امضای دوم ترامپ پای سند برجام

این اتفاق در شرایطی رخ داد که ترامپ بارها از توافق هستهای انتقاد و آن را «بدترین توافق تاریخ» توصیف کرده است. همزمان گزارشها حکایت از آن دارند که ایالاتمتحده در حال بازنگری سیاستهای خود در قبال ایران است و بر همین اساس این احتمال وجود دارد که ترامپ، در اواخر مهرماه، پایبندی ایران به برجام را در گزارش خود به کنگره تایید نکند؛ موضوعی که اگر رخ دهد، برجام را وارد فاز جدیدی خواهد کرد.

دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالاتمتحده برای دومین بار از زمان به قدرت رسیدن، تعلیق تحریمهای مرتبط با برنامه هستهای ایران را تمدید کرد. وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد که واشنگتن روز پنجشنبه تعلیق تحریمها علیه ایران را در چارچوب موافقتنامه هستهای سال 2015 با تهران تمدید کرد؛ اما درمورد اینکه این موافقتنامه باید حفظ شود یا خیر هنوز تصمیمی گرفته نشده است. ترامپ نخستین بار در تاریخ 27 اردیبهشت ماه، تعلیق تحریمهای هستهای علیه ایران را تمدید کرده بود. البته همزمان با این اقدام، وزارت خزانهداری آمریکا روز پنجشنبه اعلام کرد که هفت فرد و دو شرکت ایرانی را به فهرست تحریمهای ایران اضافه کرده است. به گزارش منابع خبری، این بیانیه مدعی شده است که این شرکتها به انجام فعالیتهای خصمانه و کمک به برنامه موشکی ایران متهم شدهاند. همچنین دو شرکت دیگر نیز که در اوکراین قرار دارند و متهم شدهاند که از هواپیماهای ساخت آمریکا برای کمک به ایران استفاده کردهاند در فهرست تحریمهای مربوط به ایران قرار گرفتند. همزمان با این تحرکات از سوی آمریکا، ترزا می، نخستوزیر بریتانیا صبح روز پنجشنبه در دیدار با رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا بر اهمیت پایبندی به توافق هستهای با ایران (برجام) تاکید کرد.

انعطافپذیری واشنگتن

از سوی دیگر هدر نائورت، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت که دولت واشنگتن تعلیق تحریمهای ایران را بهمنظور حفظ اندکی انعطافپذیری تصویب کرد؛ زیرا درحال آمادهسازی سیاستی با هدف پرداختن به طیفی از رفتارهای ایران است. وی مدعی شد: «معافیت برخی از این تحریمها (علیه ایران) نباید بهعنوان نشانهای از موضع رئیسجمهور دونالد ترامپ یا دولت وی درمورد موافقتنامه هستهای ایران تلقی شود. این معافیت تحریمها همچنین نباید بهعنوان مجوزی برای رفتار بدخواهانه رژیم ایران تلقی شود.» همچنین تیلرسون پس از دیدار با بوریس جانسون، همتای بریتانیایی خود در لندن در یک نشست مطبوعاتی، ضمن بیان اینکه دولت آمریکا در حال بررسی و بسط سیاستهایش در قبال ایران است، تاکید کرد: «در این رابطه هنوز تصمیمی گرفته نشده است.»

پاسخ مبهم ترامپ

در شرایطی که رئیسجمهوری آمریکا باید هر 120 روز یکبار تعلیق تحریمهای مرتبط به برنامه هستهای ایران را تمدید و هر 90 روز یکبار نیز پایبندی ایران به برجام را به کنگره گزارش دهد، از چند ماه پیش زمزمههایی را مبنی بر اعلام عدم پایبندی ایران به برجام در ماه اکتبر آغاز کرده است. دونالد ترامپ روز پنجشنبه در گفتوگو با خبرنگارانی که همراه با او در هواپیمای ریاستجمهوری عازم به مناطق آسیب دیده فلوریدا سفر میکردند یک بار دیگر توافق با ایران را «بدترین توافقی» توصیف کرد که تاکنون دیده و مدعی شد ایران روح برجام را نقض کرده است. این در حالی است که آژانس بینالمللی انرژی اتمی همواره در گزارشهای خود اعلام کرده است که ایران به تعهدات خود در برجام پایبند مانده است. رئیسجمهوری آمریکا اشاره مستقیمی به اینکه آیا واشنگتن در پایان فرصت ۹۰ روزه معمول، پایبندی تهران به برجام را تایید خواهد کرد یا نه، نکردهاست. او در پاسخ به پرسشی در این مورد گفت: «بهزودی خواهید دید.» این درحالی است که وندی شرمن، عضو ارشد تیم مذاکرهکننده هستهای آمریکا در مذاکرات با ایران، با انتقاد از رویکردهای دونالد ترامپ علیه برجام اعلام کرد که «لغو برجام چه بهصورت مستقیم و چه غیرمستقیم بدترین اقدامی است که ترامپ میتواند علیه امنیت ملی آمریکا انجام دهد و احتمال برداشتن چنین گامی توسط دولت آمریکا وجود دارد.» همزمان محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران روز پنجشنبه در توییتی در صفحه توییتر خود، با تاکید بر اینکه «برجام قابل مذاکره مجدد نیست» نوشت: «وقت آن است که آمریکا از آسمان و ریسمان بافتن در مورد برجام دست بردارد و شروع به پایبندی به برجام کند، همانطور که ایران پایبند بوده است.»

