اوپک از اختلافات مصون خواهد بود

دفترش در طبقه هفتم دبیرخانه اوپک با قالیچه ایرانی فرش شده است. پرچم هر ١٤ عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت را روی میز کناری اتاقش قرار داده و از تلویزیون مدام اخبار را دنبال میکند. محمد سینوسی بارکیندو، دبیرکل نیجریهای سازمانی است که ماه گذشته (آگوست) ٣٢ میلیون و ٧٥٥ هزار بشکه در روز، نفت خام تولید کردهاند. سازمانی که آذرماه سال گذشته (٣٠ نوامبر ٢٠١٦) پس از چند سال، بالاخره متحد شد و ضمن موافقت با کاهش روزانه تولید ١میلیون و ٢٠٠ هزار بشکهای، متعهد شد که تولید خود را تا حد ٣٢ میلیون و٥٠٠ هزار بشکه در روز نگه دارد. اوپکیها ماه گذشته حدود ٩٤ درصد به این تعهد خود پایبند بودهاند. این ١٤ کشور اوپکی با همکاری غیر اوپکیها به رهبری روسیه، توانستهاند از کاهش قیمت نفت جلوگیری کنند. نفت برنت، عصر دیروز بشکهای ٥٥ دلار و ٩٧ سنت معامله شد. قرار است فردا وزرای عربستان، روسیه، کویت، الجزایر، عمان و ونزوئلا به همراه دبیرکل اوپک، کمیته رصد و نظارت اوپک و غیر اوپک (JMMC) را در وین تشکیل دهند تا میزان پایبندی کشورها به تعهد کاهش تولید نفت را ارزیابی و تحولات بازار نفت را رصد کنند؛ بازاری که به دلیل افزایش تقاضا، از ذخایر نفتش کاسته شده است. به همین دلیل است که کارشناسان، روند قیمت نفت را صعودی ارزیابی میکنند. این روند، کشورهای عضو و غیر عضو اوپک را به تمدید توافق کاهش تولید نفت، بعد از مارس ٢٠١٨ ترغیب کرده است. دبیرکل بارکیندو، یکی از معماران اصلی توافق سال گذشته اوپک و غیر اوپک بود. او حالا دوباره روزهای شلوغی را میگذراند.

سه روز قبل از جلسه کمیته رصد و نظارت اوپکیها و غیر اوپکیها (JMMC)، آقای دبیرکل با مهربانی جلسهاش را ٣٠ دقیقه جابهجا میکند تا مصاحبهمان انجام شود. در روزی که دبیرخانه بسیار شلوغ است و همه کارشناسان و مدیران، خود را برای جلسه وزارتی روز جمعه آماده میکنند. مصاحبه با دبیرکل اوپک دشوار است، چون او در مواجهه با هر سوال باید موضعی بگیرد که مورد پذیرش ١٤ کشور عضو این سازمان باشد و تو نباید سوالاتی بپرسی که پاسخش خاصیتی ندارد. بارکیندو خبره است. او در دوره یکساله حضورش در دبیرخانه اوپک توانسته وحدت اوپک را به نمایش بگذارد و غیراوپکیها را هم با سازمان کشورهای صادرکننده نفت همراه کند. هر چند نباید عامل مهمی به نام کاهش قیمت نفت و فشار آن بر بودجه کشورهای تولیدکننده نفت را برای شکلدهی به این وحدت و تفاهم فراموش کرد. در دوره دبیرکلی آقای بارکیندو، همچنین تغییر در نحوه اداره دبیرخانه اوپک را هم میتوان به وضوح دید. از ساختاری خشک در دوره دبیرکل قبلی تا سازمانی منعطف در دوره فعلی. وقتی بهانهای برای یک شام رسمی پیش بیاید، آقای دبیرکل، حتی کارمندان ارشد قبلی دبیرخانه را دور میز دعوت میکند، میایستد و دبیرخانه اوپک را به یک «خانواده» تشبیه میکند. با تاکید بر اینکه آنها هنوز جزیی از خانواده اوپک هستند.

