رفتار گازی ایران به عنوان بزرگ‌ترین دارنده ذخایر گازی جهان چگونه است؟

وجود چنین ذخایر عظیمی در ایران، سیاستگذاران بخش انرژی را به سمت برنامهریزی در جهت توسعه ظرفیت تولید، انتقال، ذخیرهسازی و توزیع گاز طبیعی در اقصی نقاط کشور و جایگزینی آن با سایر فرآوردههای نفتی به منظور افزایش سهم گاز طبیعی در سبد انرژی کشور سوق داده است. علاوه بر بهرهمندی از این سوخت پاک، از افزایش بیرویه مصرف فرآوردههای نفتی (که صادرات یا کاهش واردات آنها میتواند موجب درآمدزایی و رونق اقتصادی کشور شود) جلوگیری میشود.

شرکت ملی گاز ایران با گذشت بیش از نیم قرن از فعالیتهای خود، امروز با تامین بیش از ۷۰ درصد از کل انرژی مصرفی کشور، سومین تولید کننده بزرگ گاز در جهان بعد از ایالات متحده آمریکا و روسیه به شمار میرود.

توسعه گازرسانی

میتوان گفت برجستهترین فعالیت صنعت گاز کشور در دولت یازدهم، توسعه گازرسانی بوده است که گازرسانی به سیستان و بلوچستان نقطه عطف این فعالیت برجسته شرکت ملی گاز ایران به شمار میرود. باتوجه به روند مثبت گازرسانی به همه شهرها و روستاهای کشور از محل اعتبار بند «ق»، انتظار میرود در پایان برنامه ششم توسعه، ١٠٠ درصد بخش خانگی و تجاری تحت پوشش شبکه گاز قرار گیرند.

طبق آمار، تا قبل از دولت یازدهم ۹۷۵ شهر و ۱۴ هزار و ۴۱۹ روستا از نعمت گاز طبیعی برخوردار بودند. اما در دوره ۴ ساله دولت یازدهم، تعداد شهر و روستا  به ترتیب به ۱۰۹۱ و ۲۳ هزار و ۶۱۱ رسیده است، به طوریکه در حال حاضر بیش از ۹۷ درصد واحدهای مسکونی در مناطق شهری و ۷۰ % از واحدهای مسکونی در روستاهای قابل گازرسانی سطح کشور تحت پوشش گاز طبیعی قرار گرفته اند. آمار و ارقام در بخش شهری رشد ۱۲ درصدی و در بخش روستایی رشد ۶۴ درصدی را نشان میدهد.

در دولت یازدهم حدود ۷۵ هزار و ۱۹۴ کیلومتر شبکه گاز شهری و روستایی جدید احداث و بیش از یک میلیون و ۶۳۳ هزار و ۳۱۲ انشعاب جدید نصب شد تا امکان بهره مندی بیش از چهار میلیون و ۷۵۹ هزار مشترک شهری و روستایی جدید  از نعمت گاز طبیعی فراهم شود. شبکه گذاری رشد ۳۱ درصدی و در بخش نصب انشعابات جدید رشد ۱۸ درصدی را نشان میدهد.

از سوی دیگر با تصویب شورای اقتصاد و در قالب سیاستهای اقتصاد مقاومتی، با هدف حفظ محیط زیست و افزایش رفاه عمومی، گازرسانی به نقاط دور دست، سخت گذر و جنگلی به روش CNG در دستور کار قرار دارد و در آینده ای نزدیک شهرها و روستاهایی که امکان گازرسانی به آنها از طریق خط لوله فراهم نباشد با این روش از مزایای گاز طبیعی بهره مند خواهند شد. هم اکنون پروژه گازرسانی به چهار منطقه کشور در دستور کار است و اولین پروژه گازرسانی به روش سی ان جی به شهر بیدروبه از توابع شهرستان اندیمشک استان خوزستان در مردادماه سال قبل آغاز شد.

گازرسانی به نیروگاهها

با افزایش تخصیص گاز به نیروگاهها، متوسط مصرف روزانه سوخت مایع کاهش داشته است و تعداد نیروگاههای بهره مند از گاز طبیعی در ابتدای دولت یازدهم ۶۸ نیروگاه بوده که هماکنون  ۷۹ نیروگاه است. همچنین در ابتدای فعالیت دولت تدبیر و امید، میزان گاز مصرفی نیروگاهها حدود ۵۱۶۰ میلیون مترمکعب بوده که این رقم در تیر ماه سال جاری به حدود ۷۰۰۰ میلیون مترمکعب رسیده است. دولت یازدهم تا کنون بالغ بر ۱۴۷ میلیارد مترمکعب گاز به نیروگاهها تحویل  داده که رشدی حدود ۲۵درصد را نشان میدهد.

میزان مصارف خانگی در تیر ماه ۱۳۹۲ حدود ۳.۸۸ میلیارد مترمکعب بوده که این رقم در تیر ماه سال جاری به مرز ۴.۵۷ میلییارد مترمکعب رسیده است. در بخش صنایع عده نیز ارقام فوق در همان بازهی زمانی به ترتیب ۲.۶۷ میلیاردمترمکب و ۳.۲۰ میلیارد مترمکعب  بوده است.

افزایش ظرفیت پالایش گاز

در طول دوره دولت یازدهم ظرفیت پالایش گاز افزایش یافته و به منظور انتقال این مقدار گاز برداشت شده از منابع و همچنین پایداری در عرضه گاز، با رشد بالای ۸ درصد حدود ۲۹۰۰ کیلومتر خط انتقال گاز جدید احداث شد و ۸ ایستگاه تقویت فشار با ۳۲ توربوکمپرسور نیز مورد بهره برداری قرار گرفت. در حال حاضر مجموع خطوط انتقال گاز احداث شده بالغ ۳۷هزار کیلومتر و تعداد ایستگاههای تقویت فشار و توربوکمپرسورها به ترتیب ۷۹ و ۲۷۶ عدد افزایش پیدا کرده است.

