چرا تولید پرمصرف‌ها باید هزینه‌بر باشد؟

هیات دولت به رغم مخالفت وزیر صنعت، معدن و تجارت حدود یک ماه پیش رای به «منوط شدن شمارهگذاری خودروهای پرمصرف داخلی به اسقاط یک دستگاه خودروی سواری» داد تا از این پس خودروهایی که با مصرف سوخت بالایی تولید میشوند برای تولیدکننده پرهزینه باشد. با این حال مسوولان وزارت صنعت، معدن و تجارت که خود باید متولی ارتقای تکنولوژی خودروها و بهدنبال آن کاهش مصرف سوخت و آلایندگی محصولات داخلی باشند، با ایجاد مانع در این زمینه از هیات دولت خواستند که در مصوبه اخیر خود تجدیدنظر کند.

در این مورد بهنظر میرسد وزارت صنعت، چندان به استراتژی توسعه صنعتی که خود تدوینگر آن بوده پایبند نیست؛ چراکه در این استراتژی تاکید شده مصرف سوخت خودروهای تولیدی تا سال ۱۴۰۴ باید به نصف مصرف سوخت فعلی کاهش پیدا کند. بر این اساس در شرایطی که برخی کشورهای پیشرفته عرضه خودروهای برقی را هدفگذاری کرده و برخی دیگر مقررات سختگیرانهای در حوزه مصرف سوخت خودروها اعمال میکنند در ایران انگیزهای از سوی مسوولان دولتی و تولیدکنندگان برای متعادلسازی مصرف سوخت خودروها دیده نمیشود؛ چراکه اهمیت یافتن این معضل میتواند برای خودروساز هزینهزا باشد یا حتی خروج آن خودرو را منجر شود. در هر صورت آنچه مشخص است بحران سوخت و همچنین آلودگیهای زیستمحیطی سالها است خودروسازان جهانی را بر آن داشته که در جهت ارتقای تکنولوژیکی محصولات تولیدی خود گام بردارند و در این زمینه از حمایتهای دولتی نیز برخوردار شدهاند، اما دولتها نیز به تبع برنامهریزی کلانی که برای کاهش آلودگیهای زیستمحیطی دارند، خودروسازان را در ارائه تکنولوژیهای جدید و همچنین اقتصادیتر کردن خودرو با هدف کاهش مصرف سوخت و حفظ محیط زیست همراهی میکنند و خودروسازان نیز هر سال اعداد و ارقام مصرف سوخت و انتشار آلایندهها را به سمت بهبود ارتقا دادهاند.

حال بازگردیم به شرایط خودروسازی کشورمان و حمایتهایی که مسوولان صنعتی در هر شرایطی از خودروسازیها یا مونتاژکاران به عمل میآورند.  هماکنون بسیاری از خودروهای تولیدی اگرچه در این زمینه نسبت به سالهای گذشته بهینه شدند، اما اعداد و ارقام مصرف سوخت و همچنین انتشار آلایندگی آنها نسبت به استاندارد جهانی بالاست. در این زمینه قدیمی بودن پلتفرمها و محصولات تولیدی را میتوان از دلایل اصلی مصرف سوخت بالا عنوان کرد این در شرایطی است که برخی دیگر انگشت اتهام را به سمت سوخت مصرفی خودروها نشانه رفته و اینکه کیفیت بنزین را در بالا رفتن مصرف دخیل میدانند. به این ترتیب وزارت صنعت و معدن برخلاف دیگر کشورها نه تنها در راستای بهبود مصرف سوخت خودروها تلاشی نمیکند؛ بلکه با وجود مصوبه هیات دولت مبنیبر هزینهبر بودن تولید پرمصرفها به چانهزنی در این مورد نیز پرداخته است. در این مورد آخرین خبرها حکایت از آن دارد که مسوولان صنعتی بهدنبال دریافت مهلتی ۶ ماهه برای حلوفصل خودروهای پرمصرف خود هستند این در شرایطی است که به اعتقاد کارشناسان این مهلت از سوی وزارت صنعت به نمایندگی از خودروسازان بهمنظور ایجاد فضای چانهزنی برای خروج خودروسازان از این مصوبه صورت گرفته است؛ چراکه شرکتهای خودروساز توانایی لازم  را برای کاهش میزان مصرف سوخت خودروهای مدنظر ندارند و از سوی دیگر تغییر در تکنولوژی موتور بهمنظور کاهش مصرف سوخت امر زمانبری است که نیازمند برنامهریزی بلندمدت است.

