تخلیه ریسک از اوراق بدهی

بر این اساس اوراقی که پیشتر با معامله در بازارهای غیرمتشکل نرخ سودی بالاتر از 30 درصد کسب کرده بودند، بهواسطه شفافیت بازار سرمایه سود کمتر از 20 درصد را تجربه کردند. همچنین ریسکی که موجب عدم تعادل در دیگر بازارها شده بود، تا حدود زیادی برطرف شد تا چراغ سبزی برای توسعه هرچه بیشتر بازار بدهی و حرکت در مسیر بهبود وضعیت اقتصادی باشد.

پس از گذشت 6 ماه از توقف پذیرش اوراق بدهی دولتی در بازار سرمایه، روز گذشته فرابورس ایران شاهد عرضه اولیه مرحله پنجم اسناد خزانه اسلامی بانکی موسوم به «سخاب» بود. بر این اساس «سخاب5» که به گفته مدیرعامل فرابورس ایران از اطلاعات آمادهتری برخوردار بود، در خط مقدم عرضه این اوراق قرار گرفت تا این بار بازدهی بدون ریسک در بازاری شفاف تعیین شود.پیش از این معامله این اوراق در بازارهای غیرمتشکل و کسب سودهای بالاتر از 30درصد، با انتقادات و حاشیههای فراوانی روبهرو شده بود. پس از آن، وزارت اموراقتصادی و دارایی تصمیم گرفت معاملات ثانویه این اوراق را به بازار سرمایه (فرابورس) منتقل کند. دیروز اولین مرحله از عرضه این اوراق انجام شد و مرحله پنجم اسناد خزانه اسلامی بانکی در نماد «سخاب5» برای اولین بار در فرابورس ایران عرضه شد. بازگشایی این اوراق گذشته با نرخ 926 هزار ریال کلید خورد و در ادامه معامله 392 هزار و 691 سهمی به ارزش 36 میلیارد تومان را تجربه کرد و در پایان معاملات در قیمت 926 هزار و 602 ریال بسته شد. بر این اساس نرخ سود موثر این اوراق در سطح 19 درصد قرار گرفت. با ورود معاملات ثانویه این تازهوارد، ارزش کل بازار بدهی بیش از 3 درصد افزایش یافت.

مزیتهای بازار بدهی برای اقتصاد

رشد و رونق اقتصادی کشور، تقویت تامین مالی شرکتها، عمق بخشی به بازار سرمایه، افزایش شفافیت و متعادل شدن نرخ سود در گروی رشد و توسعه بازار بدهی است. بر این اساس از یکسو، انتشار اوراق با درآمد ثابت از سوی دولت یا شرکتها نظیر اوراق اجاره، مرابحه، اسناد خزانه و... به دولت در پرداخت بدهی خود به پیمانکاران و به شرکتها در جهت بازسازی تجهیزات و ماشینآلات خود کمک شایانی میکند. این مهم در نهایت منجر به افزایش سرمایهگذاری میشود. برآیند این افزایش سرمایهگذاری را میتوان در به کارگیری نیروی کار بیشتر و افزایش تولید و صادرات مشاهده کرد. موضوعی که در نهایت زمینه رشد و رونق اقتصادی را فراهم میآورد.در نگاهی دیگر در حال حاضر آمارها نشاندهنده افزایش قابلتوجه سهم بازار بدهی در تامین مالی از طریق بازار سرمایه است.

بر این اساس این رقم از حدود 2/ 4 هزار میلیارد تومان در سال 1386 به بیش از 52 هزار میلیارد تومان در سال 1395رسید تا بازار بدهی در این سال، بیش از نیمی از تامین مالی بازار سرمایه را به خود اختصاص دهد (از مجموع 52 هزار میلیارد تومان تامین مالی دوره مذکور بیش از 29 هزار میلیارد تومان از کانال بازار بدهی صورت پذیرفته است). بیشترین سهم در این بازار نیز به اسناد خزانه اسلامی با سهم 44 درصدی اختصاص پیدا کرد. بر این اساس در شرایطی که بازار بدهی بهعنوان قدرتمندترین منبع تامین مالی شناخته میشود، نمیتوان از رشد و توسعه بیشتر این بازار غافل شد.

