امکان توسعه در گرو تغییر نگرش آموزشی

این مهم بهطور اکید از فرایندهای آموزشوپرورش سرچشمه میگیرد. هیچ نوع سیاستگذاری و برنامهریزی در رساندن انسانها به شکوفایی و کمال بهرهوری به اندازه سرمایهگذاری در تعلیم و تربیت، خصوصا سالهای کودکی مؤثر و پربازده نیست.

این سرمایهگذاری شامل بهکارگیری معلمان توانمند، تجهیزات کمکآموزشی، کمکهزینه تحصیل در مدرسه مناطق کمتر توسعهیافته، بهبود کیفیت مدارس، آموزشهای شغلی و حرفهای و مهارتهای پایهایی زندگی است. عدالت آموزشی و برابری فرصتها از پیامدهای این نوع توجهات سیاستگذاری و به نوبه خود زمینهساز برابری و آزادی در عرصه اجتماعی است.

سرنوشت یک ملت، اقتدار، رفاه، دین، دموکراسی، عدالت و آزادی همه با آموزش آغاز میشود. عدم دسترسی به امکانات آموزشی در میان اقشار تهیدست، منجر به کاهش تحرک اجتماعی، عدم چرخش طبیعی نخبگان سیاسی، تحققنیافتن شایستهسالاری و بازتولید نابرابری میشود. در برنامههای توسعهمحور، عدالت آموزشی بهعنوان اصل بنیادین مطرح است؛ یعنی فرصتهای تازهای از درک و فهم آموزش برای همه جامعه فراهم شود که اصلیترین آن برابری فرصت آموزشی است.

توجه برنامهریزان و کسانیکه دغدغه توسعه دارند به گسترش پوشش کمی آموزش بوده و چون چارچوب نظری درستی بههمراه نداشته، به افزایش بهرهوری، خلاقیت، نوآوری و بهتبع آن رشد تولید منجر نشد. رشد کمی شمار دانشآموزان و ایجاد مدارس در سراسر کشور (در عین نابرابری در بین استانها) به هدف اصلی آموزشوپرورش تبدیل شد و به کیفیت آموزش، بهکارگیری معلمان توانمند، پرورش خلاقیت و نوآوری ضرورت تشویق و پرسشگری مورد توجه جدی قرار نگرفت عدالت آموزشی علاوه بر توزیع عادلانه امکانات آموزشی و فرصتها در مناطق مختلف کشور، باید بهعنوان دربرگیرنده چگونگی توجه به تنوع و تکثر فرهنگی در جامعه ناهمگون، گسترده و متکثر ایران نیز  در نظر گرفته شود و با توجه به تفاوتهای فرهنگی، امکانات در جهت آموزش توزیع شود و انتظار میرود سهم بیشتری از امکانات مادی و غیرمادی به آموزشوپرورش مناطق محروم اختصاص یابد.

همچنین از اصول عدالت آموزشی پذیرش اصل احترام به فرهنگهاست که مانع از تبعیض و تحقیر خردهفرهنگهای دیگر میشود و باید برنامههای ویژه  به زبان و فرهنگ محلی و بومی مناطق آموزش داده شود. فرصتهای آموزشی ابزار و سازوکاری است که موجب شکوفاشدن اندیشههای خلاق شده و امکان پرورش قابلیتها را برای همه بهطور مساوی تأمین میکند.

اگر هر دانشآموز متناسب با ظرفیتی که دارد، فرصت یادگیری داشته باشد و تا جایی که فرصت و استعداد او اقتضا میکند، رشد کند شاید بتوانیم گامی در جهت توسعه برداشته باشیم و به قول اقتصاددانان هیچ اتلاف منابعی مخربتر از این نیست که جلوی رشد یک کودک فقیر گرفته شود.

راه  گریز از فقر و نجات فقرا از استیصال اقتصادی و جلوگیری از بینواشدن فقیران، آموزش صحیح و کاربردی است. سرمایهگذاری در تعلیم و تربیت کودکان صفر تا پنجساله خانوادههای کمبرخوردار میتواند باعث کاهش شکاف میان این کودکان و فرزندان خانوادههای برخوردار شود و نیاز به هزینههای ویژه و سنگین را کاهش دهد. در سالهای اخیر تغییر نگرشی در روند آموزش در سطح جهانی به وجود آمده است که از مهمترین آنها یادگیری زندگی مدنی، تفکر خلاق و یادگیری خلاق است، کارکرد نادرست نظام آموزشی از مهم ترین عوامل توسعهنیافتگی فرایند یادگیری جوامع است.

یادگیری یعنی فرایند ارضای نیازهای شناختی که از طریق صحیح خواندن، گفتن، نوشتن، دیدن، درککردن و ارتباط برقرارکردن حاصل میشود.  بذر یادگیری در مدرسه کاشته میشود و با اتخاذ شیوههای صحیح آموزشی شرایط رشد و شکوفایی کودکان مهیا میشود. از اهداف مهم آموزش بالارفتن سطح فرهنگ و رشد و توسعه است. سالهاست جوانانمان را به مدرسه و دانشگاه میفرستیم اما تصادفات رانندگی، ضایعات نان، آلودگی هوا، شکاف طبقاتی، پروندههای دادگستری، تعداد زندانیان، مهاجرت نخبگان و... بیشتر شده است.

امروز جامعه ما با کمبود آدمهای توانمند مواجه است نه باسواد و دانشمند و عالم، در مدرسه دانشآموزان باید زندگیکردن را یاد بگیرند. به آنها گفتوگوکردن، تخیل، خلاقیت، مدارا، صبر، گذشت، دوستی با طبیعت، دوستداشتن حیوانات، نگاهکردن عاشقانه به گیاهان و درختان، دویدن و بازیکردن، شادبودن، لذتبردن از زندگی، سکوتکردن، شنیدن و گوشدادن، اعتماد، دوستداشتن، راستگفتن و راستبودن را باید آموخت. همانگونه که در طبیعت همهچیز از آسمان شروع میشود و بدون خورشید، طبیعت زمین عقیم خواهد ماند، در جامعه انسانی نیز همهچیز با آموزش، یادگیری و برقراری ارتباط آغاز میشود. باشد که چنین شود.