اهمیت مصرف سوخت در صنعت خودرو

همانطور که پیشتر گفته شد، محدودیت سوختهای فسیلی و سهم عمده خودروها در تولید آلایندگی موجب شده که بسیاری از خودروسازان جهانی در راستای حل مشکل آلایندگی و کاهش مصرف سوخت گام بردارند. اهمیت این موضوع از آن رو است که کاهش مصرف سوخت سومین عامل مهم در تحولات جهانی صنعت خودرو در نظر گرفته شده است. بر این اساس بهدنبال افزایش بحران سوخت و همچنین آلودگیهای زیستمحیطی کشورهای توسعه یافته سالها است که مقررات سختگیرانهای را در حوزه مصرف سوخت خودروها اعمال میکنند؛ همین موضوع موجب شده که خودروسازان جهانی با ارائه تکنولوژیهای جدید سعی در اقتصادیتر کردن خودرو با هدف کاهش مصرف سوخت و حفظ محیط زیست داشته باشند و براین اساس هرساله اعداد و ارقام میزان مصرف سوخت و انتشار آلایندگی محصولات خود را کاهش دهند.بر این اساس آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا میزان استاندارد مصرف سوخت برای خودروها تا سال ٢٠١۶ را به میزان ۱/  ۵ لیتر در هر ۱۰۰کیلومتر قرار داده است و خودروسازان اروپایی نیز استانداردی مشابه آمریکا را برای خودروهای خود وضع کردند.

در حالی خودروسازان جهانی توجه جدی به کاهش مصرف سوخت و سیستم آلاینده خودروها دارند و بر این اساس هر سال تحقیقات گستردهای را در زمینه موتورهای جدید و منطبق با محیط زیست انجام میدهند که صنعت خودرو ایران طی سالهای گذشته نتوانسته نسبت به ارتقای مصرف سوخت خودروهای تولیدی خود تغییراتی دهد. بنا بر آخرین آمار خودروهای ایرانی در بخش استانداردهای مصرف سوخت خودروهای پرتیراژ خودروسازان داخلی در محدوده ٨ تا ١٢ لیتر در هر ١٠٠ کیلومتر قرار دارند. بنابر آمار شرکت بهینه سازی مصرف سوخت، میانگین مصرف خودروهای داخلی در سال ۹۴ حدود ۸ لیتر بوده است. این در حالی است که بهرهوری و راندمان سوخت و اقتصادی بودن خودروها در حال حاضر بیش از هر زمانی در جهان مطرح است و خودروهای کنونی در جهان بهترین راندمان و مصرف سوخت را دارند.

به این ترتیب در حالی رویکرد پیشروی خودروسازان در طراحی و ساخت موتور استفاده از تکنولوژیهای نوین مثل تولید خودروهای هیبریدی، پیل سوختی و الکتریکی است که خودروسازان داخلی در تامین حداقل امکانات تکنولوژیک بهمنظور کاهش مصرف سوخت محصولات خود مقاومت میکنند. این موضوع در شرایطی است که براساس سند راهبردی صنعت خودرو، تولیدکنندگان خودرو باید سالانه مصرف سوخت خودروهای خود را یک لیتر کاهش دهند. براساس برنامهریزی وزارتخانه، متوسط مصرف سوخت خودروهای داخلی در سالجاری ۷ لیتر در نظر گرفته شده است، اما این رقم تا سال ۱۴۰۴ باید به ۷/ ۴ لیتر کاهش پیدا کند. با وجود این بهنظر میرسد خودروسازان داخلی در راستای کاهش مصرف سوخت خود براساس برنامهریزیهای پیشبینی شده عمل نکردهاند و بنابراین هیات دولت با مصوبه خود قصد دارد آنها را در مدار کاهش مصرف سوخت و آلایندگی وارد کند. بر همین اساس نیز پلیس راهنمایی و رانندگی با استناد به مصوبه ۲۴ مردادماه هیات دولت مبنیبر اسقاط یک خودرو فرسوده بهازای تولید یک خودرو نو با مصرف سوخت بیش از ۵/ ۸ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر، از شمارهگذاری برخی خودروها که عمدتا چینی هستند جلوگیری کرده است؛ اما پرسش اینجاست که دلیل مقاومت خودروسازان در ارتقای محصولاتشان چیست و چرا در حالی که دولت در سند راهبردی صنعت خودرو تاکید جدی بر کاهش سالانه مصرف سوخت خودروهای تولیدی داشته، اما عمده مصرف سوخت آنها بالای ۸ لیتر است؟

