توسعه سیستم اختلاط پیوسته نفت خام در ایران

با توجه به این موارد، توسعه فناوری اختلاط پیوسته نفت خام و فرآورده، از سالها پیش در دستور کار پژوهشگاه صنعت نفت قرار گرفت، از جمله اهداف مورد نظر پژوهشگاه صنعت نفت در این زمینه، میتوان به تامین خوراک با کیفیت ثابت برای پالایشگاههای نفتی کشور، تامین و تضمین کیفیت فرآوردههای نفتی تولیدی پالایشگاههای مختلف و همچنین تنوع بخشی به سبد نفتی صادراتی کشور با تولید نفتهای خام با مشخصات مختلف اشاره کرد.

«سرود زاهدی عبقری» مدیر پروژه و استادیار پژوهشی پژوهشکده توسعه فرآیند و فناوری تجهیزات پژوهشگاه صنعت نفت، با بیان اینکه در ایران نیز با توجه به تغییرات کیفیت نفت خام و لزوم تنوع بخشی به سبد صادراتی و مدیریت مناسب تولید در پالایشگاههای نفتی، توسعه فناوری اختلاط از سالها پیش در دستور کار قرار گرفته است، گفت: از سال ۱۳۸۷ به منظور توسعه این سیستم در پژوهشکده توسعه فرآیند و فناوری تجهیزات، فعالیتهای گستردهای با همکاری سایر بخشهای پژوهشگاه صنعت نفت از جمله پژوهشکده توسعه فناوریهای پالایش و فرآورش نفت آغاز شده است.

وی با بیان اینکه اختلاط نفت خام و فرآورده، به دو شیوه اختلاط در مخزن (سیستم ناپیوسته) و اختلاط در خط انجام میشود، تصریح کرد: روش اختلاط در مخزن (ناپیوسته)، شامل انتقال همزمان حجم معینی از هریک از جریانهای مخلوط شونده از مخازن ذخیره به مخزن محصول است که عملیات اختلاط جریانها و همچنین یکنواخت شدن محصول، در مخزن و با استفاده از همزنهای مکانیکی یا پمپهایی با جریان برگشتی انجام میشود، این روش، روش سنتی اختلاط است که انرژی و زمان زیادی میبرد و از سود آوری پایینی نیز برخوردار است.

زاهدی ادامه داد: در مقابل آن، روش اختلاط در خط(پیوسته) روش مدرن اختلاط است که در آن اختلاط، با استفاده از تجهیزات اختلاط گر در خط انجام میشود، استفاده از این شیوه، ضمن تسریع در فرآیند اختلاط، باعث کاهش مصرف انرژی نیز خواهد شد، فرآیندهای پیوسته، به گونهای طراحی میشوند که اغلب هنگام انتقال نفت خام و فرآورده، اختلاط صورت میگیرد، همین امر باعث میشود این شیوه، در مراحل مختلف تولید، انتقال و فرآورش نفت خام بهراحتی استفاده شود.

مدیر پروژه و استادیار پژوهشی پژوهشکده توسعه فرآیند و فناوری تجهیزات پژوهشگاه صنعت نفت با تاکید بر اینکه از سال ۱۳۸۷ مطالعات گستردهای در زمینه توسعه سیستم اختلاط پیوسته نفت خام و فرآورده آغاز شده است، افزود: در نخستین گام نرم افزار ریپی بلند (RIPI Blend ) با حمایت پژوهش و توسعه شرکت پالایش و پخش توسعه داده شد و بعد از گذراندن مراحل و آزمونهای مختلف، سرانجام در شورای عالی انفورماتیک کشور به ثبت رسید، در این بین، تجربههای مختلفی در زمینه اختلاط بهینه نفت خام در پالایشگاههای مختلف کشور، با استفاده از این نرم افزار حاصل شد.

این عضو هیئت علمی پژوهشگاه صنعت نفت، به هدف اصلی این نرم افزار نیز اشاره کرد و گفت: با استفاده از نرم افزار توسعه داده شده میتوان با در اختیار داشتن چند خوراک نفتی و یا فرآورده نفتی به نسبت اختلاط بهینه این مواد برای رسیدن به محصولی با کیفیت مشخص دست یافت.

وی با بیان اینکه این نرم افزار بومی، توانایی شناسایی خواص نفت خام و برشهای نفتی با استفاده از چند خاصیت پایه را دارد، محاسبه خواص مخلوط حاصل از چند نفت خام و یا برش نفتی، بهینه سازی اختلاط نفت خام و برشهای نفتی برای صادرات، تولید و توزیع در کشور را از مهمترین مزایای این نرم افزار بر شمرد.

زاهدی به دیگر مزایای سیستم اختلاط نفت خام اشاره کرد و گفت: تولید نفت خامهای مختلف از مجموعه محدودی از نفت خامها از جمله مزایای استفاده از این سیستم به شمار میرود، بدیهی است که استفاده از این سیستم در بخش صادرات نفت خام، میتواند باعث گسترش سبد صادراتی کشور شود، به این صورت که با اختلاط نفت خام با نسبتهای مشخص و محاسبه شده، میتوان نفت خام مورد نیاز مشتریان مختلف در بازار بینالمللی نفت را تامین و علاوه بر این نوسانات، قیمت نفت خامهای مختلف را مدیریت کرد.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه تصریح کرد: وجود این مزیت باعث شد تا همکاری تنگاتنگی بین پژوهشگاه صنعت نفت و شرکت پایانههای نفتی ایران برای طراحی سیستم پیوسته اختلاط نفت خام در پایانه صادراتی خارک از مدتها پیش آغاز شود، در این سیستم با استفاده از نفت خامهای در دسترس در محدوده نفت خامهای فوق سبک با API ۵۶ و نفت خام فوق سنگین با API ۱۸، امکان تولید طیف گستردهای از نفت خامها وجود خواهد داشت که از آن جمله میتوان به تولید نفت خامهایی با مشخصات نزدیک به مشخصات نفت خامهای تولید شده در خاورمیانه اشاره کرد.

زاهدی با بیان اینکه در دنیا، کشورهای آمریکا، مکزیک، هلند، ونزوئلا و هند سیستمهایی را بر اساس این فناوری توسعه داده و برای تولید نفت خام و برشهای نفتی مختلف از آن استفاده کردهاند، افزود: سودآوری بالای استفاده از این سیستم، به قدری است که در صورت بازاریابی مناسب نفت تولیدی، میتوان در کمتر از ۲ ماه استفاده، سرمایهگذاری ثابت آن را مستهلک کرد.

وی با بیان اینکه تاکنون پژوهشگاه صنعت نفت، مطالعات امکان سنجی، طراحی مفهومی و طراحی پایه سیستم اختلاط پیوسته نفت خام را انجام داده است، عنوان کرد: بعد از جمعبندی و اعمال تغییرات مورد نیاز این ۲ فعالیت، طراحی تفصیلی این سیستم با همکاری جهاددانشگاهی دانشگاه تربیت مدرس آغاز خواهد شد.

این محقق پژوهشگاه صنعت نفت، توسعه فناوری اختلاط را حاصل تلاش جمعی از کارشناسان و محققان در بخشهای مختلف پژوهشگاه صنعت نفت دانست که طبیعتا طراحی سیستم برآمده از این فناوری در زمینه صادرات نفت خام، حاصل تلاش و همکاری مشترک و مستمر بخشهای مختلف شرکت پایانه نفتی ایران، شامل اداره تحقیق و توسعه، اداره عملیات و اداره مهندسی ساختمان با پژوهشگاه صنعت نفت بوده است.