خرید و فروش سپرده‌های خاص

حسابهایی که عمدتا متعلق به موسسهای است که در یکی دو ماه گذشته در اثر هجوم سپردهگذاران با مشکل نقدینگی مواجه شد. اما در این موسسه بنابر اظهارات مقامات عالیرتبه بانک مرکزی، مشکل جدی و ساختاری وجود ندارد. مسوولان نظارتی بانک مرکزی در این رابطه به سپردهگذاران توصیه کردهاند که با تحمل و صبر بیشتر، اموال خود را در معرض ریسک و ضرر قرار ندهند و از اقدامات غیرمتعارف پرهیز کنند.

اتفاقی نادر در فضای بانکی کشور رخ داده است. حساب سپرده موسسات اعتباری در یکی از فروشگاههای اینترنتی به فروش گذاشته شده است. به این معنی که صاحبان حساب به دلیل مشکل نقدینگی، حسابهای خود را با ضرر به فروش گذاشتهاند. غالب این آگهیها مربوط به موسسه اعتباری ثامن بوده است. این رویداد در ادامه مسائلی بوده که طی ماههای گذشته برای موسسات اعتباری فاقد مجوز رخ داده است. هرچند در موسسه نامبرده مشکل ماهیتی و بنیادی وجود ندارد و تنها در اثر تجمع همهجانبه سپردهگذاران با کمبود نقدینگی مواجه شده است. مشکلی که برای هر بانکی در دنیا نیز رخ خواهد داد. در حقیقت بانکها بخشی از منابع خود را در قالب تسهیلات به مشتریان ارائه میدهند، در نتیجه هیچ بانکی نمیتواند در مقابل تقاضای همزمان همه سپردهگذاران خود پاسخگو باشد.

حساب دسته دوم

به طعنه میتوان گفت حسابهای سپرده نیز به اقلام دسته دوم کشور افزوده شده است. در یکی از فروشگاههای اینترنتی سپردههای موسسات غیرمجاز(عمدتا موسسه ثامن) به خرید و فروش گذاشته شده است. افراد به دلیل نیاز مبرم به پول دست به این ابتکار زدهاند و با ضرر سپردههای خود را به شخص دیگری واگذار میکنند. مثلا در یکی از این موارد نوشته شده است: «مبلغ 110 میلیون تومان سپرده ثامن به مبلغ100 میلیون تومان در شعبه واگذار میشود.» پیشنهاد معاوضه با ماشین و املاک نیز در برخی آگهیها بهچشم میخورد.

در یک آگهی آمده است: «۵۸ میلیون تومان درثامن دارم، با خودرو معاوضه میکنم، توافقی مبلغی کم میشود.» نکته جالب دیگر اینکه آگهیهای خرید حساب سپرده این موسسه نیز در این سایت وجود دارد. مثلا شخصی در یک آگهی نوشته است: «سپرده روزشمار شما در موسسه ثامن را به هر مبلغی خریدارم. معاوضه با خودرو و ملک هم انجام میشود.» مکانیزم انتقال وجه سپرده نیز به این شکل است که خریدار و فروشنده باید به شعبه بانک مراجعه کنند و درخواست تغییر مالکیت حساب از سوی فروشنده صورت گیرد. به این ترتیب حساب سپرده به نام خریدار تغییر نام میدهد.

به نظر میرسد برخی سپردهگذاران ثامن در این ماجرا دچار خطای تشخیص شدهاند. ثامن جزو موسساتی بود که مسوولان بانکمرکزی به صراحت اعلام کرده بودند که مشکل ساختاری در آن وجود ندارد. حتی در اینباره رئیس کل بانکمرکزی نیز تاکید کرده بود که این موسسه مانند موسسات غیرمجاز مشکلدار نبوده و از لحاظ ساختار بانکی در شرایط مناسبی قرار دارد. بانک مرکزی درباره موسسه اعتباری ثامن و بانک مهر اقتصاد تصمیم گرفت که با موسسه اعتباری کوثر ادغام شوند و تشکیل بانک کوثر را بدهند. با توجه به این فرآیند و اعلام صریح مسوولان بانکی کشور، به نظر نگرانی سپردهگذاران چندان موضوعیت ندارد.

فرشاد حیدری، معاون نظارتی بانکمرکزی در اینباره گفت: «موسساتی که در حالحاضر در حال فعالیتند با مشکل جدی مواجه نیستند.» حیدری بهطور مشخص گفته که بانکمرکزی در حال انجام پروسه ادغام ثامن، کوثر و مهر اقتصاد است و با این کار سطح ایمنی و اعتماد آنها نیز بیشتر خواهد شد. این مقام مسوول در بانکمرکزی به سپردهگذاران توصیه کرد که صبر و حوصله بیشتری به خرج دهند و از انجام اقدامات اینچنینی خودداری کنند، چراکه با انجام رفتارهای غیرمتعارف و پرریسک خود را دچار زیان میکنند. مسوولان نظارتی بانکمرکزی تاکید کردهاند که اشخاصی که سپردههای خود را به زیر قیمت میفروشند، باید احتیاط بیشتری کنند چراکه خود را در معرض ریسک و زیان قرار دادهاند.

ریشه مساله

ریشه مشکلاتی که در موسسه ثامن رخ داده را باید به مراجعه آنی سپردهگذاران نسبت داد. تجمع سپردهگذاران برای هر موسسه و بانکی میتواند سبب ایجاد یکسری مشکلات شود. در طول ماههای گذشته برخی از تجمعات تحتتاثیر شایعات و برخی نیز تحتتاثیر اخبار واصله، اتفاق افتاده است. در مقابل موسسات نیز با این مراجعه آنی، دچار کمبود نقدینگی شدند. این کمبود نقدینگی در نهایت باعث شده تا موسسه در تسویه تعهدات خود به مشکل بخورد. باید در نظر گرفت که هر موسسه اعتباری یا بانکی، بخشی از سپردههای خود را به شکل تسهیلات عرضه کرده است و نمیتواند در مقابل تمامی تقاضاها پاسخگو باشد.

افرادی که در حسابهای دیداری سپردهگذاری میکننـد، در حالت عادی بـرای دریافـت موجـودی حـسابهـای خود به یکباره به بانک مراجعه نمیکنند؛ یعنی همواره مقداری از وجوه نزد بانـک رسـوب مـیکند، بنابراین بانک میتواند تمام یا بخشی از این وجوه را وام دهد و از محل وام دادن درآمد کسب کند. این وامها به علاوه بهرهای که به آن تعلق میگیرد مجدد به بانکها بازمیگردد، در نتیجه پـولی ایجـاد میشود که به آن پول بانکی گفته میشود. اگر در یک لحظـه از زمـان سـپردهگـذاران بـرای برداشـت سپردههای خود به بانک مراجعه کنند، بانک موجـودی کـافی نخواهـد داشـت زیـرا مقـداری از ایـن وجوه را چندینبار وام داده است، از اینرو بانکها ممکن است به سمت ورشکستگی پیش بروند، هجوم بانکی به دلیل انتظارات مشتریان از هجوم بانکی رخ میدهد.

اتفاقی که در حالحاضر افتاده نیز از همین جنس است؛ موسساتی که از نظر بانکمرکزی بهطور ماهیتی مشکلی ندارند، اما به دلیل مراجعه جمعی سپردهگذاران، با کمبود نقدینگی برای تسویه مواجه شدهاند. سپردهگذاران این موسسات نیز دست به خلاقیت زده و سپردههای خود را به تاراج فروش گذاشتهاند. آنها حاضر شدهاند از 4 تا 16 درصد بابت عجله خود ضرر کنند.