چرایی مقاومت خودروسازان؟

در شرایطی که بهنظر میرسد تولیدکنندگان داخلی تمایلی به اجرای مصوبه دولت برای کاهش مصرف سوخت محصولاتشان ندارند؛ اما کارشناسان تاکید دارند که خودروهای تولیدی در کشور بهدلیل قدیمی بودن پلتفرم امکان ارتقای بیش از این را ندارند؛ بنابراین آنگونه که بهنظر میرسد درخواست مهلت خودروسازان از دولت بهمنظور کاهش مصرف سوخت صورت نگرفته است؛ بلکه این موضوع در راستای افزایش چانهزنی بهمنظور خروج خودروسازان از این مصوبه بوده است.با وجود این، کارشناسان اقدامات تنبیهی این چنینی را زمینهساز ارتقای صنعت خودرو کشور میدانند. به اعتقاد آنها خودروسازان ایرانی دانش کافی درخصوص تکنولوژی ساخت خودرو که عمده آن حول محور طراحی پلتفرم است، را دارا نیستند، اما باید در راستای تقویت نقاط ضعف خود تلاش کنند.

به اعتقاد کارشناسان ایجاد تغییرات تکنولوژیک در خودروها ارتباط اساسی با پلتفرم خودرو دارد؛ درصورتیکه پلتفرم خودرو به روز باشد امکان ایجاد تغییرات در آن زیاد است، اما درصورتیکه این پلتفرمها قدیمی باشند امکان تغییر در آنها وجود ندارد. در این مورد، داوود اسماعیلی کارشناس خودرو در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» میگوید: برخی خودروهای داخلی بهدلیل قدیمی بودن تکنولوژی تولید و پلتفرم، مصرف سوخت بالایی دارند که این موضوع اصلاحپذیر نیست.وی با بیان اینکه پلتفرم خودروهای مدنظر بسیار قدیمی است؛ بنابراین امکان تغییر در سیستم موتور آنها وجود ندارد، عنوان کرد: تکنولوژی تولید خودروهای کنونی منسوخ شده است، بنابراین ارتقای این خودروها نفعی برای صنعت خودرو ندارد.

وی معتقد است: بهترین گزینه از رده خارج کردن این خودروها است؛ چراکه بسیاری از این خودروها نزدیک به ۲۰ سال است که دیگر در کشور سازنده خود نیز تولید نمیشوند. در این میان اسماعیلی گریزی به محصولات چینی تولیدی در کشور میزند و میگوید: خودروهای چینی که از سوی دو شرکت بزرگ خودروساز یا شرکتهای خصوصی تولید میشود هیچکدام براساس استانداردهای روز جهان نیست؛ چراکه چینیها نیز دانش روز در تولید موتور را ندارند و در حال کسب تجربه هستند.در این مورد، حسن کریمیسنجری، کارشناس صنعت خودرو نیز در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» میگوید: کاهش مصرف سوخت و آلایندگی خودرو نیازمند ایجاد یک تحول فنی در صنعت خودرو و برنامهریزی جدی از سوی دولت است.کریمیسنجری با بیان اینکه این تحول فنی در ساختار موتور باید صورت بگیرد، عنوان کرد: شرکتهای خودروساز بهمنظور کاهش مصرف سوخت محصولاتشان باید دانش فنی، تجهیزات و زمان کافی برای ارتقا داشته باشند.

