بیمه بانک‌ها در برابر ورشکستگی

چرا که غایتی که برای هر دوی آنها در نظر گرفته شده است حفظ امنیت سپردهها از خطراتی مانند ورشکستگی است که میتواند گریبانگیر بانکها شود. اما بیمه سپرده اسلامی یک بیمه سازگار با شریعت است. این دو روش بیمه سپردههای بانکی میتوانند از جهاتی مانند اعضای تحت پوشش، حق بیمه، بازپرداخت به سپردهگذاران، فرآیند انحلال بانک، رسیدگی به حسابهای سپردهگذاری و شاخصهای ارزیابی ریسک با یکدیگر تفاوت داشته باشند.

در حال حاضر صنعت مالی اسلامی نه تنها در کشورهای اسلامی بلکه در دنیای غرب به عنوان یک سازوکار واسطهگری بینالمللی، با بیش از ۳۰۰ موسسه مالی اسلامی در بیش از ۷۵ کشور ظاهر شده است. از این رو، تامین نیاز بیمه سپرده نظام بانکداری و مالی اسلامی از اهمیت بالایی برخوردار است. در بانکهای اسلامی، بیشترین نگرانی در مورد ریسک عدم بازگشت سپردههای سرمایهگذاری است که بانک میتواند از طریق ضمانت این سپردهها و تسهیل در امر سرمایهگذاری، مدیریت خوب و محتاطانه این منابع، کنترل دورههای سرمایهگذاری و انتخاب بخشهای مناسب سرمایهگذاری، ریسک سپردههای سرمایهگذاری را تا حد زیادی کاهش دهد. با این حال سپردهگذار یک بانک اسلامی باید قبول کند که ریسک فعالیتها و عقود اسلامی بیش از بانکداری متعارف است.

در نظام مالی اسلامی نهاد بیمه سپردهها در چارچوب شریعت به فعالیت مشغول میشود. در واقع، درآمدهای حاصله و هر گونه سرمایهگذاری این نهاد باید با اصول شریعت مطابقت داشته باشد. از این رو عموما این صندوقها وجوه کسب شده را در ابزارهای اسلامی سرمایهگذاری میکنند. نباید فراموش کرد که موانعی بر سر راه توسعه بیمه سپرده اسلامی وجود دارد.

بعضی از این موانع عبارت از اندازه کوچک سپردههای اسلامی در مقایسه با کل سپردهها (در صورت وجود نظام بانکداری دوگانه) و وجود ریسک در حسابهای سرمایهگذاری بر اساس اصول مشارکت در سود است. به بیان دقیقتر، در یک فضای رقابتی که در آن بانکهای اسلامی و متعارف در کنار یکدیگر حضور دارند (مانند مالزی) بانکهای اسلامی در اجرای صحیح و غیرصوری عقود اسلامی ممکن است با پدیده خروج سپرده مواجه شوند زیرا به صورت طبیعی ریسک سپردهگذاری در یک بانک اسلامی بیش از بانک متعارف است.

در پایان لازم به ذکر است که در شرایط فعلی صنعت مالی اسلامی، تنها سودان و مالزی سیستم بیمه سپرده اسلامی را به طور کامل پیادهسازی کردهاند؛ در حالیکه نظام بیمه سپردههای متعارف در بیش از ۱۰۰ کشور جهان استفاده میشود. با این وجود با گسترش صنعت مالی اسلامی و در نظر گرفتن جمعیت مسلمانان و همچنین تفاوتهای موجود در بیمه سپرده اسلامی و متعارف، نیاز به بیمه سپردهای که با اصول شریعت سازگار باشد برای کشورهای اسلامی مشاهده میشود. البته موانعی بر راه توسعه بیمه سپرده اسلامی وجود دارد که باید از طریق قراردادهای اسلامی و افزایش بودجه و اعتماد به بانکهای اسلامی تا حدودی برطرف شود.