معاملات ۳ تا ۶ ماهه قراردادهای آتی ارز در بورس/بانک مرکزی فعلا همکاری نمی‌کند

محمدرضا پورابراهیمی نماینده مردم کرمان در مجلس شورای اسلامی، نایب رئیس دوم کمیسیون اقتصادی مجلس، عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران و عضو شورای عالی بورس با حضور در خبرگزاری فارس به پرسشهای خبرنگاران پاسخ داد.

پورابراهیمی در مورد تشکیل کارگروه ارزی و راهاندازی معاملات ارز در بورس و اثر آن بر نرخ مرجع و نرخ بازار ارز گفت: به خاطر اینکه در چند ماه گذشته حجم زیادی از معاملات ارز در بازار غیررسمی و غیرشفاف انجام شده و با توجه به پیشنهاد نمایندگان مجلس قرار شد با راهاندازی معاملات ارزی در بورس و گواهی ارزی به سمت شفافیت و نزدیک شدن به یک نرخی شدن ارز حرکت شود.

وی افزود: در حال حاضر برخی مدیران دولت ادعا میکنند، اگر کالاهای اساسی با ارز مرجع 1226 تومان وارد کشور شده، باید براساس همان نرخ به مردم فروخته شود، در حالی که هیچ کالایی در بازار پیدا نمیشود که براساس دلار مرجع به مردم عرضه شود و همه کالاها براساس نرخ بازار آزاد ارز محاسبه و به مردم فروخته میشود.

نایب رئیس دوم کمیسیون اقتصادی تاکید کرد: اختلاف بین نرخ 1226 تومان قیمت ارز و نرخ بازار آزاد تفاوت قابل توجهی است که رانت بزرگی نصیب عدهای میکند، به گونهای که حتی برنج و روغن که از کالاهای اساسی بوده و با نرخ مرجع وارد کشور شدهاند،براساس نرخ بازار آزاد به مردم فروخته شده است.

وی تاکید کرد:هیچ کالایی در بازار یافت نمیشود که بر اساس دلار 1226تومانی محاسبه و به مردم فروخته شود.

پورابراهیمی افزود: نمایندگان مجلس اعتقاد دارند که دو نرخی بودن ارز و تفاوت فراوان قیمت بازار آزاد و مرجع ارز باعث رانت اقتصادی و مفسدههای فراوانی شده که نصیب عده خاص میشود، اما مصرف کننده نهایی که همان مردم هستند، همه کالاهای موجود بازار را براساس محاسبه نرخ بازار آزاد ارز دریافت میکنند.

این نماینده مجلس افزود: معاملات ارز در بازار، غیرشفاف و رانتجویانه بوده و نمایندگان تصمیم گرفتند تقاضاهای مختلف بازار را به سمت یک بازار شفاف هدایت کنند.

* بازار ارز نباید کارکرد سرمایهگذاری پیدا کند

وی گفت: چند نوع تقاضا برای ارز وجود دارد، عدهای تقاضای واقعی ارز میکنند و عدهای نیز تقاضای ارز برای دلالی و سفتهبازی دارند.

پورابراهیمی افزود: اگر جلوی اختلاف نرخ بازار آزاد و نرخ مرجع ارز گرفته نشود، این مسئله در حوزه اقتصاد بسیار خطرناک است و نباید (معامله) ارز در اقتصاد کشور کارکرد سرمایهگذاری پیدا کند.

وی افزود: اگر بازار ارز و کارگروه ارزی تشکیل شود، در مرحله اول تقاضای سفتهبازی هم در بازار بورس به وجود میآید و تقاضای غیرواقعی ارز هم شکل میگیرد، اما کمکم تقاضاها به سمت واقعی پیش میرود.

وی گفت: از یک طرف صادر کننده کالا و خدمات موظف است که ارز به دست آورده خود را به نرخ مرجع در بازار به فروش برساند، اگر یک سرمایهگذار و کارخانهدار بخواهد مواد اولیه و تجهیزات وارد کند، باید با ارز آزاد اقدام کند، بنابراین با کارگروه ارزی و معاملات ارز در بورس میتوان گلوگاههای بازار ارز را به دست گرفت.