حالا هفت روز است که از پنجاه و هفتمین سالروز تاسیس اوپک گذشته است. پیش از ورود به اتاق دبیرکل اوپک، فرش زیبای ایرانی که در سالن انتظار پهن شده است توجهم را جلب میکند. سه تابلوی عکس از کشور لیبی هم روی دیوار نصب شده است. وارد اتاق که میشوم آقای دبیرکل، لیوان بزرگ قهوهاش را بر میدارد، طول فرش ایرانی داخل دفتر کارش را طی میکند و به استقبال میآید تا روی مبلهای راحتی بنشینیم. میپرسم خوشحالید که تدبیر وزرای اوپک جواب داده و قیمت نفت برنت از ٥٥ دلار در هر بشکه عبور کرده است؟ میگوید: «اوپک محدوده خاصی برای قیمت نفت در نظر نمیگیرد.» در این مصاحبه، هم از احتمال تمدید توافق اوپک برای بعد از مارس ٢٠١٨ سوال میکنم و هم از آقای بارکیندو میخواهم نظرش را درباره میزان همکاری غیر اوپکیها در طول دوره توافق کاهش تولید تصریح کند. به ماجرای قطر و عربستان که میرسیم، تاکید میکند که منطقه خاورمیانه مهم است و توضیحاتی میدهد که برای اطلاع از آن باید مصاحبه را بخوانید. در مصاحبه اختصاصیام با دبیرکل اوپک همچنین درباره آخرین وضعیت اوپک و تولیدکنندگان نفت شیل آینده انرژیهای تجدید پذیر سوال پرسیدم و وقتی به همکاری او و غیر اوپک به رهبری روسیه رسیدم آقای دبیرکل موضعی گرفت که خواندنی است.

آقای دبیرکل، الان که با شما صحبت میکنم قیمت هر بشکه نفت برنت، به بالاتر از ٥٥ دلار رسیده است. محدودهای که وزرای اوپک در مصاحبههایشان برای قیمت نفت تعیین کرده بودند ٥٠ تا ٥٥ دلار بود. الان خوشحالید که قیمت نفت از این محدوده هم عبور کرده است؟
همانطور که میدانید اوپک، بر اساس سیاستهایش، سقف مشخصی برای قیمت نفت تعیین نمیکند. ما همیشه سعی داشتیم تا تصمیماتمان را براساس مسائل بنیادین بازار (فاندامنتال ها) اتخاذ کنیم و یکی از آن مسائل بنیادین، میزان نفتهای ذخیره شده است. این موضوع (ذخایر) در دو، سه سال گذشته به بازار نفت فشار آورده بود. اما هماکنون خوشحالم که به اطلاع شما برسانم ما در مسیر ایجاد توازن دوباره در بازار نفت حرکت میکنیم و سعی داریم تا با تسریع در کاهش میزان ذخایر، مقدار آنها را به سطح متوسط در پنج سال گذشته برگردانیم.

تحولات یک سال گذشته به ویژه در زمینه ترمیم قیمت نفت نشان داد که رابطه اوپک با کشورهای غیراوپک، به ویژه روسیه، به طرز محسوسی نسبت به سالهای قبل بهتر شده است. نظرتان درباره ادامه این همکاری چیست؟ فکر میکنید این همکاری ادامه پیدا کند؟
این سوال مهمی است. بدون شک رابطه ما با کشورهای غیر عضو اوپک به رهبری روسیه طی سالیان گذشته دستخوش تغییر بوده است. در حال حاضر و از زمان تصویب تفاهمنامه همکاری مان در ١٠ دسامبر سال گذشته، ما رابطهای پربارو سازنده با آنها (غیراوپکیها به رهبری روسیه) داشتهایم. این آرزوی ما است که رابطه بین اوپک و غیر اوپکیها به رهبری روسیه بر پایهای محکم نهادینه شود چرا که ثبات این رابطه به نفع کشورهای تولیدکننده نفت و هم کشورهای مصرفکننده خواهد بود.

