مزیت توسعه حمل‌ونقل ریلی

ایده طرح وزیر راه و شهرسازی برای اتصال حملونقل ریلی درون شهری(مترو) به ناوگان ریلی حومهای بر چه اصولی استوار است؟

اصل مطلب این است که بخشی از ترافیک، راهبندان و آلودگی هوای فعلی شهر تهران که ناشی از حجم بالای تردد از حومه به سمت پایتخت با استفاده از خودرو شخصی در طول شبانهروز است، از طریق توسعه حملونقل ریلی کاهش پیدا کند. چون همانطور که در آمارها نیز اعلام شده روزانه ۵۰۰ هزار خودرو شخصی از حومه شهر برای انجام امور روزانه و همینطور کسبوکار به سمت تهران حرکت میکند که آمار قابلتوجهی است و این موضوع بار ترافیک را در ساعات پیک و آلودگی هوای ناشی از آن را افزایش میدهد. بنابراین اگر بتوان این حجم تردد با خودرو شخصی را از حومه به سمت تهران با استفاده ناوگان ریلی مدیریت کرد فرصت مناسب برای کاهش مشکلات ترافیکی درون شهر و آلودگی پیش میآید.

متاسفانه طی سالهای گذشته در کشور ما به این موضوع بیاهمیتی شده و توسعه شهرها عموما بر توسعه جاده متکی بوده است، این درحالی است که ظرفیت جاده محدود بوده و ما را در ادامه مسیر دچار گرفتاریهای فراوانی میکند. در حالی که همواره سیاست توسعه حملونقل بر سیاست توسعه شهرها در کشورهایی مانند ژاپن و کرهجنوبی که دارای الگوهای بسیار موفقی در ایجاد سکونتگاههای جدید هستند تقدم داشته و پس از ورود ریل به یک منطقه جمعیت نیز به سمت آن روانه شده است. از این رو در این دوره به دلیل مزایای بالای سیستم حملونقل ریلی اعم از توانایی در ارائه خدمات سطح انبوه بهویژه برای قشر کمدرآمد و تعداد بسیار مسکن مهر مستقر شده در این نواحی و همچنین کمک به محیطزیست و عدم تولید آلودگی، این نوع از حملونقل را در اولویت دستور کار خود قرار داده و بهدنبال گسترش آن هستیم.

چطور ممکن است ناوگان ریلی حومهای را با سرعت و ساختار متفاوت به ناوگان مترو متصل کرد؟

در اطراف شهر تهران ظرفیت ریلی متعلق به راهآهن وجود دارد که تاکنون برای حملونقل مسافران حومهای به سمت شهر مادر یعنی تهران به دلیل تفاوت ساختار آن استفاده نشده است. از این جهت برای استفاده از قطار حومهای برای تردد مسافران حومهای دو رویکرد ممکن است مدنظر باشد و رویکرد نخست آن است که قطار برقی را در حومه گسترش دهیم که این روش هزینه بالایی دارد. رویکرد دوم نیز استفاده از بستر موجود است. بهعنوان مثال هماکنون خط ریلی راهآهن تهران تا پرند را بهگونهای مدیریت کنیم که ابتدا ریل آن دو خطه شود. سپس تواتر تعداد ناوگان اعزامی را کوتاه کنیم که میتواند منجر به افزایش جذب مسافر شود. به این ترتیب بخشی از ساکنان پرند برای کسبوکار بهجای آنکه با استفاده از خودروی شخصی به تهران سفر کنند از حملونقل ریلی استفاده میکنند.

آیا این کار در مورد مترو تهران- پرند در حال انجام است؟

بله، از آنجا که هزینه ایجاد قطارهای برقی بالا است این کار در مورد قطار تهران- پرند در حال انجام است. علاوه بر این دو خطه شدن سایر خطوط ریلی شامل تهران- گرمسار، تهران- ورامین و... در دستور کار قرار دارد تا بتوان از ظرفیت قطارهای موجود برای جابهجایی بخشی از مسافران حومهای به شهر تهران استفاده کرد.

به این ترتیب شما هم با صحبت آقای آخوندی برای استفاده از ظرفیت کنونی ناوگان ریلی حومهای تهران موافق هستید؟

بله، ما نیازمند آن هستیم تا کارآیی استفاده از ریل را افزایش دهیم. در این راستا نیز نیاز است تا نوع ناوگان و سرعت سیر افزایش پیدا کند تا بتوانیم از ظرفیت موجود قطار حومهای استفاده کنیم. البته در این میان یکپارچگی در خطوط حملونقل اهمیت دارد.

یعنی یکپارچگی مدیریتی؟

خیر. ببینید در قطار حومهای از سیستم برق بالاسری شروع میشود اما نوع سیستم در متروی تهران از نوع ریل سوم(تامین برق از پایین رخ میدهد) است. این در حالی است که بهعنوان مثال در توکیو هم مترو و هم قطارهای حومهای از سیستم برق بالاسری استفاده میکنند و همین موضوع سبب میشود همزمان قطارها در خطوط هماره هم حرکت کنند. از همین رو سیستم تامین برق متروی تهران و تفاوت آن با سیستم تامین برق قطار حومهای باید مورد توجه قرار گیرد. البته خوشبختانه در سایر شهرهای کشور همچون اصفهان از سیستم برق بالاسری استفاده میشود و به همین دلیل قطار حومهای از بهارستان تا شاهینشهر به راحتی وارد خط متروی یک اصفهان میشود.

تامین برق از ریل سوم چه مشکلاتی را میتواندبهدنبال داشته باشد؟

ببینید سیستم تامین برق از پایین از لحاظ ایمنی و تامین برق در مسافتهای طولانی مشکلاتی را ممکن است داشته باشد. ناوگان حومهای باید سرعت و ایمنی لازم را برای تردد روزانه مسافران حومهای به پایتخت داشته باشد. در سایر شهرهای دنیا مثل توکیو که مثال زدم استفاده از برق بالاسری برای ناوگان ریلی مرسوم است. بدون شک باید مبنای توسعه شهرهای خود را بهجای جاده دسترسی به حملونقل عمومی قرار داده و به آن توجه کنیم تنها در این صورت است که میتوانیم مکان دقیق بلندمرتبهسازی، تراکم ساختمانی بالا و حتی محل استقرار مراکز جذب سفر در شهرها را تشخیص داده و اینگونه شهرسازی خود را نیز توسعه ببخشیم.