کنترل واردات با واقعی‌سازی نرخ ارز

بدین ترتیب برخی کارشناسان تاکید دارند که واقعی شدن نرخ ارز مزیت واردات بیرویه خودرو به کشور را کاهش میدهد و این امر میتواند به جای راهکارهای موقت (همچون توقف ثبت سفارش) در دستور کار مقامات دولتی قرار گیرد.بر این اساس کنترل واردات خودرو به کشور از سوی دولتهای مختلف همواره از مسیر تعرفه دنبال شده است. در شرایطی تعرفه مهمترین و سادهترین ابزار دولت به منظور کنترل واردات خودرو بوده که به نظر میرسد،این ابزار از ابتدای امسال چندان به کار دولت نیامده و واردات خودرو بهطور بیسابقهای افزایش یافته است. بنابراین کارشناسان یکی از مسیرهای کنترل یا ایجاد محدودیت برای واردات را واقعی شدن نرخ ارز معرفی میکنند، موضوعی که در بسیاری از نظریههای اقتصادی نیز به آن پرداخته شده است. بهطوری که بسیاری از اقتصاددانان با اشاره به رابطه معکوس نرخ ارز و واردات تاکید دارند که هر چه میزان نرخ ارز افزایش پیدا کند واردات به کشور نیز روند کاهشی پیدا خواهد کرد؛ چراکه با افزایش نرخ ارز قیمت کالاهای وارداتی بالا میرود و در نتیجه تقاضای واردات کاهش پیدا میکند اما با کاهش نرخ ارز کالاهای وارداتی ارزانتر و در نتیجه بر میزان واردات افزوده میشود.

رابطه واردات با نرخ ارز را در دورههای نوسانات نرخ ارز در بازار و اثر آن بر افزایش قیمت خودروهای وارداتی را میتوان به خوبی مشاهده کرد. بنابراین هر گاه شاهد افزایش نرخ ارز در بازار بودیم، به همان نسبت نیز از جذابیت قیمت خودروهای وارداتی برای مشتری کاسته شده است. اما این نکته قابل اهمیت است که واردکنندگان سالها با ارز دولتی اقدام به واردات خودرو میکردند حال آنکه با تشدید تحریمها این خودروها با ارز آزاد به بازار عرضه میشد. هر چند این موضوع موجب محرومیت واردکنندگان خودرو از ارز دولتی شد اما آنچه در پس این تصمیمات نهفته است اهمیت نرخ ارز در کنترل واردات خودرو به کشور است. آنگونه که کارشناسان میگویند، واقعی شدن نرخ ارز، میتواند جذابیت ورود و خرید خودروی خارجی به کشور را کاهش دهد. به این ترتیب این مسیر میتواند یکی از بخشهای کنترل واردات بیرویه بسیاری از کالاها از جمله خودرو باشد.در این زمینه یک کارشناس اقتصادی عنوان میکند: از آنجا که با افزایش نرخ ارز قیمت خودرو نیز روند صعودی به خود خواهد گرفت و این امر منجر به کاهش تقاضا در بازار داخلی خواهد شد بنابراین دولت باید یکی از مسیرهای کنترل واردات خودرو به کشور را واقعی شدن نرخ ارز قرار دهد؛ چرا که این موضوع موجب بالا رفتن قیمت نهایی خواهد شد، مسالهای که برای واردکنندگان مطلوب نیست.

بنابراین در صورتی که وزارت صنعت، معدن و تجارت برنامه مناسبی برای کنترل واردات خودرو به کشور داشته باشد، واقعی شدن نرخ ارز میتواند کمک جدی به آنها کند. موضوعی که در شرایط کنونی از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ چرا که به دنبال افزایش آمار واردات خودرو به کشور، وزارت صنعت، معدن و تجارت به منظور کنترل واردات خودرو اقدام به بستن ثبتسفارش کرده است؛ در شرایطی این اقدام چالشهای جدی در بازار به همراه داشته است که کارشناسان سیاست وزارتخانه در غیرفعال کردن سایت ثبتسفارش و ایجاد تنش در بازار را اشتباه عنوان میکنند. به اعتقاد آنها دولت باید با مطلوب کردن فضای کسب وکار کشور و در کنار آن پیگیری امور مهم اقتصادی از جمله واقعی کردن نرخ ارز به کنترل واردات کالاها از جمله خودرو به کشور بپردازد.

