پیش‌شرط‌های حذف دلار

ضمن اینکه باید نوسانات نرخ ارز را به مثابه ابزاری دانست که سرمایهگذاران را برای انتخاب نوع صنعتی که قصد ورود یا افزایش سرمایهگذاری در آن را دارند، هدایت میکند. بیشک این موضوع بهویژه در شرایطی که اقتصاد کشور روی جذب سرمایهگذار خارجی حساب ویژه باز کرده است، از حساسیت بیشتری برخوردار است. اینکه نرخ ارزهای خارجی با شتاب غافلگیرانه بالا یا پایین رود، نتیجهای جز افزایش بیثباتی و بیاعتمادی برای سرمایهگذاران خارجی و فعالان اقتصادی ندارد که دقیقا معارض اهداف از پیش تعیینشده دولت و حتی سندهای بالادستی کلان کشور است.

نکته حائز اهمیت دیگری که نباید بهراحتی از کنار آن گذشت، بحث نوع ارزی است که بهعنوان واسطه و ملاک تعیین ارزش سرمایهگذاریها انتخاب میشود. سال‏هاست که دلار بهعنوان مهمترین پول خارجی در سبد ارزی عموم کشور مطرح بوده و تجار و بازرگانان مبادلات خارجی خود را بهوسیله دلار انجام می‏دهند. ضمن اینکه دلار از جنبههای مختلف در فضای اقتصاد بینالملل موثر و مهم است، چرا که باید اذعان کرد هم بهصورت مستقیم نزدیک به ۸۰درصد انتقال ارزی در بستر سوئیفت، بر اساس دلار صورت میگیرد و هم انتقالهای غیر دلاری نیز در مسیر خود ناگزیر هستند که به شکلی، بر اساس قیمت دلار، ارزشگذاری شوند. در چند سال اخیر روسیه و چین تلاش مشترکی را برای حذف دلار از معاملات تجاری خود، آغاز کردهاند که نقطه اوج آن را باید قرارداد ارزی سال 2014 دانست. آنها طی این قرارداد خواستار حذف دلار از مبادلات تجاری خود شده و تصمیم گرفتند که بهجای دلار از ارزهای ملی استفاده کنند.

ونزوئلا نیز چندی پیش تصمیم گرفت رسما دلار آمریکا را از مبادلات نفتی خود حذف کند. اما واقعیت این است که وقتی ذخایر ارزی کشورها عمدتا بهصورت دلار است، تضعیف دلار نمیتواند سیاست رسمی و پایداری باشد، چرا که از این طریق در واقع بهنوعی بخشی از ثروت خودشان که بهصورت دلار است کمارزشتر میشود. تجربیات مختلفی نیز از سوی کشور ما در طول چند سال اخیر دراین رابطه شکل گرفته و توافقات متعددی بین بانک مرکزی ایران با بانکهای مرکزی چین،ترکیه، اکوادور،مالزی و آذربایجان به منظور تسهیل در تسویه مبادلات بانکی با حسابهای غیر از دلاری صورت گرفته که بهدلایل مختلف به نتیجهای که توقع میرفت، دست پیدا نکرد. بر این اساس آنچه بهعنوان پیششرط حذف دلار باید مورد توجه قرار گیرد، آن است که اولا انجام چنین کاری نیازمند زمان است و باید به آن بهعنوان یک پروژه مدتداری نگاه شود، ثانیا اینکه نیازمند اجماع جهانی است و باید جمع گستردهای از ذینفعان در این برنامه مشارکت کنند و از همه مهتر اینکه قرار است جای دلار چه واحد پولی مورد استفاده قرار گیرد.