در عین حال با توجه به مکمل بودن بازار بدهی و بازار سرمایه، چرخش پول در این دو بازار میتواند از انجماد نقدینگی در دیگر بازارها جلوگیری کند. افزایش سهم بازار سرمایه از کل اقتصاد، مستلزم افزایش ابزارهای تامین مالی جذاب در بورسهاست و اوراق اسناد خزانه اسلامی میتواند یکی از همین ابزارها باشد. بر این اساس با توسعه روزافزون بازار بدهی شاهد تعمیق هر چه بیشتر بازار سرمایه خواهیم بود. از سوی دیگر، یکی از دلایل افزایش نرخ سود «سخاب»ها در بازارهای غیرمتشکل، عدم شفافیت معاملات در این بازارها بود. در حال حاضر جزئیات خرید و فروش اوراق موجود در بازار سهام روی تابلوی معاملاتی منعکس شده و از این طریق محاسبه نرخ سود اوراق مذکور امکانپذیر است، طوری که روز گذشته رقابت واقعی عرضه و تقاضا «سخاب5» نرخ موثر این اوراق را از ارقام بالاتر از 30 درصد در بازارهای غیرمتشکل به 19 درصد کاهش داد.

راه طولانی بازار بدهی تا بلوغ

«سخاب5» روز گذشته در فرابورس ایران عرضه شد و قرار است معاملات سومین مرحله از این اوراق در نماد «سخاب3» نیز یکشنبه هفته آتی در این بازار آغاز شود. به نظر میرسد طی روزهای آینده شاهد آغاز معاملات دیگر «سخاب»ها نیز باشیم. در این میان با وجود اینکه به موجب ورود معاملات ثانویه اسناد خزانه بانکی به بازار سرمایه شاهد توسعه نسبی بازار بدهی خواهیم بود اما این بازار همچنان فاصله زیادی با استانداردهای بینالمللی دارد. ارزش بازار بدهی (با احتساب 6 سررسید سخاب) 8/ 2درصد از تولید ناخالص داخلی و 7 درصد ارزش بازار سرمایه را از آن خود خواهد کرد. در این میان بررسیهای «دنیایاقتصاد» از 15 کشور نشان میدهد که نسبت بازار بدهی به تولید ناخالص داخلی (GDP) این کشورها بیش از 113 درصد بوده و نسبت آن به بازار سرمایه در حدود 185درصد است. موضوعی که نشاندهنده پتانسیل مناسب کشورمان برای توسعه هر چه بیشتر این بازار است.

باید توجه داشت توسعه بازار بدهی نه تنها زمینه تعمیق بازار سرمایه هر کشوری را فراهم میآورد، بلکه در نهایت به رشد و رونق اقتصادی و گردش مالی در کلیت اقتصادی کشور میانجامد. بازار بدهی بهعنوان یکی از ارکان اصلی نظام جامع تامین مالی نقشی کلیدی در رشد و توسعه اقتصادی کشورها دارد. در عین حال در شرایطی که کشور با کاهش قابل توجه درآمدهای نفتی مواجه شده است، ضرورت توسعه بازار بدهی بیش از گذشته نمایان میشود. به جرات میتوان ادعا کرد در حال حاضر بازار بدهی یکی از بازارهای مفقوده در نظام پولی و مالی ایران است و بدون توسعه مناسب این بازار نمیتوان امید چندانی به عمقبخشی بازار سرمایه و همچنین بازار پول داشت. طبیعتا حرکت در مسیر بهبود وضعیت اقتصادی کشور و بازار سرمایه بهعنوان ویترین اصلی آن، جسارت بیشتری میطلبد و در این میان میتوان از طریق توسعه روزافزون بازار بدهی چرخ رونق را به حرکت درآورد.