پورابراهیمی یادآور شد: کسانی که تقاضای ارز دارند، اما نمیتوانند از بازار آزاد تهیه کنند، میتوانند از طریق معاملات ارزی در بورس اقدام کنند. همچنین گواهی سپرده ارزی برای صادرکنندگان در این بازار عرضه میشود و کمکم قیمت ارز در بازار به یک نرخ تعادلی براساس عرضه و تقاضا میرسد.

نایب رئیس دوم کمیسیون اقتصادی افزود: در فاز دوم طرح کارگروه ارزی، بحث قراردادهای آتی معاملات ارز راهاندازی میشود، اما در فاز اول فعلا معاملات نقدی ارز و گواهی سپرده ارزی معامله میشود.

*ساختار بازار ارز با همکاری بانک مرکزی دو سه ماهه بهبود مییابد

وی تاکید کرد: اگر بانک مرکزی با این طرح مجلس همکاری کند ساختار بازار ظرف دو، سه ماه شفاف شده و مظنه قیمت بازار آزاد ارز از طریق بورس به دست میآید.

وی گفت: وقتی که قیمت ارز خارجی کاهش پیدا کند، مزیت واردات افزایش یافته و وقتی قیمت ارز افزایش پیدا کند، مزیت صادراتی برای کشور به وجود میآید. به عنوان مثال اگر دلار 1000 تومان باشد و یک کیلو پسته به 6 دلار فروش رود، یعنی 6 هزار تومان درآمد کسب شده، اما اگر دلار دو برابر شود، درآمد حاصل از صادرات یک کیلو پسته نیز دو برابر خواهد شد.

*افزایش 27درصدی صادرات غیر نفتی علیرغم تحریم

نایب رئیس دوم کمیسیون اقتصادی یادآور شد: در سه ماه سال جاری علیرغم کاهش صادرات نفت خام، اما در این مدت صادرات غیرنفتی 27 درصد افزایش پیدا کرد.

پورابراهیمی اظهار امیدواری کرد: با راهاندازی بورس معاملات ارزی قیمت ارز در بازار به تعادل برسد.

نایب رئیس دوم کمیسیون اقتصادی افزود: نقطه تعادلی تعیین نرخ ارز دارای مزیتهایی است، از جمله اینکه افزایش نرخ ارز مزیت صادراتی را افزایش میدهد و صادرات مشخص میکند که چقدر ارز وارد کشور شود. این کار همچنین کاهش واردات را در پی خواهد داشت.

وی گفت: مسافران خارجی و حجاج در سالهای قبل به دلیل پائین بودن نرخ ارز هر کدام چندین چمدان کالای خارجی با خود وارد کشور میکردند، چون به عنوان مثال یک کالا در مکه 2 هزار تومان و در تهران 10 هزار تومان بود اما اکنون با افزایش قیمت ارز چمدانهای حجاج و مسافران خارجی تقریبا خالی شده و دیگر خبری از چندانهای متعدد نیست.

وی افزود: همچنین با راه اندازی بورس ارز، نیاز به ارز برای واردات نیز مشخص میشود و قیمت ارز تعادلی تعیین میشود.

پورابراهیمی با بیان اینکه بخشی از واردات کشور کالای اساسی و اجباری است، گفت: اگر بتوان یک کالا را در داخل تولید کرد، نباید به واردات آن امیدوار بود و در حال حاضر قیمت تضمینی خرید گندم که 420 تومان تعیین شده به اشتباه انجام شده، چون قیمت کنجاله افزایش یافته، بنابراین دامداران به جای کنجاله به دامهای خود گندم میدهند.

*سالانه 70 میلیون دلار اسباب بازی و لوازم آرایش وارد میشود

این نماینده مجلس افزود: سالانه حدود 70 میلیون دلار اسباببازی و وسایل آرایش وارد کشور میشود که جزو کالای اساسی به شمار نمیرود، بنابر این تقاضای کالای لوکس هم در تعیین قیمت ارز موثر است.

*پیشنهاد یارانه ارزی

پورابراهیمی پیشنهاد کرد: یارانه ارزی برای کالاهای اساسی باید پرداخت شود و 3 عامل اثرگذار در تعیین قیمت تعادلی ارز موثر است. یکی از آنها میزان تقاضاست که صادرات بیش از واردات باشد.

* وزیر اقتصاد دنبال ارز تک نرخی است

وی گفت: نمیتوان مدیریت بازار ارز را بدون حضور بانک مرکزی انجام داد. در حال حاضر وزیر اقتصاد با طرح نمایندگان همراه است و خواستار تعادل در بازار ارز و حرکت به سمت تک نرخی شدن ارز است.

