نوبـل ۲۰۱۷ برای رفتارشناس اقتصادی

دیروز، دوشنبه، آکادمی سلطنتی علوم سوئد، برنده جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۱۷ را معرفی کرد. بنا به اعلام این آکادمی، ریچارد تیلر استاد رشته علوم رفتاری و اقتصاد دانشگاه شیکاگو به دلیل مطالعاتش در زمینه اقتصاد رفتاری برنده نوبل اقتصاد امسال شده است. اقتصاد رفتاری رشتهای است که با مطالعه رفتار فردی و عوامل روانشناختی، بازارها و عوامل اقتصادی را مورد تحلیل قرار میدهد.

تیلر ۷۲ ساله که متولد ایالت نیوجرسی آمریکاست، یکی از پیشگامان رفتارشناسی در علم اقتصاد است. کمیته نوبل آکادمی علوم سوئد، تلاشهای تیلر در راستای شناسایی تاثیر رفتار انسان بر اقتصاد را مستحق دریافت جایزه نوبل خوانده است. تیلر آمریکایی که مدرک دکترای تخصصی خود را در سال ۱۹۷۴ از دانشگاه روچستر اخذ کرده، یکی از متخصصان پیشتاز در یک رشته نسبتا تازه است که روانشناسی را به اقتصاد گره میزند. این رشته که زمانی در حاشیه قرار داشت، حالا با تلاشهای تیلر به یکی از اجزای عمده مطالعات اقتصاد نوین تبدیل شده است. کمیته نوبل در این زمینه اعلام کرد: «او یک پیشتاز در زمینه تلفیق اقتصاد با روانشناسی است و توانسته به علم اقتصاد رنگ و بویی انسانیتر ببخشد.» در جایی دیگر از بیانیه کمیته نوبل آمده است: «ریچارد تیلر فرضیات واقعگرایانه علم روانشناسی را در تحلیل تصمیمات اقتصادی بهکار بسته است.» اهداکنندگان این جایزه همچنین گفتهاند کارهای تیلر نشان داده است که چگونه محدودیت آگاهیهای یک فرد در فرآیند اخذ تصمیمات، در کنار تبعات ترجیحات اجتماعی و فقدان کنترل فردی میتواند بر تصمیمات او و خروجی بازارها اثرگذار باشد. کمیته نوبل همچنین تلاشهای تیلر در جهت «تلنگر» به مردم برای اخذ تصمیمات بهتر را ستود.

«تلنگر» عنوان بلاگ شخصی تیلر و همچنین عنوان کتابی است که او در سال ۲۰۰۸ بهطور مشترک با نویسنده دیگری بهنام پروفسور کاس سانشتاین از مدرسه حقوق دانشگاه هاروارد به رشته تحریر درآورده و منتشر کرده است. عنوان کامل این کتاب «تلنگر: بهبود تصمیمات درباره سلامت، ثروت و شادی» است. این کتاب پرفروش در شکلدهی به سیاستهای اقتصادی بسیار تاثیرگذار بوده است. «تئوری تلنگر» هم که تیلر متخصص آن است، مفهومی است در علم رفتارشناسی مبنی بر اینکه مداخلات کوچک در جو موجود یا مشوقها میتواند افراد را تشویق کند که تصمیمات متفاوتی بگیرند. آکادمی نوبل اعلام کرده است که از تحقیق او در این زمینه معمولا در متون بازاریابی استفاده میشود و نظرات او در این زمینه به مردم کمک کرده است که حیلههای بازاریابی را تشخیص دهند و از اتخاذ تصمیمات اقتصادی بد بپرهیزند. کمیته نوبل اعلام کرده است که کارهای تیلر «تاثیری بسزا در بسیاری از حوزههای تحقیقات اقتصادی و سیاستگذاریها بر جا گذاشته است.»

