زمانی برای یکسان‌سازی نرخ دلار

پول ملی متناسب با اتفاقاتی که در اقتصاد رخ میدهد در برابر ارزهای خارجی تقویت یا تضعیف میشود و مادام که این روال بر دوام باشد و مسیر کلی بازار ارز، تحت مدیریت صحیح، متناسب با واقعیتهای اقتصادی باشد، شرایط تحلیل پذیر و قابل قبول خواهد بود، اما تثبیت نرخ ارز به طور دستوری، مانند نگهداشتن فنر قیمتی است که عاقـت، همانگونه که در دولتهای قبل رخ داد، جهش قیمتی را در پی خواهد داشت.

تعیین نرخ ارز در چارچوب نظام ارزی باید انجام شود بنابراین چنانچه سیاستگذار این بازار پس از انتخاب رژیم ارزی و اعمال یکسان سازی، نرخ ارز را تعیین کند، به نظر من رژیم ارزی ما «شناور مدیریت شده» خواهد بود.

مبنای تعیین نرخ ارز در یکسان سازی، باید نرخ روز بازار باشد و هر نرخی کمتر از آن یا هر نرخی که به صورت دستوری از سوی دولت یا بانک مرکزی اعمال شود، محکوم به شکست خواهد بود. در این فرآیند، نرخ شناور با یک هدف بلندمدت روزانه تعیین خواهد شد اما بدیهی است که نرخ تورم، نرخ تبدیل ارزها و نوسانات بین المللی نیز در نرخ روزانه اعلامی بانک مرکزی موثر خواهد بود.

یکسان سازی نرخ ارز موضوعی نیست که دولت یا بانک مرکزی نگاه مثبت یا منفی به آن داشته باشند. این امر به دلایل مختلف از جمله حذف پذیرش رانت، حذف تقاضای اضافی، شفاف سازی در اقتصاد و تجارت و نهایتا سرمایه خارجی، یک ضرورت است.

البته در بلندمدت چنانچه ورودی ارز از طریق منابع بین المللی مانند فاینانس و سرمایه گذاری خارجی، بیشتر نشود و شیب نرخ ارز نیز به سمت بالا نباشد به عقیده من، بعد از دو سال باز هم شاهد پرش نرخ ارز خواهیم بود.

انتظار مردم برای کاهش نرخ ارز، با دیگر متغیرها و پدیده های اقتصادی کشـور همخوانی ندارد. به عبارتی اگر رشد خوبی در تولید و اقتصاد نداشته باشیم و نرخ تورم هم بالا باشد، بی دلیل نمی توانیم و نباید قیمت ارز را پایین نگه داریم چراکه ریال زمانی باید تقویت شود که تولید، اشتغال و صادرات غیرنفتی افزایش یابد و پس از آن با عرضه ارز حاصل از صادرات غیرنفتی در بازار، تقاضا را پاسخ دهیم و قیمت ارز را کنترل کنیم. اگر این اتفاق نیفتد، کاهش قیمت ارز با مداخله بانک مرکزی مصنوعی خواهد بود و نمی تواند برای مدت زیادی ادامه داشته باشد.

بنابراین تک نرخی کردن ارز باید براساس نرخ ارز در بازار آزاد باشد. اینکه بانک مرکزی اعلام کند در چه قیمتی ارز را تک نرخی می کند نیز چندان فرقی نمی کند یعنی اگر تک نرخی در سه هزار و 800 تومان باشد دوباره بانک مرکزی باید این نرخ را با نرخ بازار آزاد مدیریت کند؛ اگر قیمت بازار آزاد بالا رفت قیمت ارز تک نرخی را نیز باید بالا ببرد و اگر پایین آمد نیز قیمت ارز تک نرخی را باید پایین بیاورد.

به این معنا که به صورت «شناور مدیریت شده» تلاش کند تا قیمت ارز تک نرخی، همان قیمتی باشد که بازار تعیین می کند چراکه اگر قرار باشد یکسان سازی نرخ ارز روی قیمت های پایین و غیرواقعی انجام شود باز هم در عمل، شاهد نرخ متفاوتی در بازار آزاد خواهیم بود.

از این رو من اعتقاد ندارم که حالا بانک مرکزی نرخ ارز را پایین می آورد تا بتواند اعلام تک نرخی کند و آن را شناور کند چراکه تک نرخی شدن ارز روی قیمت های بالاتر، نگاه سفته بازی در پی ندارد. یعنی هرچقدر نرخ ارز بالاتر باشد، حمله به سمت ارز کمتر خواهد بود یعنی کسی به صورت سفته بازی وارد این بازار نمی شود. پس بانک مرکزی باید نرخی اعلام کند که فقط مصرف کننده واقعی سراغ ارز بیاید.