چرا که نرخ دستوری موجب ورود بیرویه کالاهای مصرفی وارداتی از جمله خودرو به کشور میشود. براین اساس بسیاری از کارشناسان تاکید دارند، وزارت صنعت به جای استفاده از ابزارهایی چون تعرفه بالا یا تدوین دستورالعملهای خلقالساعه به منظور حمایت از تولید داخلی و جلوگیری از واردات خودرو باید برای واقعی شدن نرخ ارز در دولت چانه زنی کند؛ چرا که با مقررات دستوری، واردات خودرو به کشور کنترل نخواهد شد. در حال حاضر نرخ ارز اثر مستقیم بر خودروهای تولید داخل و وارداتی دارد و واقعی شدن آن میتواند زمینههای توسعه صادرات خودروسازان و کاهش واردات خودرو به کشور را به دنبال داشته باشد. موضوعی که مرکز پژوهشهای مجلس نیز در گزارشی پژوهشی به آن اشاره کرده است. در این پژوهش تاکید شده: کارشناسان درخصوص تاثیر نرخ ارز بر واردات در اقتصاد ایران تفاهم نسبی با یکدیگر دارند؛ مطالعات تجربی نیز موید آن است که تاثیر نرخ ارز بر واردات منفی است. حتی برخی مطالعات نشان میدهد که تاثیر نرخ حقیقی ارز بر واردات بیشتر از تاثیر سایر متغیرهای موثر از جمله تعرفه است. براساس نتایج این گزارش به خوبی میتوان نتیجه گرفت که تعلل دولت در واقعی کردن نرخ ارز موجب کاهش صادرات خودرو و سایر کالاهای صادراتی شده است حال آنکه همین موضوع روند رو به رشد واردات به کشور را با ارز ارزان به دنبال داشته است.

شفافیت بازار وارداتیها با واقعی کردن نرخ ارز

ثبات، لازمه کنشهای اقتصادی است. در این بین نرخ ارز همواره بهعنوان مهمترین شاخص در یک کنش اقتصادی مطرح بوده است بنابراین ثبات نرخ ارز و کاهش نوسانات ارزشی آن بهعنوان ضروریترین عامل در برنامهریزیهای اقتصادی هر صنعت مطرح است. بدین منظور اگر واقعی کردن نرخ ارز منجر به ثبات و شفافیت در برنامهریزیهای مرتبط با واردات خودرو شود قطعا تاثیر مثبتی بر بازار وارداتیها خواهد گذاشت، بهویژه تکلیف مشتری نهایی برای انتخاب و خرید خودرو روشن میشود. اما نکته اساسی اینجاست که مگر خودروهای وارداتی چه درصدی از بازار را تحت تاثیر قرار میدهند؟ به گواه آمار در طول سالیان اخیر همواره کمتر از 7 درصد نیاز بازار خودرویی کشور از طریق واردات تامین شده و بیش از 90 درصد نیاز بازار از طریق شرکتهای خودروساز داخلی پوشش داده شده است بنابراین این موضوع از اهمیت فراوانی برخوردار است که واقعیسازی نرخ ارز چه تاثیری در قیمت تمام شده خودروهای ساخت داخل خواهد داشت؟

بدیهی است با روند موجود در اقتصاد ایران قطعا واقعیسازی نرخ ارز، افزایش نرخ ارز و در نتیجه افزایش هزینه تامین ارز را برای شرکت های خودروساز و قطعهساز بهدنبال خواهد شد؛ چراکه در حال حاضر بخش زیادی از خریدهای خارجی این شرکتها از طریق ارز مبادلاتی انجام میشود. از سوی دیگر تراز ارزی صنعت خودرو ایران همواره منفی بوده و این به آن معناست که این صنعت بیش از آنکه ارزآور باشد مصرفکننده ارز است. در واقع نهتنها صنعت قطعه و خودروسازی ایران صنعتی صادراتمحور نبوده، بلکه همواره بخش زیادی از مواد اولیه و ماژولهای اصلی این صنعت از طریق واردات تامین شده است. در چنین شرایطی طبیعی است که اگر واقعیسازی نرخ ارز منجر به افزایش هزینه تامین آن توسط مجموعه صنعت خودرو و تولیدکنندگان قطعه شود قطعا افزایش قیمت تمامشده خودرو را بهدنبال خواهد داشت، واکنشی که بازار این روزها توان پذیرش آن را ندارد.