آقای بارکیندو، وزرای اوپک و غیراوپک یک بار توافق ششماهه کاهش روزانه ۱.۸ میلیون بشکهای نفت خود را برای ٩ ماه و تا مارس ٢٠١٨ تمدید کردهاند. با توجه به برخی اظهارنظرها که این روزها مطرح میشود، فکر میکنید اوپک و غیراوپک این آمادگی را دارند تا این توافق را برای سه ماه دیگر یا تا پایان سال ٢٠١٨ تمدید کنند؟
در آخرین کنفرانس مشترکی که بین اوپک و غیر اوپکیها در بیست و پنجم ماه مه در وین برگزار شد، تصمیم گرفته شد تا توافق کاهش تولید نفت، تا سه ماهه اول سال ٢٠١٨ تمدید شود. در حال حاضر مذاکرات و مشورتها برای اینکه ببینیم بعد از ۲۵ مارس ٢٠١٨ چه اتفاقی باید بیفتد در حال انجام است. همانطور که گفتم بحثها درمورد مدیریت تولید بعد از مارس ٢٠١٨ در جریان است. پیشنهاد من به شما نیز این است که صبور باشید. در ۳۰ نوامبر دوباره این مساله را بحث خواهیم گذاشت و تصمیم نهایی مشخص میشود.

روند افزایشی تولید نفت شیل در امریکا، از موضوعات مهم تاثیرگذار در بازار نفت است. یک روز در همین اوپک شاهد بودم که برخی وزرا نظرشان این بود که اوپک تولید نفت خود را کاهش ندهد تا ادامه روند کاهشی قیمت نفت، مقادیر زیادی از تولید نفت شیل را غیر اقتصادی کند. اما میبینیم که بعد از کاهش مقطعی ٣٠٠ هزار بشکهای شیل اویلها، تولید نفت غیر متعارف دوباره ٥٠٠ هزار بشکه افزایش یافته است در حالی که پیشبینی تولید آن برای سال آینده هم افزایشی است. به نظر شما تولید نفت شیل از این پس با قیمتهای فعلی نفت هم افزایش خواهد یافت؟
تصمیمگیری درخصوص سایر تولیدکنندگان نفت برعهده اوپک نیست، حالا میخواهد درخصوص تولیدکنندگان نفت شیل باشد یا تولیدکنندگان نفتهای غیرمتعارف دیگر. ما سازمانی بین دولتی هستیم با تعاریف خاص خود که ایجاد ثبات در بازار نفت و همچنین تضمین امنیت عرضه نفت برای مصرفکننده از اصول ما است. تولیدکنندگان نفت شیل در بخش مهمی از زنجیره عرضه قرار گرفتهاند و برای سهامداران اهمیت ویژهای دارند. آنها با استفاده بهینه از تکنولوژی، روشهای نوین مدیریتی و برخی دلایل دیگر توانستهاند انقلاب شیل را در امریکا به وجود بیاورند. به ویژه در دورهای که به دلایلی، کمبود عرضه در جهان احساس میشد. همانطور که میدانید ما بهعنوان اوپک برای نخستین بار از تولیدکنندگان نفت شیل و تایت ایالات متحده دعوت کردیم تا درباره موضوعاتی که میتوانیم، گفتوگو کنیم. با تصمیم هیاتمدیره و بر اساس کنفرانس وزرا با آنها جلسات متعددی برگزار کردیم و به بحث و گفتوگو پرداختیم. اذعان میکنم که بین دو گروه که تا پیش از این هیچگونه مکالمه و تبادلی نداشتند، جلسه خوبی برگزار شد. به مرحلهای هم رسیدیم که برای ادامه گفتوگوها توافق کردیم.

