چشم‌انداز 10 ساله شکر در جهان

پیشبینیها حاکی از افزایش مازاد تولید شکر و افزایش حجم تجارت شکر در جهان در سال 2026 است. همچنین پیشبینی میشود فاصله میان تولید و مصرف شکر در ایران نیز در سال 2026 افزایش یابد. بر اساس گزارشی که از سوی معاونت بررسیهای اقتصادی اتاق تهران به استناد دادههای سازمان «همکاریهای اقتصادی و توسعه» و «فائو» تهیه شده، پس از پنج سال متوالی مازاد جهانی تولید شکر، در سال 2015، تولید این محصول با کسری مواجه شد و با توجه به دادههای اولیه این کسری در سال 2016 نیز ادامه یافته است.

با این حال انتظار میرود از سال 2017 تا 2026 عرضه شکر بر تقاضای آن پیشی بگیرد و با مازاد عرضه روبه رو شود. کمبود عرضه جهانی شکر در سالهای 2015 و 2016 تا حدودی میتواند ناشی از کاهش تولید آن در برخی کشورهای مهم صادرکننده این محصول، از جمله برزیل، تایلند و هند باشد. در مقایسه با سایر کالاهای اساسی کشاورزی، قیمت بینالمللی فعلی شکر نسبتا بالا است، اما طبق پیشبینیها انتظار میرود قیمت شکر برای چند سال آتی مقداری کاهش یابد. کاهش رشد جمعیت و تغییر نگرش مصرفکنندگان به احتمال زیاد میتواند رشد تقاضای شکر را در آینده کاهش دهد. بازار همچنان تحت تاثیر شوکهای تولیدی، عوامل اقتصاد کلان و سیاستهای داخلی خواهد بود که عملکرد بخش خرده فروشی شکر را شکل میدهد. تلاشهایی نیز برای آزادسازی بازار شکر در مناطق کلیدی تولید این محصول، از جمله اتحادیه اروپا و هند صورت گرفته، همچنین انتظار میرود تایلند در واکنش به شکایات ارائه شده از سوی برزیل در سازمان تجارت جهانی، برنامههای حمایتی خود را برای صنعت شکر اصلاح کند.

بر اساس پیشبینیها انتظار میرود در سال 2026، تولید و مصرف شکر ایران نسبت به سال 2017 با افزایش 400 هزار تنی همراه باشد. پیشبینی میشود تولید شکر از 1/7 میلیون تن در سال 2017 به 2/1 میلیون تن در سال 2026 و میزان مصرف شکر ایران نیز از 2/6 میلیون تن در سال 2017 به 3 میلیون تن در سال 2026 برسد. بر اساس پیشبینیهای OECD و FAO، در آغاز دوره چشمانداز (2017 تا 2026) قیمتهای بینالمللی شکر در سطح بالایی قرار خواهند داشت، با این حال پیشبینی میشود پس از آن مقداری افت داشته باشد.

انتظار میرود تا سال 2026 قیمت شکر بالاتر از متوسط اسمی دو دهه گذشته ثبت شود؛ اما به لحاظ حقیقی انتظار میرود قیمت واقعی شکر در سال 2026 در سطح پایین تری نسبت به متوسط دو دهه پیش قرار گیرد. در سال 2017 قیمت اسمی شکر خام و شکر سفید به ترتیب معادل 403 و 488 دلار بر هر تن برآورد شده و انتظار میرود تا سال 2026، قیمت اسمی شکر خام به 367 دلار بر هر تن و قیمت اسمی شکر سفید به 453 دلار بر هر تن برسد. در عین حال، با فرض مناسب بودن شرایط آب و هوایی، چشمانداز مثبتی برای عرضه شکر در 10 سال آینده پیشبینی میشود. بر اساس اطلاعات آماری سازمان OECD و FAO، در سال 2017 تولید جهانی شکر معادل 179میلیون تن برآورد شده و انتظار میرود با متوسط رشد سالانه 1/7 درصدی تا سال 2026 به حدود 210 میلیون تن برسد. موثرترین عامل در رشد تولید جهانی شکر طی دوره چشمانداز، افزایش تولید این محصول در آسیا و آمریکای لاتین و کارائیب خواهد بود. بهطور کلی این دو منطقه بیشترین سهم از تولید جهانی شکر را در بردارند. در سال 2017 سهم آسیا از تولید جهانی شکر حدود 5/ 35 درصد و سهم آمریکای لاتین و کارائیب معادل 34/5 درصد بوده و انتظار میرود تا سال 2026 این ترکیبها به ترتیب به 38 و 34/5 درصد برسد. بزرگترین تولیدکنندگان شکر در جهان برزیل، هند و تایلند هستند.