پورابراهیمی افزود: بانک مرکزی دارای ساختار قدیمی 40 ساله برای مدیریت ارزی است و تا به روز شدن و همراه شدن با تحولات جدیدی ارزی ، بورس معاملات ارز ، اوراق ارزی ، گواهی سپرده ارزی و اوراق معاملات ارزی فاصله دارد.

*قرارداد آتی ارز ابزار کنترل قیمت

پورابراهیمی گفت: قیمت واقعی ارز با راهاندازی بورس ارز بر روی تابلو مشخص میشود. همچنین با راهاندازی ابزارهای مشتقه ارز یا قراردادهای آتی ، ابزار سوم کنترل نرخ ارز در بازار به وجود میآید و به نظر من بازار فیوچر یا آتی ارز میتواند در تعادل ارزی موثر واقع شود.

* عدم استقبال بانک مرکزی از بورس ارز

وی گفت: بانک مرکزی به جای استقبال از پیشنهاد نمایندگان برای ساماندهی به بازار غیررسمی ارز، متاسفانه این پیشنهاد را پس میزند و شاید به دلیل همان ساختار سنتی مدیریت ارزی در بانک مرکزی است.

پورابراهیمی افزود: ابزاری که براساس پیشنهاد نمایندگان مجلس طراحی شده، قیمت تعادلی معاملات نقدی ارز را کشف میکند و در قراردادهای آتی نیز مانند قرارداد آتی سکه قیمت ارز تعیین میشود.

وی افزود: قراردادهای آتی با مهر بانک مرکزی قابل خرید و فروش است و حوالههای 3 تا 6 ماهه ارزی در بازار معاملات ارزی خرید و فروش میشود که البته مقداری از این قراردادها در سررسید به دارنده آن اوراق پرداخت میشود و ناشر همه این اوراق ارزی بانک مرکزی است و خریدار آن نیز کارخانهها و واردکنندگان کالا هستند.

وی افزود: مثلا اگر یک کارخانه داروسازی بخواهد برای 6 ماه آینده مواد اولیه تولید دارو وارد کند، از بازار فیوچر(آتی) ارز اقدام به خرید اوراق آتی ارز میکند و به این ترتیب کمکم بازار کاذب ارز حذف میشود.

* دلار از چرخه معاملات حذف و به جای آن اوراق جایگزین شود

نایب رئیس دوم کمیسیون اقتصادی تاکید کرد: در حال حاضر بین 30 تا 40 درصد تقاضای دلار در بازار کاذب است، اما با راهاندازی بازار معاملات ارزی، دلار از چرخه مالی کشور خارج شده و به جای آن قراردادهای آتی وارد میشود و تقاضای کاذب حذف خواهد شد.

وی تاکید کرد: با راه اندازی معاملات گواهی ارزی، کمکم به جای دلار کاغذهای قرارداد ارزی که از سوی بانک مرکزی منتشر شده، بین مردم دست به دست میچرخد و معامله میشود و در دنیا معمولا قراردادهای آتی 70 تا 80 درصد تسویه نقدی نمیشود.

پورابراهیمی افزود: با راهاندازی قراردادهای آتی ارز، دلار حذف شده و سفتهبازی در بازار ارز هم حذف خواهد شد.

وی گفت: ساماندهی بازار ارز با راهاندازی مدیریت شده بازار نقدی خرید و فروش ارز از طریق گواهی سپرده، همچنین با قراردادهای آتی 3 تا 6ماهه مانند پیشفروش سکه انجام خواهد شد.

این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: اگر بانک مرکزی با پیشنهاد مجلس برای ساماندهی بازار ارز همراهی کند، برای اولین بار در طول تاریخ بانک مرکزی میتواند ارز خارجی را با ریال داخلی اداره کند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا سفتهبازی ارز در مرحله اول حذف میشود، گفت: قیمت ارز بر اساس عرضه و تقاضا در بازار بورس تعیین میشود و اگر بانک مرکزی از عرضه ارز خودداری کند، بلافاصله قیمت در تابلوی بورس افزایش مییابد.

پورابراهیمی در مورد مشابهت بازار فارکس با بازار معاملات ارزی گفت: فارکس هم ساختاری مانند بورس دارد که معاملات آن یک مابهازای خارجی دارد و قیمت دلار در آن تعیین میشود.

