مشابه خارجی اسنپ و تپسی و حاشیه‌های آن

در اصل اما اوبر یک اپلیکیشن گوشیهای هوشمند است که به عنوان یک واسطه بین رانندگان تاکسیها و مسافران عمل میکند، کاری مشابه آنچه که اسنپ و تپسی در ایران انجام میدهند. البته ارزش شرکت اوبر بالغ بر 60 میلیارد دلار برآورد شده که آن را به باارزشترین استارتآپ جهان تبدیل ساخته است.

طی هفت سال اخیر فعالیت اوبر در سراسر جهان گسترش یافته است. هماکنون اوبر در بیش از 440 شهر از 6 قاره جهان فعالیت میکند. تنها ابزاری که برای استفاده از تاکسیهای اوبر نیاز است، یک گوشی هوشمند است که هزینهای بسیار پایینتر از یک تاکسی همیشه در اختیار دارد. محاسبات حتی نشان داده است که استفاده از اوبر بسیار ارزانتر از مالکیت خودرو تمام میشود. کایل هیل، یک کارآفرین اهل لسآنجلس محاسبه و اعلام کرده است که هزینه مالکیت یک خودرو در آمریکا بهطور میانگین سالانه بالغ بر 744.12 دلار تمام میشود درحالیکه استفاده اختصاصی از اوبر ایکس بهطور متوسط سالانه هزینهای 115.18 دلاری در پی خواهد داشت. یافتههای او نشان میدهد برای کسی که سالانه مسافتی کمتر از 481.9 مایل را طی میکند، استفاده از اوبر مقرون به صرفهتر از مالکیت یک خودرو است.

هزینه استفاده از اوبر هم بر اساس یک فرمول مشخص محاسبه میشود: ورودی تاکسی + (قیمت هر دقیقه× زمان) + (قیمت هر مایل × مسافت) + هزینه رزرو تاکسی از سوی اوبر. طبیعی است که هزینه استفاده از اوبر در شهرهای مختلف جهان متفاوت است، چون ورودی تاکسی، قیمت هر دقیقه و قیمت هر مایل، از شهری به شهر دیگر فرق میکند. علاوهبر این، نرخ اوبر برای خودروهای مختلف فرق میکند. اوبر خودروهایی با این انواع دارد: اوبر ایکس (حداکثر ظرفیت 4 نفر)، اوبر ایکس ال (حداکثر ظرفیت 6 نفر)، اوبر سلکت (خودروهای لوکس 4 نفره)، اوبر پول (ارزانترین نوع اوبر که یک خودروی اشتراکی است و هزینهها با مسافر دیگر تقسیم میشود)، اوبر بلک و شاسیبلند (گرانترین نوع اوبر که خودروهای بیمه شده تشریفاتی است). به عنوان مثال، در انگلستان حداقل ورودی تاکسیهای اوبر 2 پوند و 50 پنس است. هزینه هر دقیقه استفاده از اوبر 15 پنس در دقیقه و هزینه هر مایل استفاده از اوبر یک پوند و 25 پنس است. حداقل هزینه رزرو اوبر هم در انگلستان 5 پوند است که در شهرهای مختلف متفاوت است. کاربران پیش از استفاده از اپلیکیشن اوبر ملزم میشوند که مشخصات کارت بانکی خود را ارائه کنند، در پایان هر سفر هزینه از موجودی کارت آنها کسر میشود.

گذشته از قیمتهای ارزانتر اوبر نسبت به تاکسیهای عادی، اوبر مزیتهای دیگری را نیز در اختیار مشتریان خود قرار داده است. یکی از مهمترین مزیتهای اوبر، در دسترس بودن آن است. مسافران میتوانند به راحتی از طریق گوشیهای همراه خود به تاکسی مورد نظر دسترسی داشته باشند. دیگر اینکه مسافت مورد نظر مسافر قبل از ورود او به تاکسی تعیین میشود و بنابراین بحثی با راننده بر سر مسافت و مقصد باقی نمیماند. از دیگر مزایای تاکسیهای اوبر پاکیزگی آنها است، درحالیکه تاکسیهای عادی معمولا گذشته از خاک کف آنها و وجود زبالههای احتمالی، بوی نامطبوعی هم دارند. از دیگر برتریهای تاکسیهای اوبر این است که تاکسیهای اوبر بهدلیل برنامه زمانبندی منظم برای تعمیرات و سن پایینتر خودرو از شرایط بسیار بهتری نسبت به تاکسیهای عادی برخوردارند. تقریبا همه ما در طول عمرمان شرایطی را تجربه کردهایم که تاکسی عادی که در آن سوار بودهایم دچار نقص شده یا خراب شده باشد. چنین اتفاقی اما برای تاکسیهای اوبر بعید است.

