جنگ ایران و آمریکا بر سر تجارت پسته

به نقل از بیبیسی انگلیسی، تجارت بینالمللی پسته با تاثیرات منفی غیرمنتظرهای از تنشهای بین ایران و آمریکا مواجه شده است.

صنعت پسته جهان دارای گردش مالی چندین میلیارد دلار در سال است که با رشد محبوبیت جهانی پسته هر روز به ارزش بازار آن اضافه میشود.

آمریکا و ایران بر تجارت جهانی پسته حکمرانی میکنند و در دهه گذشته ۷۰ تا ۸۰ درصد کل تولید سالیانه جهان را به خود اختصاص دادهاند.

در طول ۴ سال گذشته کشاورزان ایرانی پسته با فشارهایی از تحریمها، تعرفهها و محدودیتها در دسترسی به ابزارهای مالی بینالمللی روبرو شدند.

هرچند خود پسته در لیست کالاهای تحریم شده قرار ندارد، اما محدودیتها در نظام بانکی جهان، تجارت را برای کشاورزان ایرانی سخت کرده است.

هرچند این به دنبال توافق هستهای در سال ۲۰۱۶ تغییر کرد و با برداشته شدن تحریمها این فقط نفت ایران نبود که به بازارهای جهانی بازگشت، صادرات پسته ایران هم شروع به بهدست آوردن بازارهای آن سوی مرزها کردند.

با این حال این پیشرفت میتواند با چالشهایی روبرو شود، در ماه اکتبر دونالدترامپ این توافق را که به گفته او بدترین توافقی بود که آمریکا تا به حال انجام داده بود، تایید نکرد که این ممکن است در نهایت باعث خارج شدن آمریکا از توافق برجام و بازگرداندن تحریمها شود.

برای صنعت پسته ایران خطر از دست رفتن توافق هستهای و بازگشت تحریمها میتواند منجر به بازگشت آنچه حجت حسنی، نایب رییس اتحادیه پسته ایران از آن به عنوان رقابت ناعادلانه و نابرابر، نام برده بود شود.

تاریخ صنعت پسته ایران به هزاران سال قبل باز میگردد. در مقابل، کشت پسته در آمریکا در دهه ۱۹۳۰ و با بذرهای ایرانی آغاز شد.

شکوفایی کشت صنعتی پسته پس از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در ۱۹۷۹ و قطع روابط ایران و آمریکا و اعمال تحریمهای آمریکا و متحدانش برعلیه ایران، صورت گرفت.

در چند دهه  بعدی حتی در کشورهایی که از پسته ایرانی استقبال میشد، نبود قابلیت دسترسی به سیستمهای مالی بینالمللی باعث شد این صنعت به سختی رشد کند.

در طول این دوره زمانی کشاورزان آمریکایی که بیشتر از کالیفرنیا بودند با توسعه کشت پسته، بازار را به دست گرفتند.

اما در ۲۰۱۴ شرایط آبوهوایی گرم و خشک در غرب آمریکا، باعث شد نیمی از محصول این صنعت از دست برود و در سال ۲۰۱۵ که محصولات باقی مانده به فروش رسید حدود ۱.۴ میلیارد دلار از سود این صنعت کاسته شود.

قیمت پسته از سال ۲۰۰۲ در حال افزایش است. ریچارد ماتوئیان، مدیر اجرایی ارشد اتحادیه بازرگانی کشاورزان پسته آمریکا این افزایش قیمت را مربوط به افزایش آگاهیها از خواص مفید و سلامت پسته و تقاضای بالای جهانی برای تنقلات سالم، میداند.

او گفت: این صنعت با تبلیغات جایگاه این محصول را بالا میبرد و تقاضای طبقه متوسط در بازارهای کشورهای پیشرفته باعث تقویت صادرات شده است.

طبق آمار اتحادیه تجارت پسته آمریکا، افزایش تقاضای چین یک عامل کلیدی برای رشد این بخش است. در بین سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳ واردات پسته آمریکا به چین ۱۴۶ درصد رشد کرده است.

اما خشکسالی سال ۲۰۱۴ قیمتهای پسته کالیفرنیا را از ۳  دلار برای هر پوند به ۵ دلار برای هر پوند جهش داد.

در مقابل محصول پسته ایران در آن سال بسیار قدرتمند بود. در بازارهایی نظیر چین آنها توانستند نسبت به قیمتهای آمریکا در هر پوند ۰.۲۰ دلار تخفیف دهند.

برداشت قوی محصول در ۲۰۱۶ به آمریکا کمک کرد دوباره به بازار باز گردد و قیمتها را تعدیل کند.

اما ایران یک مزیت دیگر دارد که به تجارت جهانی آن کمک میکند؛ موقعیت جغرافیایی.

آقای ماتوئیان میگوید: ایران از لحاظ حملونقل به ما برتری دارد، آنها کاملا میتوانند بازار را از چنگ ما خارج کنند و چین یک مثال از این امر بود.

مزیتها و ضعفهای ایران تنها به تحریمها مرتبط نیست. ایران ادعا میکند پسته او دارای طعمی بهتر است. چندین توزیعکننده مهم اروپایی هم به این امر معتقدند هرچند ایران و آمریکا تقریبا یک گونه را پرورش میدهند.برای مثال پسته ترکیه، گونهای متفاوت است.

همچنین آمریکا ۲۴۱ درصد تعرفه بر واردات پسته ایرانی وضع کرده است که اینبدان معناست که حتی بدون تحریمها هم بازار آمریکا اصلا در دسترس ایران نخواهد بود.

کمبودهای آب مشکل دیگری برای ایران است و طبق گفته آقای حجت حسنی، این مانع اصلی رشد این صنعت است.

به دنبال فصل پرمحصول ۲۰۱۶ در آمریکا، بخش پسته ایران در رده دوم جهان جای گرفته است و از آنجایی که این دو کشور در بازارهای جهانی حکمرانی میکنند، ایران نیاز جدیای برای اول شدن احساس نمیکند.

اما برای تعداد روزافزون طرفداران پسته در جهان، دسترسی بیشتر به صادرات پسته ایران و کاهش قیمتها نتیجهای شیرین خواهد بود.