آقای بارکیندو، بهطورکلی جنابعالی تولید شیل اویلها را برای اوپک یک تهدید بالقوه میدانید؟
در بازاری که روزانه ۹۵ تا ۹۷ میلیون بشکه نفت میخواهد ما همه تولیدکنندگان نفت هستیم. این بازار جهانی بزرگی است و تولیدکنندگان نفت، چه سنتی و چه نامتعارف، باید در صنعت نفت سرمایهگذاری کنند تا نه تنها بتوانند به نیاز رو به رشد امروز پاسخ دهند بلکه چشمی به نیاز آینده نزدیک و دور هم داشته باشند. بنابراین، ما تولیدکنندگان خارج از اوپک را تهدیدی نمیدانیم چون بازار نفت، بازار وسیعی است و هر یک از ما مسوولیتی در قبال تامین نیاز این بازار داریم و باید امنیت و تداوم عرضه برای مصرفکنندهها در سرتاسر جهان را تضمین کنیم. چیزی که ما از آن استقبال کردهایم، ایجاد گفتمان است. ما به دنبال تمام تولیدکنندگان هستیم. امضای تفاهمنامه همکاری بین اعضای اوپک و غیراوپکیها در دسامبر سال گذشته پیرو همین تصمیم بوده است. هنوز هم درها به روی تولیدکنندگان دیگر برای پیوستن به ما باز است. در مورد تولیدکنندگان نفت شیل هم باید بگویم که ما با دعوت از آنها برای گفتوگو و ایجاد زمینههای ارتباط یخها را آب کردهایم و آنها نیز با درخواست ادامه گفتوگوها به ما پاسخ مثبت دادهاند.

در یک نگاه بلندمدت فکر میکنید سهم انرژیهای تجدیدپذیر از بازار انرژی چقدر خواهد بود؟
در انتقال جهانی انرژی، از انرژیهای تجدیدپذیر انتظار میرود تا روند روبه رشدشان را ادامه دهند تا بتوانند پاسخگوی تقاضای روز افزون انرژی باشند. اجرایی شدن توافق پاریس، این روند را تسریع کرده است. کشورهای سردمدار سرمایهگذاری در این صنعت از کشورهای شرکتکننده در توافق پاریس انتظار دارند به تعهدات خود عمل کنند. ولی با نگاهی به آینده نزدیک و دور میتوان گفت که انرژیهای تجدیدپذیر هنوز به آینده تعلق دارند. روند پیشرفت آنها کند بوده و مستلزم سرمایهگذاریهای عظیم، سوپسیتهای کلان و برخوردهای ترجیحی هستند تا بتوانند در تلاطم بازار دوام بیاورند. پس همزمان با ارتقای انرژیهای تجدیدپذیر به صورتی متعادل، کماکان تمرکز اصلی باید بر نفت سنتی باشد. باید بتوانیم یکپارچگی زیست محیطی و اعتبارات محیطی نفت را با استفاده از تکنولوژی در جهت رفع محدودیتهای رو به رشد سوختهای فسیلی بهبود بخشیم.

سال گذشته در حاشیه اجلاس فوقالعاده اوپک در الجزایر از نزدیک شاهد بودم که یخ روابط عمومی ایران و عربستان آب شد. امسال دیدیم که ایرانیان دوباره به حج رفتند. آقای دبیرکل، شما فکر میکنید روابط تیره قطر و سعودی در بستر تعاملات درون اوپک نرمتر شود؟
نهتنها برای ما که اعضای قدیمی در اوپک هستیم، بلکه برای تمام دنیا، نگه داشتن صلح و امنیت در منطقه (خاورمیانه) از اولویتهاست چرا که موقعیت منطقه خاورمیانه بسیار ویژه است. من خوشحالم که رهبران منطقه در حال حاضر تمام تلاش خود را برای رفع تمام اختلافات و چالشهای کشورهای منطقه انجام میدهند تا صلح و ثبات منطقه در آینده نزدیک و دور تامین شود. منطقه خاورمیانه، یکی از مهمترین مناطق در جهان است و نظر تمام کشورها به دلایل مختلفی به این منطقه معطوف است. من مطمئن هستم تمام مشکلات موجود در خاورمیانه با تلاشهای جمعی رهبران کشورهای منطقه حل خواهند شد.