بازنگری سیاستهای آمریکا

همزمان با اظهارنظرهای دوپهلوی مقامات آمریکایی درباره تصمیم کاخ سفید درخصوص ایران، نشریه ویکی استاندارد نوشت منابعی در کاخ سفید میگویند دولت آمریکا به ریاست دونالد ترامپ روند بازنگری سیاستهای واشنگتن در قبال ایران را به پایان رسانده که احتمالا درپی آن زمینهسازیها برای تغییر توافق هستهای نیز انجام شده است. به گزارش خبرگزاری فارس به نوشته وبگاه نشریه «ویکلی استاندارد» اکنون که روند بازنگری کامل شده، ترامپ باید تصمیم بگیرد که دوباره برجام را تایید کند یا نه. بر این اساس، احتمال اینکه رئیسجمهوری آمریکا سیاستهای جدید در قبال ایران را در مدت کوتاهی اعلام کند، کم است؛ اما ترامپ میتواند این مساله را در اجلاس عمومی سازمان ملل که سهشنبه آینده برگزار میشود، اعلام کند. به گفته منابع دولتی آمریکا، توافق هستهای و پایبندی ایران به آن فقط بخش کوچکی از بازنگری سیاستهای کاخسفید در قبال تهران است. دولت آمریکا مدتی است مشغول مذاکره با سران کنگره است تا امکانپذیر بودن عدم تایید مجدد توافق هستهای ایران از سوی ترامپ را بررسی کند. از سوی دیگر نیویورک تایمز در گزارشی نوشت که ترامپ با تمدید تعلیق تحریمها این نشانه را ارسال کرد که درحال فاصله گرفتن از مواضعش در مورد خروج از برجام است؛ اما میخواهد فشارها بر ایران در سایر حوزهها را افزایش دهد.

طرح تحریم همه جانبه

همزمان نشریه «فارن پالیسی» نوشته است که مخالفان توافق هستهای در آمریکا طرحی را به کاخ سفید و کنگره ارائه کردهاند که هدف آن تحریم همهجانبه ایران است. بنا بر این گزارش، این طرح که به کنگره و کاخ سفید ارائه شده، توصیه کرده است که دولت آمریکا با بیان اینکه ادامه اجرای برجام در راستای منافع امنیت ملی آمریکا نیست، از صدور تاییدیه پایبندی ایران به توافق هستهای خودداری کرده و تهدید میکند که اگر ایران ظرف 90 روز با برخی درخواستها از جمله صدور مجوز بازرسی از اماکن نظامی موافقت نکند، «تحریمهای اقتصادی جهانی» علیه تهران اعمال شود. این طرح در صورت اجرایی شدن، علاوه بر احیای تحریمهای تعلیق شده تحت برجام، تحریمهای تازهای از جمله در زمینه صادرات نفت ایران اعمال خواهد کرد. طرح پیشنهادی به کاخ سفید توسط «ریچارد گلدبرگ» جمهوریخواه، از دستیاران سابق کنگره که سالها است خواستار اتخاذ رویکردی تند در قبال ایران است، تدوین شده است. یک منبع که این طرح را با اعضای کنگره در میان گذاشته، میگوید: «این یک نارنجک دستی است که وسط بحث در مورد ایران پرتاب شده است.»

حمایت متیس و تیلرسون از برجام

با این حال، فارن پالیسی نوشته است که اعضای ارشد دولت «دونالد ترامپ»، از جمله «رکس تیلرسون» وزیر خارجه و «جیمز متیس» وزیر دفاع تاکنون به ترامپ توصیه کردهاند که به اجرای برجام ادامه دهد. یک منبع آگاه به این نشریه گفته است که کارکنان کاخ سفید در تلاش هستند تا گزینههایی را به وی ارائه دهند که بتوان با آنها در حالی فشارها به ایران را افزایش داد که برجام هم حفظ شود. یکی از اهداف طرح پیشنهادی گلدبرگ به دولت ترامپ، مشخص کردن این است که بعد از خودداری از تایید پایبندی ایران چه باید کرد. یک منبع آگاه به فارن پالیسی گفت: «این طرح با این هدف طراحی شده که به مجموعهای از نگرانیها درمورد عدم تایید پاسخ دهد؛ از جمله به این سوال بزرگ که «خوب بعد چه؟» وی افزود: «این نشانهای است مبنی بر اینکه بحث اکنون دارد از اینکه آیا باید تاییدیه را صادر کرد یا نه، به سمت اینکه چطور باید از تایید خودداری کرد، میرود.» همزمان مقامات دولت سابق آمریکا و حامیان برجام درحال لابی کردن برای حفظ این توافق هستند. کالین کال مشاور امنیت ملی «جو بایدن» معاون سابق رئیسجمهور آمریکا روز چهارشنبه به خبرنگاران گفت تحریم ایران مورد حمایت اروپا قرار ندارد و نمیتواند اثرگذاری پیش از برجام را داشته باشد.