اثرپذیری واردات خودرو از نرخ ارز

واقعی شدن نرخ ارز اثر جدی بر کنترل واردات خودرو به کشور دارد. تا زمانی که نرخ ارز به سمت واقعی شدن پیش نرود تعرفههای دولتی بر صنعت خودرو اثر خود را بر جا نخواهد گذاشت. در حالی دولت تلاش میکند با نظام تعرفهای به شکلی واردات خودرو به کشور را کنترل کند که همچنان شاهد ورود خودروهای لوکس به کشور هستیم؛ این موضوع به خوبی نشان میدهد که دولت نتوانسته در اجرای برنامههای خود درخصوص واردات خودرو موفق عمل کند.

در حال حاضر نظام تعرفه در کشور در راستای حمایت از تولید داخلی صورت میگیرد و کنترل دستوری نرخ ارز نیز ارتباط با بحث حمایتها دارد این در شرایطی است که صادرات خودروسازان داخلی به واسطه واقعی نبودن نرخ ارز با کاهش جدی مواجه شده است. بنابراین در شرایط کنونی که وزارت صنعت، معدن و تجارت تلاش میکند از طرق مختلف به کنترل واردات خودرو به منظور ایجاد بازار برای خودروهای جدید پسا تحریمی بپردازد، به نظر میرسد بهتر است که توجه خود را بر برنامهریزی جدی در این زمینه قرار دهد؛ به این ترتیب دولت باید اولین هدف خود را بهبود محیط کلان اقتصادی قرار دهد که این اقدام نیازمند برنامهریزی مدون است.

به خصوص در شرایط کنونی که صنعت خودرو به واسطه اجرای برجام در حال امضای قراردادهای جدید با خودروسازان خارجی است، دولت به جای ایجاد قوانین محدودکننده که منطق اقتصادی ندارند باید فضا را برای حضور خودروسازان خارجی مختلف ایجادکند. حضور این خودروسازان با اعمال سیاستهای دستوری ممکن نمیشود؛ بلکه رسیدن به این هدف نیازمند بهبود فضای کسبوکار، کاهش نااطمینانیهای سیاسی و اقتصادی و واقعی کردن نرخ ارز است. صنایع کشور به خصوص صنعت مهمی چون خودرو در شرایط کنونی به حمایتهای غیراصولی نیازی ندارد بلکه به برنامهریزیهای بلندمدت و اثربخش نیاز دارد که یکی از آنها واقعی شدن نرخ ارز است.

واقعیسازی نرخ ارز، مهمترین راهبرد کاهش واردات

مهمترین عامل کنترل تجارت خارجی از جمله واردات خودرو به کشور، واقعی شدن نرخ ارز است. در واقع نظام تعرفه یک عامل تصنعی است که نرخ ارز را برای کالاها با ردیف تعرفههای مختلف متفاوت میکند؛ چراکه از این طریق دولت میتواند به برخی از کالاها یارانه ارزی دهد و جایی که قصد دارد هزینه مازاد بگیرد، نظام تعرفه را تعدیل کند، حال آنکه نظام تعرفهای به این شکل آسیب جدی به سیستم تجاری وارد میکند. وقتی نرخ ارز پایین نگه داشته میشود و دولت با دیوار تعرفه تلاش میکند نرخ ارز را تصحیح کند، صادرات خودرو برای خودروساز جذابیت خود را از دست میدهد، حال آنکه واردات اوج میگیرد. به این ترتیب، افزایش نرخ ارز برای اقتصادی که تمایل دارد نگاهش را از داخل به بیرون ببرد یک الزام است و در واقع باید با افزایش نرخ ارز و کاهش تعرفه، اثر تورمی را در اقتصاد داخلی کاهش داد. مثلا تصور کنید نرخ ارز را سالیانه 25 درصد افزایش دهیم و در عین حال تعرفه سالیانه 25 درصد کاهش پیدا کند؛ این موضوع موجب میشود واردات کالا به کشور اثر تورمی نداشته باشد اما در عین حال جذابیت صادراتی بسیار گستردهای داشته باشد. در نهایت اگر میخواهیم در کنترل واردات خودرو به کشور درست عمل کنیم چارهای جز تنظیم درست نرخ ارز نداریم. چرا که نرخ ارز به شدت بر سطح تقاضا موثر است. بنابراین مهمترین راهبرد کنترل واردات خودرو واقعیسازی نرخ ارز است.