تیلر علاوه بر مقالات پژوهشی و کتابهایش یادداشتهای بسیاری را نیز طی سالها به رشته تحریر درآورده و در یکی از آنها، او کنگره را بهخاطر تداوم معافیت مالیاتی ثروتمندان آمریکایی مورد سرزنش قرار داده و حمایت خود را از ثبت خودکار نام افراد در فهرست افتتاح حسابهای پسانداز بازنشستگان اعلام کرده است. تیلر همچنین برگزیت را بهعنوان یک مثال بارز از رفتار غیرعقلانی بشر معرفی کرده و آن را مورد انتقاد قرار داده است. تیلر در آستانه رفراندوم برگزیت در نشریه بیزینس اینسایدر نوشت: بسیاری از رایدهندگان درباره این موضوع به روش تحلیلی فکر نمیکنند... افرادی که طرفدار کمپین ترک انگلستان هستند از روی عقل رای نمیدهند و این بیشتر شبیه به یک طلاق بدون توافقنامه است. آنها رای به ترک انگلستان میدهند و ما نگران همه جزئیات مالی پس از آن هستیم.

او همچنین مطالعات جامعی در زمینه انتخابهای ضعیف افراد انجام داده است که طیف وسیعی از موضوعات را شامل میشود از جمله اینکه چرا افراد تا این اندازه کم برای دوران بازنشستگی خود پس انداز میکنند یا چرا تیمهای لیگ فوتبال که زودهنگام بازیکن جدید میگیرند، در انتخاب بازیکنان جدید ضعیف عمل میکنند. تیلر در سال ۲۰۱۱ در نشریه نیویورکتایمز نوشته بود: «ما آمریکاییها بیش از حد غذا میخوریم، بیش از حد زیر بار بدهی میرویم، خیلی کم پسانداز میکنیم و تا جایی که ممکن باشد از هر آن چیزی که کمی ناخوشایند باشد، طفره میرویم.» تیلر در مطالعاتش به این نتیجه رسیده است که انسانها لذت آنی هماکنون را بیشتر ترجیح میدهند حتی اگر بدانند که با صبوری خواهند توانست پول بیشتر یا زندگی بهتری داشته باشند.

بنا به یافتههای تیلر، رفتارهای انسان به سه روش بر اقتصاد تاثیر میگذارد: عقلانیت محدود، ترجیحات اجتماعی و کنترل خویش.

تیلر با انتقاد از مفروضات متعارف گفته است: اقتصاد متعارف فرض را بر این مبنا گذاشته است که مردم بسیار منطقی هستند، میتوانند مانند یک رایانه محاسبه کنند و هیچ مشکلی در کنترل خود ندارند. براساس بیوگرافی تیلر که در پایگاه دادههای دانشگاه شیکاگو منتشر شده است، تیلر «فرضیه استاندارد اقتصاد مبنی بر اینکه هر فردی در اقتصاد خردورز و منفعتطلب است را کنار گذاشته و در عوض این احتمال که برخی از عناصر در اقتصاد، انسان هستند را مورد توجه قرار داده و کاربردهای این اقدام را بررسی کرده است.» تیلر در فیلم «رکود بزرگ» که در سال ۲۰۱۵ روی پرده رفت، و به بحران مالی سالهای ۲۰۰۸-۲۰۰۷ مربوط میشود نیز حضور داشت.

جایزه نوبل اقتصاد که ارزش آن ۹ میلیون کرون سوئد (حدود ۹۴۵ هزار یورو) است، از جمله جوایز رسمی بنیاد نوبل همچون ادبیات، صلح، پزشکی، فیزیک و شیمی نیست و آلفرد نوبل آن را بنیان ننهاده است بلکه این جایزه از سال ۱۹۶۸ میلادی بهطور جداگانه توسط بانک مرکزی سوئد و برای یادبود آلفرد نوبل بنیان گذاشته شد. با وجود این به لحاظ اهمیت و افتخار این جایزه همتراز با سایر جوایز نوبل است. این جایزه تاکنون ۷۸ برنده داشته است. ریچارد تیلرهفتاد و نهمین اقتصاددانی است که توانست نوبل چهلونهم را از آن خود کند. برندگان سال گذشته جایزه نوبل اقتصاد، اولیور هارت از دانشگاه هاروارد و بنگت هولمستروم از دانشگاه «امآیتی» بهخاطر مطالعاتشان در زمینه «تئوری قرارداد» بودند. در سال ۲۰۱۳ یکی از نامزدهای دریافت جایزه نوبل اقتصاد، یک اقتصاددان ایرانی مقیم آمریکا به نام محمد هاشم پسران بود که بهخاطر مطالعاتش در مورد «معیارهای اقتصادسنجی در سری زمانی» نامزد دریافت این جایزه شده بود.