آقای دبیرکل، خوب است همین جا بپرسم که به نظرتان ریشه همکاری کشورها در اوپک با وجود اختلافاتشان چیست؟ و چطور میتوان آن را تعمیم داد؟
اوپک سازمانی پربرکت و قدیمی است. از ۵۷ سال پیش که به وجود آمده در حال تکامل بوده و با توجه به اصول خود، جمع مورد توجهی را خلق کرده است. اوپک در این ۵۷ سال، مشکلات و مسائل مختلف را پشت سر گذاشته و توانسته است با وجود تمام مشکلات و اختلافات که یک یا چند کشور با یکدیگر داشتهاند کار خود را با توجه به مصالح خود و اعضایش انجام دهد و این برای کشورهای عضو بسیار قابل تحسین است. بر این اساس و در وضعیت کنونی، به رفع اختلافات بین دو یا چند کشور هر چه که باشد امیدواریم. اوپک از این اختلافات مصون خواهد بود و بر اساس اصول مشخص خود به کارش ادامه میدهد.

پایبندی کشورهای عضو اوپک به توافق کاهش تولید، در ماه گذشته بیش از ٩٤ درصد بود. ماه قبلتر از آن بیش از ١٠٠ درصد. آنها نشان دادند با همکاریشان میتوانند به خواستهشان برسند. حالا برنامه بعدی چیست؟ رسیدن به چه قیمتهایی مدنظر است؟
ما از همکاری بین اعضای اوپک و همینطور مشارکت غیراوپکیها برای انجام و عملی شدن توافقنامه بسیار خرسندیم. چنین میزان همکاری و تعهد بیسابقه بوده است. در تاریخ نفت، این نخستین بار است که ٢٤ کشور اوپک و غیراوپک نه تنها بر سر مدیریت تولید به عدد مشخص و زمانبندی خاصی رسیدهاند، بلکه بر سر تشکیل زیرگروهی که بر روند اجرایی شدن توافقنامه نظارت میکند هم اتفاقنظر داشتهاند تا روند انجام آن به راحتی صورت گیرد. این کار از زمان اجرای موافقتنامه از ژانویه واقعا عالی انجام شد. کمیته تکنیکی مشترک که تحت نظر کمیته نظارت مشترک وزرا عمل میکند به دبیرخانه آمد تا اعداد مربوط به آگوست را بررسی کند و برای نشست کمیته نظارت مشترک وزرا که جمعه ٢٢م برگزار خواهد شد آمادگیهای لازم را به وجود آورد. تا اینجا که همهچیز به خوبی پیش رفته است. مکانیسم اتخاذ شده پاسخگوی نیاز بوده و کشورهای عضو و شرکتکننده هم به تعهدات خود پایبند بودهاند. میتوانیم به خود ببالیم.

بهعنوان سوال پایانی میخواهم بپرسم اگر قرار باشد بعد از این همکاری یکساله با غیراوپکیها، بخواهید به عنوان دبیرکل اوپک به آنها پیغامی بفرستید، چه خواهید گفت؟
همانطور که در ماه دسامبر و طی اعلام همکاری کنفرانس مشترک تصمیم گرفته شد، دبیرخانه موظف شد تا مکانیسم و چارچوبی برای همکاری بین اعضای اوپک و کشورهای غیرعضو فراتر از به تعدیل رساندن بازار، تعریف و تبیین کند. به عبارت دیگر ما میخواهیم که این همکاری حتی بعد از به تعادل رسیدن بازار ادامه یابد. این کار در حال انجام است و ما با تمام کشورها برای لحاظ شدن مصالح آنها مشورت خواهیم کرد. درحال حاضر در حال نگارش پیشنویس چارچوب (همکاری) هستیم که آن را در سیام نوامبر به وزرا اعلام خواهیم کرد و به بحث خواهیم گذاشت.