میان‌بر عبور از ۶ ابرچالش اقتصادی

با برداشته شدن تحریمها و انتخاب مجدد دولت دوازدهم، خوش بینی به بهبود وضعیت اقتصادی کشور میان اقتصاددانها افزایش یافته است؛ اگرچه همچنان چالشهای اقتصادی بر سر راه بهبود شرایط اقتصاد و افزایش رشد اقتصادی کشور مطرح است، اما اقتصاددانان معتقدند، میتوان از ابرچالشهایی که اخیرا مسعود نیلی دستیار ویژه اقتصادی رییس جمهور مطرح کرده، گذر کرد.

هفته گذشته، مسعود نیلی،دستیار ویژه رئیس جمهور در جمع بخش خصوصی گفته بود:«اقتصاد ما در شرایطی است که با دو چهره زیبا شامل رشد اقتصادی و تورم پایین و چهره زشت شامل شش ابرچالش و بحران مواجه است.»

مشاور اقتصادی رییس جمهور در این نشست از ۶ ابرچالش اقتصادی کشور سخن به میان آورد. او گفته بود:« در شرایطی هستیم که اقتصاد ما دو چهره دارد، یک چهره میگوید که تورم تک رقمی شده رشد اقتصادی داشتیم و اشتغالزایی بالاست اما در نقطه مقابل ابر چالشهایی هستند که نمیتوان منکر آنها شد و این شش ابرچالش شامل بحران آب، محیط زیست، بیکاری، چالشهای نظام بانکی، صندوق بازنشستگی و کسب و کارهای خرد بسیار بزرگ و مخرباند. به همین دلیل تنها بیان یک توصیه برای اقتصاد کشور با توجه به دو چهره آن سخت است.»

بزرگترین بحران؛ آب

یکی از بحرانهای جدی کشور بحران آب است که یکی از۶ ابر چالش محسوب میشود. آنطور که کارشناسان میگویند، کمبود آب در ناشی از سه عامل ریشه میگیرد.

اولین عامل کمبود میزان بارندگی نسبت به متوسط بارندگی جهانی است. عامل دوم شاخص مصرف زیاد آب در ایران است. عامل سوم سهم مصرف آب در بخشهای مختلف است. به عنوان راه کار برای حل این بحران کارشناسان میگویند، سادهترین راهکار، استفاده از شیوههای افزایش راندمان آبیاری است؛ شیوههای آبیاری در ایران باید تغییر کند و برنامهریزیهای لازم برای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی به وجود بیاید.

دستگاه حاکمیتی در بخش کشاورزی باید با آموزش و ترویج و فراهم کردن تسهیلات لازم برای سرمایه گذاری در روشهای بهینه مصرف آب از جمله سیستمهای تحت فشار که در دنیا مرسوم است، زمینه را برای افزایش راندمان آبیاری فراهم کند.

اجماع در اقتصاد

اقتصاددانها برای عبور از چالشها پیشنهاد میکنند که یک اجماع ملی در اقتصاد بین دست اندرکاران و کارشناسان صورت بگیرد.

مهدی پازوکی، اقتصاددان عامل اصلی این اتفاقها را بی انضباطی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی میداند. او معتفد است راه حل این مشکلات علمی و کارشناسی است که باید از دستاورد کشورهای توسعه یافته درس گرفت.

پازوکی میگوید:«« تاکنون روش برخورد با مشکلات اقتصادی متاسفانه بدون برنامه ریزی بوده در حالی که به اعتقاد من باید مجموعه سه قوه مقننه، مجریه و قضاییه بخواهند که کشور را درست اداره کنند. به عبارت سادهتر ما کشور را گران اداره میکنیم. باید برای مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و معضلاتی که در جامعه ایران وجود دارد - که در خیلی از کشورهای دیگر نیز وجود دارد- تصمیمهای کارشناسی اخذ شود.»

از سوی دیگر، هادی حق شناس، کارشناس اقتصادی علل مشکلات اقتصادی ایران را در منابع انسانی ناکارآمد میداند. او بر این باور است «در سنوات گذشته در مراجع تصمیم گیری به جای تصمیم گیری بر مبنای عقل و علم بر مبنای احساس و صنفی تصمیم گرفته شد. تهران و ایران اولین کشوری نیستند که با این مشکلات رو به رو هستند سایر کشور شبیه ایران را داشتند و با برنامه مشکل را حل کردند.»

این کارشناس اقتصادی میگوید:«مشکل اینجاست که برنامه در بالاترین سطح از رهبری ابلاغ میشود، مجلس مصوب میکند و دولت ابلاغ می کند اما در اجرا به راحتی اجرا نمیشود.»

راهحلهای اقتصادی به جای تصمیمهای سیاسی

در دنیای سیاست که زمان به سرعت میگذرد، سیاستمداران به طور معمول علامتها را به عنوان ابرچالش معرفی میکنند، نه نتایج و علل آن را. در سالهای اخیر بسیار شنیدهاید که مشکلات اقتصاد ایران مربوط به امروز و دیروز نیست؛ ارثی است که از سالهای گذشته برجای مانده. این ارثیه یک روز نظام بانکی، روز دیگر صندوقهای بازنشستگی، نظام بانکی، یارانهها و کسریهای بودجه را هدف قرار میدهد. انگار که این مشکلات همدم اجباری و همیشگی اقتصاد کشورمان شدهاند.

تجربه چند دهه گذشته گویای این واقعیت است که در نظام سیاستگذاری ایران، یک تصمیم جمعی مبنی بر عدم انجام هیچگونه اقدامی وجود ندارد. مشکلات اقتصادی از بین نمیروند، بلکه از دولتی به دولت دیگر منتقل میشوند؛ بدون آن که راهکاری جدی برای حل آنها وجود داشته باشد.

مجیدرضا حریری،  نائب رییس اتاق ایران و چین معتقد است:«کتر نیلی و سایر افرادی که در دولت پست دارند و انتتقاد میکنند؛ باید بین شخصیت حقیقی که یک استاد دانشگاه است و میتواند یک مطالبه گر باشد و سمت رسمیشان که به هر حال حاضر مسئولیت دارند، تفاوت قائل شوند. نمیتوان هم انتقاد کرد و هم مطالبهگر بود.»

او میگوید: «آقای دکتر نیلی در حال حاضر فقط یک استاد دانشگاه نیست و از سوی رییس جمهور به سمت دستیار ویژه اقتصادی منصوب شده و انتظار این است که ایشان برای حل این ابرچالشها به دولت راهکار ارایه بدهد.»