اگر بنزین یورو ۴ نباشد...

اگر بنزین یورو 4 نباشد...

اگرچه دستیابی به دادههای حقیقی در مورد کیفیت سوخت توزیعی در کلانشهرها، به ویژه ۸ کلانشهر تهران، البرز، اراک، تبریز، مشهد، اهواز، شیراز و اصفهان که بنزین یورو۴ را عرضه میکنند، موضوع مهمی است، اما فرصت دیگری را میطلبد و بدون هر گونه داوری در مورد درستی و نادرستی ادعاهای مطرح شده در مورد کیفیت سوخت توزیعی تهران طی سه ماه گذشته، «تاثیر کیفیت سوخت روی قطعه کنترلکننده آلودگی هوا در خودروهای سواری یعنی کاتالیست یا همان واکنشگر شیمیایی» مورد بررسی قرار گرفته است.

کاتالیست (catalytic converter) قطعه بسیار حساس و مهمی است که با نصب روی مسیر دود خروجی، اثر خودروهای سواری روی آلودگی هوا را کاهش میدهد. این قطعه یک واکنشگر شیمیایی است که گازهای سمی در دود را با یک بازدهی مشخص به گازهای بیخطر تبدیل میکند. این قطعه در ایران در همه خودروهای دارای استاندارد یورو۲ به بعد نصب شده است. کاتالیست به شدت به کیفیت سوخت حساسیت دارد و وجود گوگرد در بنزین سبب از بین رفتن این قطعه میشود. طوری که بنا بر گفته محمدعلی احترام، عضو هیات علمی دانشکده انرژی و مکانیک دانشگاه شهید بهشتی تنها یکبار سوختگیری با سوخت غیراستاندارد ممکن است باعث خراب شدن یا کاهش بازدهی شدید کاتالیست شود.

وی تاکید کرد: افزایش گوگرد بنزین به بیش از حد مجاز باعث ایجاد یک ترکیب اسیدی و مسموم شدن کاتالیست میشود. در نتیجه این شرایط عملکرد کاتالیست افت میکند. این استاد رشته مکانیک دانشگاه بهشتی با اشاره به اینکه سوخت یورو۴ تنها در ۸ کلانشهر عرضه میشود، گفت: قطعا توزیع بنزین یورو۴ در همین حد هم بر کاهش آلودگی هوای کلانشهرها تاثیرگذار است اما نباید از این موضوع غافل شویم که اگر تنها یک بار از سوخت فاقد استاندارد یورو۴ استفاده شود، امکان دارد کاتالیست بازدهی خود را از دست بدهد. برای مثال اگر شهروند تهرانی در جریان مسافرت مجبور به سوختگیری در بین راه و یا یکی از شهرهایی شود که توزیع بنزین مناسب ندارند، چه اتفاقی برای کاتالیست میافتد؟ کاتالیست از بین میرود و دیگر کارکرد خود را نخواهد داشت.

احترام در ادامه با تاکید بر اینکه در صورت از بین رفتن کاتالیست، مالک خودرو حتما در معاینه فنی با مشکل مواجه خواهد شد، گفت: با توجه به قوانین جدیدی که بهدرستی وضع شده خودروهایی که معاینه فنی ندارند هر ۲۴ ساعت یک بار، ۵۰ هزار تومان جریمه میشوند؛ بنابراین این قانون شهروندان را مجاب میکند که حتما برای دریافت برگه معاینه فنی اقدام کنند و اگر در جریان معاینه فنی مشخص شود که کاتالیست خراب است، مالک خودرو موظف به تعویض آن میشود این درحالی است که اگر کاتالیست بر اثر سوخت نامناسب خراب شده باشد مالک خودرو هیچ گناهی ندارد و دلیلی ندارد که هزینه تعویض کاتالیست را از جیب خود بپردازد. وی با اشاره به اینکه قیمت یک کاتالیست از ۶۰۰ هزار تومان تا چند میلیون تومان است، گفت: کاتالیستی که با نوسان سوخت خراب نشود و با شرایط مختلف سازگار باشد گران است و برای خودروهای زیر ۵۰ میلیون تومان استفاده از این کاتالیستها صرفه اقتصادی ندارد.

این کارشناس حوزه خودرو تاکید کرد: اگر عرضه سوخت دارای استاندارد یورو۴ در همه جایگاههای توزیع بنزین صورت گیرد، کاهش آلودگی هوا میسر میشود اما اگر عرضه سوخت استاندارد نوسان داشته باشد و تعدادی واحد پالایشگاهی حتی در یک دوره محدود در ارائه سوخت استاندارد با مشکل مواجه شوند، با از بین رفتن کاتالیست هم هزینهای به شهروندان تحمیل میشود و هم آلودگی هوا افزایش مییابد. احترام با بیان اینکه اگر کاتالیست بر اثر سوخت خراب شود مقصر تامینکننده سوخت است نه مالک خودرو اظهار کرد: متاسفانه قانون تا این حد شفافیت ندارد که مقصریابی در این زمینه بهدرستی صورت گیرد. در نتیجه هزینهای به مردم تحمیل میشود. احترام در ادامه در مورد تاثیر کاتالیست بر کاهش گازهای مخرب گفت: وظیفه اصلی کاتالیست حذف گازهای منواکسید کربن، هیدروکربنهای نسوخته و اکسیدهای ازت است. کاتالیست در خودروهای سواری بهعنوان یک مبدل عمل میکند و گاز منواکسید کربن را به دیاکسیدکربن و اکسیدهای ازت را به نیتروژن تبدیل میکند.

وی افزود: منواکسید کربن که بر اثر احتراق ناقص تولید میشود؛ گازی سمی، بیبو و بیرنگ است که میتواند از راه تنفس وارد بدن شود و روی هموگلوبین خون تاثیر بگذارد. این گاز خطر سکته قلبی را افزایش میدهد. خوشبختانه در شرایط حاضر در تهران خیلی مشکل منواکسیدکربن نداریم ولی عدد اکسیدهای ازت بهعنوان گازی که باعث تحریک ریه میشود در تهران بالاست و بعد از ذرات معلق و ازن بهعنوان متهم ردیف سوم آلودگی هوای تهران مطرح است. این استاد دانشگاه در ادامه گفت: اکسیدهای ازت میتوانند در مجاورت با نور خورشید طی یک فرآیند ثانویه باعث تشدید تولید ذرات معلق شوند. در شرایط حاضر ذرات معلق مهمترین آلاینده تهران محسوب میشود. افزون بر اینها کاتالیست میتواند هیدروکربنهای نسوخته را نیز بسوزاند و حذف کند.

احترام در مورد تاثیر قانون گارانتی قطعات کنترل آلودگی توسط خودروساز بر اساس لایحه هوای پاک اظهار کرد: خودروسازان مکلف به گارانتی کاتالیست هستند، اما آنها مشکلات ناشی از سوخت را در کاتالیست برعهده نمیگیرند و گارانتی نمیکنند بنابراین وزارت نفت باید تمرکز بیشتری در تولید سوخت استاندارد داشته باشد چون در شرایطی که قرار است در خودروسازی به سمت استاندارد یورو۵ و ۶ حرکت کنیم معنا ندارد که بگوییم سوخت عرضه شده در برخی جایگاههای توزیع، خارج از حد استاندارد است.