اقتصاد گردشگری

اگر در دوران گذشته برای آشنایی با فرهنگ یک کشور و ایجاد تعاملات فرهنگی نیاز به گذر زمان و هزینههای قابل توجه بود، امروزه با استفاده از تکنولوژی در کوتاهترین زمان ممکن میتوان با فرهنگهای مختلف و متنوع آشنا شد.

امروزه بسیاری از کشورها، از همین سنتها و آداب و رسوم باستانی بهعنوان یک فرصت و سرمایه بهمنظور ایجاد درآمد و اشتغال استفاده میکنند. بهعنوان نمونه یکی از این سنتها جشنی است که امروزه به نام هالووین معروف شده است. بیش از دو هزار سال پیش، در میان قبایل باستانی سلتیک در غرب و شمال اروپا، سال جدید را در روز اول ماه میلادی نوامبر جشن میگرفتند. این روز شاخصی برای پایان تابستان و آغاز فصل تاریکی و سرما بهشمار میرفت. به علاوه، در این فصل، مرگومیر انسانها نیز بیشتر میشد. آنها اعتقاد داشتند که شب قبل از سال نو، مرزهای میان جهان مادی و دنیای پس از مرگ کمرنگ میشود. به همین دلیل، سِلتها شب ۳۱ اکتبر، مراسم مذکور را برگزار میکردند. اعتقاد بر این بود که در چنین زمانی ارواح مردگان به زمین بازمیگردند. طی قرون متمادی این مراسم در غرب اروپا توسط امپراتوری روم باستان و سپس از سوی کلیسا تغییر و تحولاتی پیدا کرد. کلیسا این روز را به روز بزرگداشت شهدا و قدیسین آیین مسیحیت تغییر داد. از آن پس این روز با نام «All-hallows» به معنای روز تمام مقدسات و شب قبل از آن «All-hallows Eve» شناخته میشد که در نهایت «هالووین» نام گرفت.

در قرن نوزدهم این مراسم توسط مهاجران ایرلندی وارد آمریکا شد و به تدریج در کل این کشور شیوع پیدا کرد و از هفتاد سال پیش تا به امروز تبدیل به مراسمی کاملا غیرمذهبی شده است. گستره جغرافیایی این مراسم در حال حاضر از شرق آسیا تا اروپا و آمریکا و آمریکای جنوبی را در بر میگیرد. اگرچه این مراسم ریشه مذهبی داشته و هنوز در برخی از کشورها، بسیاری از خانوادهها یاد درگذشتگان خود را در این روز گرامی میدارند، اما در عین حال با انواع خرافات نیز آلوده شده است. تعطیلات هالووین به لحاظ اقتصادی دومین تعطیلات مهم در آمریکا بعد از کریسمس به شمار میآید و پیشبینی میشود امسال فقط در آمریکا میزان خرید خانوادهها برای آن تعطیلات به بیش از ۹ میلیارد دلار برسد. در سایر کشورها نیز این ایام برای فروشگاههای زنجیرهای و نیز صنعت گردشگری یکی از مهمترین مقاطع سال برای افزایش فروش و کسب درآمد است.

کشور ما، ایران با تمدنی چندهزار ساله و تاریخی سرشار از آداب و رسوم انسانی و متنوع، همانند عید نوروز و شب یلدا که همگی ریشه در فرهنگ غنی این سرزمین دارد، بهصورت بالقوه ظرفیت بسیار بالایی برای استفاده از این عناصر فرهنگی و آداب و سنتهای آن در جهت رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال دارد. این فرهنگ غنی سرمایه عظیمی است که میتواند بسیاری از ملتهای دنیا را به خود جذب کند و در عین حال توان رقابت اقتصادی با سایر فرهنگهای ملل دیگر را دارد.

صنعت گردشگری نقش قابل توجهی در استفاده از این سرمایه فرهنگی و عرضه آن به سایر کشورها دارد. بسیاری از کشورهای دنیا از صنعت گردشگری علاوهبر ایجاد درآمد سرشار اقتصادی و ایجاد اشتغال، از این صنعت بهمنظور هویتسازی جهانی برای خود استفاده میکنند. کافی است بدانیم که در حال حاضر بیش از هفت هزار و ششصد میلیارد دلار یعنی بیش از ۱۰ درصد از کل تولید ناخالص در سراسر دنیا از صنعت گردشگری بهصورت مستقیم یا غیرمستقیم تامین میشود. برای آنکه تصور درستی از این رقم داشته باشیم، باید بدانیم که سهم صنعت نفت و گاز و انرژی از کل تولید ناخالص دنیا کمتر از هفت هزار میلیارد دلار است. همچنین سهم صنعت IT نیز از کل تولید ناخالص دنیا کمتر از هفت درصد است. بهعبارت دیگر اقتصاد گردشگری در حال حاضر بزرگتر از اقتصاد نفت و انرژی و اقتصاد صنعت IT است.

در حال حاضر نزدیک به ۳۰۰ میلیون نفر در کل دنیا شغلشان مرتبط با گردشگری است و پیشبینی میشود که در ۱۰ سال آینده میزان اشتغال مرتبط با گردشگری در دنیا به مرز ۴۰۰ میلیون نفر برسد. در کشور ما هنوز از این ظرفیت بهدرستی استفاده نشده و حجم صنعت گردشگری کشور نسبت به تولید ناخالص داخلی کل کشور کمتر از ۷ درصد است و ایران در این زمینه رتبه ۱۲۱ را در بین ۱۸۵ کشور دارد. در حال حاضر در کشور ما کمتر از یک میلیون نفر شغلشان مرتبط با صنعت گردشگری است؛ درحالیکه اگر بتوانیم این صنعت را در حد میانگین جهانی توسعه دهیم، این امر به معنای ایجاد حداقل دو میلیون شغل خواهد بود. فراموش نکنیم که ظرفیت بالقوه گردشگری در کشور ما بسیار بالاتر از میانگین جهانی است؛ چراکه بسیاری از جاذبههای گردشگری بهصورت تاریخی و طبیعی در کشور ما وجود دارد؛ بنابراین در مقایسه با بسیاری از کشورها بهصورت نسبی سرمایهگذاری کمتری برای افزایش درآمد گردشگری نیاز داریم.