جدالهای اوبر

شرکت اوبر از نخستین روزهای فعالیت خود با اعتراضات و مخالفتهای زیادی روبهرو شد، چالشهایی که عمده آنها حقوقی و قانونی بودند. آمارها نشان داد که تا سال 2015 در سرتاسر جهان دست کم 70 پرونده تعارض مربوط به اوبر مطرح شده است. اغلب این کشمکشها هم به اقدامات قانونگذار مربوط بوده است، هر چند در بین این موارد، چند ده مورد هم به شکایت دولتهای محلی و اتحادیههای تاکسیرانی مربوط بوده است. رشد انفجاری اوبر در سراسر جهان به این معنا بود که تاثیری شدید بر معیشت رانندگان تاکسیهای معمولی سراسر جهان برجا خواهد گذاشت و همینطور هم شد. تاکسیهای معمولی به سرعت در حال واگذاری مشتریهای خود به اوبر هستند که علت عمده آن هم راحتی و قیمتهای پایین اوبر است. از منظر حقوقی، اوبر بهطور بالقوه آبستن دعاوی و شکایتهاست چون رانندگان اوبر در بسیاری از شهرهای جهان فاقد گواهینامه رانندگی مختص تاکسیها هستند. دلیلش هم این است که هر کسی میتواند با گواهینامه رانندگی خود یک خودروی کوچک را براند و اوبر هم با رانندگان خودروهای کوچک کار میکند. از سوی دیگر در قوانین هیچ شهری رانندگان خودروهای کوچک مشمول قوانین سفت و سخت رانندگی تاکسی نیستند. این موضوع موجب افزایش شدید عرضه خودرو و رقابت سخت رانندگان دارای گواهینامه مختص تاکسی شده و پرسشهای بسیاری را در زمینه ایمنی و پاسخگویی رانندگان اوبر مطرح ساخته است.

واکنشها به نمونه خارجی اسنپ و تپسی، در سراسر جهان از ملبورن گرفته تا بوئنوس آیرس و دهلینو مشاهده شده است، واکنشهایی که گاهی هم به شدت به خشونت گراییده است. در این اعتراضات بستن مسیر ترافیک، به آتش کشیدن خودروهای اوبر و تهدید مسافران و رانندگان آن مشاهده شده است. در لندن، نداشتن آگاهی کافی رانندگان اوبر از نقشه این شهر که گاهی یادگیری آن سالها طول میکشد، انگیزهای شده است برای قانونگذاران تا بهطور جدی به وضع قوانین جدید برای شرکتهایی همچون اوبر فکر کنند، قوانینی که در عمل فعالیت اوبر را غیرممکن میکند.  در تایوان، اوبر دستور توقف فعالیت خود را دریافت کرده است. دلایل آن متعدد اعلام شده است که از جمله آنها میتوان به این موارد اشاره کرد: فقدان بیمه خودرو، فقدان گواهی کار، مبهم بودن محاسبه کرایهها برای مسافران و مواردی دیگر از این دست. در هندوستان ممنوعیت فعالیت اوبر در سطح کشور مورد بحث گذاشته شد که علت آن اتهام تجاوز یک راننده تاکسی اوبر عنوان شده است.

همه اینها در شرایطی است که شرکت اوبر با اعتراضات رانندگان خود نیز مواجه است. برخی از این رانندگان تاکید میکنند که به غلط جزو نیروهای قراردادی مستقل دستهبندی شدهاند درحالیکه خودشان بر این باورند که جزو کارمندان اوبر هستند و باید برخی از هزینههایشان را از اوبر دریافت کنند و باید مشمول مزایا و منافعی از اوبر بشوند. در واقع بهدلیل آنکه اوبر رانندگان را در زمره کارکنان خود تلقی نمیکند، این افراد هیچ حقوق ثابتی از اوبر دریافت نمیکنند و از مزایایی همچون بیمه درمان که یک کارمند تمام وقت برخوردار است، بهرهمند نمیشوند. در ماه ژوئن سال گذشته، کمیسیون کارگری ایالت کالیفرنیا یک رای در این زمینه صادر کرد که بر اساس آن، این دستهبندی کارکنان توسط شرکت اوبر غیرقانونی بود، اما این شرکت تنها مجبور شد جریمهای 100 میلیون دلاری به رانندگان پرداخت کرد و پرونده مختومه اعلام شد. در ماه مه برای نخستین بار شرکت اوبر بهطور رسمی اعلام کرد که رانندگان تاکسیهای اوبر در شهر نیویورک میتوانند گروهی را تشکیل دهند برای رسیدگی به شکایتهایشان اما نام این گروه را اتحادیه نگذاشت بلکه آن را «گردهمایی صنفی» خواند. این گردهمایی صنفی شامل 35 هزار راننده است که میتوانند در صورت مخالفت، تصمیمات اوبر را غیرفعال کنند اما مجاز به اعتراض در دو مورد نیستند: افزایش دستمزد یا کنار گذاشته شدن از کار.

