر رسیده است، اظهار داشت: امسال نیز قبل از شروع نشا مجدد ، ارزیابی مقدار ذخیره آب پشت سدها و آببندان ، وضعیت سفرههای زیر زمینی و اینکه در چه مناطقی میتوان آب مورد نیاز برنجکاری را مدیریت کرد ،انجام شده است. وی با بیان اینکه مدیریتهای جهاد کشاورزی شهرستانهای مازندران باید قبل از ترویج نشا مجدد شالی برنج بین کشاورزان از آب منطقهای استعلام و نظر خواهی میکردند ، افزود : نشای مجدد به آب زیادی نیاز دارد و تامین آب برای کشت دوم سخت ، دشوار و برای برخی از مناطق غیر ممکن است.

وی با تاکید بر این که استفاده از آب چاه نیز فقط برای انجام یک بار کشت محصولات کشاورزی است، بیان داشت: بررسیها نشان میدهد که آب های زیر زمینی نیز وضعیت مطلوبی ندارند. به نظر میرسد با توجه به اینکه نیمی از زمینهای شالیزاری استان مازندران در حوزه آبریز هراز قرار دارد باید برای تامین آب شالیکاری ،ساخت سد هراز که بر روی رودخانه پر آبی که از ذوب شدن برفهای ارتفاعات البرز و قله دماوند سرازیر میشود، تسریع شود. اکنون با وجود هشت سد بزرگ و کوچک استان کمتر از 10 درصد از آب های سطحی مازندران مهار می شود، این درحالی که سد هراز به تنهایی بیش از 14 درصد آب های سطحی مازندران را مهار خواهد کرد.

سد مخزنی هرازآمل با پیشرفت فیزیکی 30 درصد به ظرفیت 230 میلیون متر مکعب بر روی رودخانه هراز درحال ساخت است. تولید 2 واحد نیروگاهی به ظرفیت 25 مگاوات برق و تامین آب مورد نیاز بیش از 100هزار هکتار زمین های کشاورزی و تامین آب شرب مورد نیاز یک میلیون و 200 هزار نفر از جمعیت پنج شهرستان مرکزی مازندران با بهره برداری از سد هراز امکان پذیر خواهد شد. همچنین توجه ویژه و با تخصیص اعتبارات ملی برای اجرای طرح های تسطیح و یکپارچه سازی زمین که موجب توسعه مکانیزاسیون و به ویژه مدیریت آب و خاک می شود ،ضروری است. تاکنون فقط یک چهارم از زمین های شالیزاری استان مازندران تسطیح و یکپارچه سازی شده است.

بر اساس تحلیل هواشناسی در تیرماه امسال نه تنها بارندگی برای استفاده بهنگام جهت کشت مجدد برنج نباریده است بلکه سطح آب های زیر زمینی هم پایین امده و اکنون کشاورزانی که اقدام به کشت دوم و یا پرورش ساقه شالی ( رتون )کرده اند با مشکل جدی کمبود آب مواجه هستند. بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی مازندران هم اکنون برداشت حدود نیمی از 213هزار هکتار از زمین های شالیزاری که امسال زیر کشت اول رفته ،انجام شده و بیشتر این کشاورزان مشغول آماده سازی زمین و یا نشا مجدد هستند.
کشت دوباره برنج به 2 صورت 'نشای مجدد'ˈ و ' رتون یا به اصطلاح محلی دونوج ' ( پرورش ساقه شالی) انجام می شود ،در روش اول کشاورزان اقدام به آماده سازی دوباره شالیزار کرده که نیاز آبی آن همانند کشت اول بالا است و در روش دوم ساقههای باقی مانده از کشت نخست دوباره جوانه زده و پرورش داده میشود که نیاز به اب ان کمتر است.

بر اساس پیش بینی سازمان جهاد کشاورزی مازندران ، امسال بیش از 30هزار هکتار از زمینهای شالیزاری استان زیر کشت نشای مجدد قرار میگیرد و در سطحی حدود 60 هزار هکتار نیز پرورش ساقه انجام خواهد شد. بر اساس آمارهای آب منطقه ای نیز ذخیره آب پشت سدها و آببندانهای استان برای تامین آب کشت اول برنج مصرف شده و با توجه به بالا رفتن دمای هوا و نباریدن باران ،سطح آب سفرههای زیر زمینی نیز پایین رفته است.