افزایش گاز تزریق شده به مخازن ذخیره سازی

از جمله اقدامات مهم شرکت ملی گاز در دولت یازدهم افزایش گاز تزریق شده به مخازن ذخیره سازی گاز بود. تا قبل از این دولت ۱۰۳۴ میلیون متر مکعب گاز به منظور مصارف مورد نیاز ذخیره شد اما در دولت یازدهم بیش ۷۱۵۱ میلیون متر مکعب گاز در مخازن ترزیق شد.

برجام و صنعت گاز کشور

رشد سریع تولید گاز در کشور و افزایش ظرفیت پالایش و تامین گاز، دسترسی به شرکتهای عمده تولید کننده تجهیزات مورد نیاز و توقف تامین قطعات از طریق واسطههای غیرضرور و صرفهجوئی به میزان حداقل ۷ میلیون دلار در هزینههای جاری تامین کالا، کاهش هزینههای تامین کالا و خدمات، افزایش انعطافپذیری سیستمهای پالایش و انتقال گاز طبیعی در کشور با دسترسی به ملزومات و قطعات و تجهیزات مورد نیاز، دسترسی به منابع مالی شرکت در خارج از کشور جهت تسهیل مبادلات مالی و کالائی با طرفهای مختلف تجاری، دسترسی به برخی تجهیزات و قطعات ارسالی به خارج از کشور برای تعمیرات به ارزش ده ها میلیون دلار،  آموزش کارکنان و انتقال تکنولوژی به موازات تامین کالا، کاهش قیمتهای پیشنهادی در خرید و تامین کالا حداقل به میزان بین ۱۰ تا ۳۰ درصد از سوی عرضهکنندگان خارجی، افزایش چندبرابری تعداد شرکتهای پیشنهاددهنده در مناقصات تامین کالا و خدمات و ایجاد فضای رقابت در جهت کاهش قیمت تمام شده و افزایش کیفیت کالاها وخدمات دریافتی، حضور نمایندگیهای رسمی شرکتهای معتبر  و کاهش ۳۰-۴۰ درصدی هزینههای تعمیرات و سایر خدمات دریافتی، رفع مشکلات بازاریابی و بیمه نفتکشها و صادرات فرآوردههای تولیدی در پالایشگاهها، حمل مستقیم اجناس خریداری شده به کشور که قبلا با صرف هزینههای سنگین و پیچیدگی و ریسک بالای عملیاتی صورت میگرفت، فعال شدن قراردادهای تجارت گاز بین ایران و برخی خریداران که به دلیل اعمال تحریمهای ظالمانه به کندی در جریان بود و... فهرست دستاوردهای برجام در صنعت گاز کشور است.

فعالیتهای صادرات گاز طبیعی

نهائیسازی فاز دوم قرارداد صادرات گاز به عراق، موافقتنامه اولیه برای انجام مطالعات صادرات گاز به عمان، آغاز عملیات صادرات گاز به عراق در سال ۹۶ و اجرای عملیات سوآپ گاز بین ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان بخشی از سیاست توسعه سهم ایران در بازارهای منطقهای و جهانی گاز طبیعی است که در دولت یازدهم به نتیجه رسیده است.

با اجرای قرارداد فاز ۲ صادرات گاز به عراق و نیز قراردادهای سوآپ با کشورهای همسایه شمالی، حجم تجارت گاز کشور مجموعا بیش از ۸ میلیارد متر مکعب در سال افزایش خواهد یافت. افزایش درآمدهای ارزی کشور متعاقب اجرای قراردادهای جدید منعقده جهت صادرات گاز در دولت یازدهم پس از اجرا، به میزان ۵/۲ میلیارد دلار در سال خواهد بود.

اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی

متعاقب صدور فرمان مقام معظم رهبری در حوزه اقتصاد مقاومتی، با پیگیری طرحهای تعیین شده در قالب برنامه اقتصاد مقاومتی از سوی ستادفرماندهی اقتصاد مقاومتی در حوزه صنعت نفت و گاز، اجرای ۴ پروژه راهبردی برعهدهی صنعت گاز کشور قرار گرفت که عبارتند از احداث خط لوله به منظور صادرات گاز به عراق به میزان ۵ میلیون متر مکعب در روز، احداث خط لوله و صادرات گاز به پاکستان، بیع متقابل گازرسانی به ۲/۱ میلیون مشترک جدید روستائی و شهرهای کوچک و مرزی و کاهش نیم واحد درصد هدررفت گاز طبیعی از گاز فرآورش شده.

به منظور اجرای طرحهای مزبور، طی سال ۹۵ مجموعا معادل ۲۴۱۳ میلیارد ریال از اعتبارات سرمایهای تخصیص و هزینه شد. در سال ۹۶ نیز، این شرکت در اجرای فرامین مقام معظم رهبری در حوزه اقتصاد مقاومتی، ۷ پروژه در دستور کار صنعت گاز قرار گرفته که از آن جمله می توان به پروژه صادرات گاز به عراق تا میزان ۱۴ میلیون متر مکعب در روز و  تکمیل گازرسانی به استان سیستان و بلوچستان و نقاط صنعتی و نیروگاهی آن پیاده سازی طرحهای ذخیرهسازی زیرزمینی گاز طبیعی و چهار پروژه دیگر نام برد.