وی با بیان اینکه برخی پلت فرمها بهدلیل قدیمی بودن امکان ارتقا ندارند، میگوید: از آنجا که موتور جزو ماژولهای اصلی پلتفرم است؛ بنابراین تغییر در ساختار آن ارتباط مستقیمی با عمر پلتفرم دارد. اگر پلتفرم قدیمی باشد امکان ارتقا وجود ندارد.وی به هزینهبر بودن ارتقای تکنولوژی موتور نیز اشاره میکند و میگوید: این موضوع ضمن آنکه اقدامی هزینهبر است نیازمند برنامهریزی طولانیمدت است تا فعالیت تکنیکی مرتبط با ارتقای پلتفرم و موتور انجام شود.به اعتقاد این کارشناس صنعت خودرو، زمانی که در سند راهبردی صنعت خودرو تاکید جدی بر کاهش مصرف سوخت صورت گرفته است، اما شاهد تولید خودروهای چینی هستیم که مصرف سوخت بالایی دارند.

با وجود این، حسن کریمیسنجری معتقد است؛ از آنجا که اغلب چینیهای تولیدی در ایران بهصورت سیکیدی وارد میشوند و پلتفرمشان در اختیار ما نیست؛ بنابراین هر گونه تغییر در ساختار موتور آنها بهمنظور کاهش مصرف سوخت باید از طریق شرکت خودروساز صورت بگیرد که مدیران دولتی باید این موضوع را پیگیری کنند. به اعتقاد وی خودروسازان داخلی در شرایط پساتحریم باید از طریق مشارکتهای بینالمللی ضمن بهبود تولیداتشان خودروهایی با مصرف سوخت پایین را به بازار عرضه کنند؛ در عین حال آنها باید در مسیر تولید خودروهای با سوختهای جدید نیز حرکت کنند؛ چراکه این موضوع نیز اثر جدی در تغییر بازار و میزان مصرف سوختهای فسیلی دارد.

تکنولوژی برتر در کاهش مصرف سوخت

از آنجا که محسن صالحینیا، معاون امور صنایع وزارت صنعت، معدن و تجارت دو روز پیش تاکید کرده بود که «همه خودروها براساس حجم موتورشان طبقهبندی میشوند و بر این اساس مصرف سوخت خاص خود را دارند، بنابراین برای مصرف سوخت خودروهای متوقف شده نمیتوان کار خاصی انجام داد» که کارشناسان معتقدند که این دو موضوع هر چند ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارند، اما افزایش دانش و تکنولوژی طراحی و تولید موتور موجب شده که خودروسازهای دنیا این مشکل را حل کنند؛ بنابراین امکان تغییر در میزان مصرف سوخت خودروها نیز وجود دارد.در این مورد، کیوان وزیری، کارشناس صنعت خودرو در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه مصرف سوخت خودرو به یکی از موضوعات رقابتی در میان خودروسازان جهانی تبدیل شده است، میگوید: اهمیت کاهش مصرف سوخت موجب شده که خودروسازان جهانی به سمت تولید خودروهایی با قوای محرکه جدید بروند تا از این طریق بتوانند آلایندگی تولیدات خود را کنترل کنند و در جهت تولید محصولات دوستدار محیط زیست حرکت کنند.

وزیری با بیان اینکه حجم موتور و میزان مصرف سوخت ارتباط اساسی با یکدیگر دارند، معتقد است: تکنولوژی برتر خودروسازان برای کاهش میزان مصرف سوخت در این میان وارد شده است و توانسته این مشکل را تا حدود زیادی حل کند.  وی تاکید میکند: خودروسازان جهانی از طریق تکنولوژیهای نوین خود در طراحی موتور توانستهاند تا حدود ۳۰ درصد مصرف سوخت محصولات خود را کاهش دهند. وی با بیان اینکه کاهش مصرف سوخت در صنعت خودرو ایران امر زمانبری است، میگوید: در هر صورت نباید از یاد برد که کاهش مصرف سوخت یک پیچ جادویی ندارد؛ بلکه نیازمند صرف هزینه و زمان است که این موضوع از مسیر برنامهریزی مشخص صورت میگیرد.