رقبای اوبر

اوبر هم مانند همه شرکتهای دیگر جهان رقیب دارد، آن هم رقبایی به سرعت در حال رشد و با آرزوهای بلندپروازانه. به عنوان مثال لیفت هم مانند اوبر است و در واقع شرکت رقیب آن محسوب میشود اما فقط در آمریکا فعال است. شایعاتی در مورد توسعه لیفت در اروپا مطرح شده بود اما تا کنون اجرایی نشده است. شرکت لیفت که در سال 2012 آغاز بهکار کرد، با مسائل و مشکلات قانونی مشابه اوبر روبهروست اما در عین حال توانسته است از طریق ترسیم تصویری دوستانهتر از خود در گروههای اجتماعی شهرهای مختلف آمریکا خود را از اوبر متمایز کند. در دیگر کشورهای جهان هم اوبر با تولد رقبای جدید روبهرو شده است. بهعنوان مثال در ماه مه در لندن یک استارتآپ به نام «کارهو» آغاز بهکار کرد و مدعی است که تا 30 هزار تاکسی را در این شهر در اختیار مشتریان قرار میدهد و قصد دارد این فعالیت خود را در نیویورک و سنگاپور هم گسترش دهد. «گت» و «هیلو» هم دیگر شرکتهای نوپایی هستند که به تازگی ادعاهایی در این زمینه دارند.

رابطه تیره رانندگان تاکسیهای عادی با اوبر

رابطه تیره رانندگان تاکسیهای عادی با تاکسیهای اینترنتی به مجادلهای جهانی تبدیل شده است. در همه شهرهای دنیا رانندگان تاکسیهای عادی در برابر اوبر به اعتراض ایستادهاند و اغلب آنها علت این اعتراض خود را نسبت به آنچه به عقیدهشان رقابت «ناعادلانه» است، عنوان کردهاند. در واقع اما رانندگان تاکسیهای عادی به این علت اوبر را دوست ندارند که اوبر در حال از بین بردن فرهنگ استفاده از تاکسی آنها است و در عین حال ملزم به رعایت ضوابط و قیمتهایی که آنها سالها در قید و بندش بودند، نیست. به عنوان مثال در نیویورک، رانندگان تاکسی ملزم به خرید مجوز تاکسی هستند که هزینهای صدها هزار دلاری را روی دستشان میگذارد درحالیکه رانندگان اوبر ملزم به داشتن چنین مجوزی نیستند. یک تحلیل نشان داده است که در دوره ماه مه تا ژوئن سال 2015 تعداد سفرهای اوبر در شهر منهتن 82/ 3 میلیون سفر افزایش یافت، درحالیکه طی همین مدت تاکسیهای عادی کاهش 83/ 3 میلیون سفر را به ثبت رساندند. این اعداد همه حقایق را فاش میکند.

بنابراین طبیعی است که با حضور اوبر، تاکسیهای عادی شاهد افت تعداد مشتریان خود میشوند و حتی ارزش مجوز تاکسیهایشان که تاکنون بسیار زیاد بود، دچار کاهش میشود، اما مواضع و دفاعیات اوبر هم در این بین بسیار قابل تامل است. اوبر اعلام کرده است که تاکسیهای عادی از وجود قوانین بیش از حد زیاد و دستو پاگیر رنج میبرند و اوبر تنها از مزیت همه جا در دسترس بودن گوشیهای هوشمند و اینترنت موبایلی بهره میبرد، همان چیزی که ما این روزها به عنوان تکنولوژیهای نوین عصرمان میشناسیم. در فضایی که اقتصاد رقابتی خوانده میشود این شرکت توانسته است با حذف هزینههای اضافی و در عوض بهرهمندی از تکنولوژی ارزان و در دسترس، قیمتهای ارزانتری را به مشتریان ارائه کند و از هزینههای مسافران خود بکاهد.

در واقع در هیچیک از پروندههای شکایت علیه اوبر در جهان این اتهام قابل دفاع نبوده است که اوبر قیمتها را بهطور ناعادلانه کاهش داده است، چون تنها کاری که اوبر کرده، استفاده از یک ایده درست در زمان درست بوده است. پیشبینیها نشان میدهد در آیندهای نهچندان دور بسیاری از مشاغل سنتی به واسطه نفوذ تکنولوژی در زندگی بشر با چالشی که این روزها تاکسیهای عادی با آن مواجهاند، روبهرو خواهند شد. آنهایی که قابلیت انطباق با شرایط نوین را داشته باشند، میتوانند شاهد رشد و شکوفایی خود باشند و آنهایی که مدام به ایدههای قدیمی چنگ میزنند، مغبون خواهند شد.