در این میان برزیل پس از سال 2015 از قیمت بالای این محصول سود بالایی نیز برده است. انتظار میرود طی افق چشمانداز، برزیل همچنان عامل تعیینکننده بر بازار جهانی شکر باشد و در صورت مساعد بودن شرایط آب و هوایی، میزان تولید آن در پایان افق چشمانداز افزایش یابد. پیشبینی میشود زیربخشهای صنعت شکر در برزیل نیز با برطرف شدن مشکلاتی از قبیل شرایط آب و هوایی نامساعد و بحرانهای مالی در این کشور احیا شود. هند، تایلند و چین نیز به ترتیب سه کشور اول تولیدکننده شکر در آسیا هستند. انتظار میرود که در هند با توجه به تقاضای داخلی پایدار و گسترش تولید اتانول از نیشکر، تولید نیشکر در این کشور نیز بیشتر شود.

پیشبینی میشود تولید شکر هند به 1/31 میلیون تن در سال 2026 برسد. تایلند دومین تولیدکننده بزرگ شکر در منطقه جنوب شرق آسیا است که از سال 2010 تولید خود را افزایش داده است؛ با این حال در سالهای 2015 و 2016 با خشکسالی مواجه بوده که این امر میزان تولید این کشور را نیز تحت تاثیر قرار داده است. با در نظر گرفتن شراط آب و هوایی مساعد، انتظار میرود تایلند موقعیت خود را در بازار حفظ کند؛ با اینکه میزان رشد تولید آن در دهه آتی نسبت به دهه گذشته کمتر خواهد بود. طی دهه آینده تولید شکر تایلند با رشد سالانه 3 درصدی همراه خواهد بود؛ اگر چه تاثیر تصمیم تایلند در جهت سهمیه (یارانه) شکر در تایلند در پایان سال 2017 در این مرحله هنوز نامعلوم است. در چین نیز برخلاف هند و تایلند، صنعت شکر با هزینههای بالای نیروی کار، اندازههای کوچک مزارع و بهرهوری پایین مواجه است و گاهی اوقات حتی برای کشاورزان به صرفه است که کشت این محصول را با محصولی دیگر جایگزین کنند. با این وجود تولید شکر در این کشور طی افق چشمانداز با افزایش جزئی همراه خواهد بود.

طبق پیشبینیها انتظار میرود با توجه به حذف سیاستهای حمایتی شکر در برخی از بازارها، نوسانهای قیمت شکر طی دوره چشمانداز نیز کاهش یابد. در طرف عرضه، اتحادیه اروپا سیستم سهمیه شکر خود را در اکتبر 2017 لغو میکند، در عین حال انتظار میرود تایلند نیز سهمیه تولید و مکانیزم حمایت قیمتی خود را تا پایان سال 2017 حذف کند. هند در سال 2013 برای مقابله با تکرار چرخههای تولیدی، سیاستهایی را برای بازار شکر خود معرفی کرد. همچنین انتظار میرود اصلاحات طرف تقاضا نیز با کاهش برنامههای یارانه مصرف شکر به دلیل فشارهای بودجهای، انجام شود (مالزی، مصر و مراکش). به علاوه انتظار میرود در برخی بازارها (آفریقای جنوبی، مکزیک و تایلند) تقاضا برای شکر نیز از طریق اعمال مالیات شکر در نوشیدنیهای شیرین شده با شکر تحت تاثیر قرار گیرد.