نایب رئیس دوم کمیسیون اقتصادی با بیان اینکه 80 درصد معاملات دنیا با دلار انجام میشود، گفت: دلار یک ارز پایه است، در عین حال میتوان در معاملات بورس دلار را با یورو، یوان و سایر ارزهای مسلط جهان مبادله و میتوان یک سبد ارزی تعریف کرد.

* تالی فاسد ارز چند نرخی

پورابراهیمی با بیان اینکه ارز تک نرخی مفسدهها را از بین میبرد، گفت: در عوض چند نرخی بودن ارز مفسده و تالی فاسد در پی دارد و خسارتهای سنگینی به اقتصاد وارد میکند و موجب اخلال در نظام اقتصادی کشور میشود.

وی گفت: کشورهای دیگر اگر دنبال مقابله با پدیده پولشویی هستند، نه به این خاطر که از عاقبت این کار در قیامت میترسند، بلکه میدانند پولهای ناشی از قاچاق، مواد مخدر و یا آدمربایی و تروریسم باعث عدم تعادل در اقتصاد شده و نظام اقتصاد را به هم میریزد. همان گونه گفته میشود ارز دو نرخی برای اقتصاد فساد به وجود میآورد.

نایب رئیس دوم کمیسیون اقتصادی تاکید کرد: ارز چند نرخی تخصیص بهینه منابع را دچار مشکل میکند و به این خاطر است که اکثر کارشناسان اعتقاد دارند، ارز باید تک نرخی باشد. در قانون برنامه پنجم توسعه نیز آمده است نرخ ارز به صورت شناور مدیریت شده باید تعیین شود.

وی گفت: هدف گذاری بانک مرکزی برای تعیین نرخ ارز باید یک عدد منطقی باشد و براساس آن صادرات و واردات به راحتی انجام شود. پس مدیریت بازار ارز باید به سمتی حرکت کند که آن نرخ شناور مدیریت شده تحقق پیدا کند.

پورابراهیمی در پاسخ به این پرسش که آیا با معاملات ارزی و بورس ارز، قیمت مرجع به سمت بازار آزاد حرکت میکند، یا برعکس نرخ آزاد به سمت نرخ مرجع سوق مییابد، گفت: اگر قیمت مرجع 1226 تومان و قیمت بازار آزاد 2100 تومان باشد، آنگاه با راهاندازی معاملات ارزی در بورس و قراردادهای آتی ارز، کمکم نرخ بازار آزاد به سمت نرخ مرجع و تعادلی حرکت میکند، بنابراین نرخ بازار آزاد کاهش پیدا میکند.

وی افزود: نرخ بازار آزاد در بورس ارز بالاخره متعادل میشود و از آن طریق مزیت صادراتی و وارداتی مشخص خواهد شد.

نایب رئیس دوم کمیسیون اقتصادی در مورد تک نرخی بودن ارز در شرایط تحریم گفت: از کل کالاهای وارداتی به کشور شاید کمتر از 10 درصد کالای اساسی باشد که اگر این کالاها وجود نداشته باشد، بحران اجتماعی پدید میآید، اما اگر همین کالاهای اساسی با نرخ 1226 تومان وارد شود، باید در بازار نیز براساس همان نرخ محاسبه شود.

وی گفت: قیمت بازار ارز در همه کالاها اثر گذاشته و مردم تاوان این تفاوت نرخ مرجع و بازار آزاد ارز را با خرید گران قیمت کالاهای اساسی میپردازند.

پورابراهیمی تاکید کرد: پیشنهاد ما اختصاص یارانه ارزی است، به گونهای که محاسبه شود، سرانه هر کس از مصرف کالای اساسی مانند برنج، روغن، شکر چقدر است و براساس آن تفاوت بین نرخ مرجع و بازار آزاد ارز به صورت یارانه به افراد پرداخت شود و آنگاه گفته شود، قیمت همه کالاها به صورت آزاد تعیین میشود.

پورابراهیمی در مورد اینکه یارانهها یک بار هدفمند شد و قرار نیست یارانه دیگری پرداخته شود، گفت: این یارانه مربوط به تفاوت نرخ مرجع و نرخ بازار آزاد درباره کالاهای وارداتی محاسبه و باید پرداخت شود.