زخم سعودی بر تن نفت

دعوای داخلی و دستگیری گسترده شاهزادههای عرب، برخورد موشک حوثیها به نزدیکی ریاض و نسبتدادن آن به ایران، ماجرای پرپیچوخم استعفای سعد حریری و شائبه بازداشت او در عربستان و احتمال حمله کشورهای عرب به سرکردگی عربستان به لبنان، همه و همه، از تغییراتی نگرانکننده در منطقه خبر میدهد.

عربستان بهعنوان یک کشور تأثیرگذار در بازار جهانی نفت، محور این تنشهاست و همین مسئله هم بازار نفت را با شوکی شدید مواجه کرده. رشد قیمتها تا حدی است که پیشبینی میشود تا آیندهای نهچندان دور، شاهد عبور از قیمت ٧٠ دلاری برای نفت باشیم. در این شرایط بیم آن میرود که شیلاویلها که عبور از نفت ٦٠ دلاری سرآغازی برای رونق دوباره فعالیت آنهاست به میدان بیایند و از سوی دیگر، کشورهای توافقکننده برای فریز نفتی، با وسوسه افزایش قیمتها، تولید خود را افزایش دهند که این مسئله میتواند آینده توافق را به خطر بیندازد و یکباره با فزونی عرضه، افت قیمتها را دوباره شاهد باشیم. اتفاقی که در بلندمدت، تیر خلاصی است بر کشورهای تولیدکننده نفت.

مثلث آمریکا، اسرائیل، عربستان
منصور معظمی، معاون پیشین بازرگانی و امور بینالملل وزارت نفت با بررسی ابعاد سیاسی آنچه اکنون در منطقه در حال رخدادن است، میگوید: اکنون تحولاتی جدی و بسیار نگرانکننده و هشداردهنده در منطقه در حال وقوع است. شاید بتوان گفت پدیدهای نوظهور در حال پدیدارشدن است؛ مثلث آمریکا، اسرائیل و عربستان، برای آنکه یک هژمونی جدید در منطقه به وجود بیاورند، با یکدیگر هماهنگ شدهاند و برای این کار هم سهلالوصولتر آن است که ایران را بهانه کنند. برداشت من آن است که در این قصه، عربستان عامل است، آمریکا، فرماندهنده و ایدئولوگ هم اسرائیلیها هستند و آمریکا و اسرائیل، با هزینه عربستان میخواهند این تغییرات را رقم بزنند، بنابراین ما باید بسیار دقت و توجه داشته باشیم. به نظر من تا به امروز هم ایران، اقدامی مؤثر و مناسب داشته و توانسته این توطئهها را به خود آنها بازگرداند.

این سفیر اسبق ایران در برزیل، میگوید: بهواقع عربستان امروز در منطقه نقش محور شرارت را بازی میکند و به نظر میرسد آمریکاییها به این رسیدهاند که برای آنکه اقتصاد خود را از این شرایط خارج کنند، بهتر آن است که یک جنگ جدید به راه بیندازند و چه گزینهای بهتر از، ازبینبردن دو کشور بزرگ تولیدکننده نفت.

شوک قیمت نفت
عضو هیئت علمی دانشکده نفت با بیان اینکه عربستان امروز از منظر داخلی بهشدت دچار مشکل است، میافزاید: بهقطعیت نمیتوان گفت، اما معلوم نیست این شرایط امروز، فردا هم ادامه داشته باشد. تندرویهای محمدبنسلمان، این شاهزاده بیتجربه و جوان، معلوم نیست عکسالعملهای داخلی جدی را به دنبال نداشته باشد.  او با اشاره به اینکه احتمال جنگ را نمیتوان رد کرد، اما احتمال آن را زیاد نمیبینم، به جملهای قریب به این مضمون از مقام معظم رهبری اشاره میکند و میگوید: ایشان گفتند، «ممکن است که جنگ را آنها شروع کنند، اما پایان آن، دیگر دست آنها نیست». حکام عربستان آنقدر کوتهنگر نیستند که دست به چنین ریسک بزرگی برای جنگ با ایران بزنند. آنها توانایی و پتانسیل ایران را میشناسند؛ اما اگر به فرض محال، چنین شد، آثار آن در صنعت نفت، بسیار جدی خواهد بود و قیمتها بهشدت افزایش مییابد.

معظمی با اشاره به جهش قیمتی که امروز در بازار رخ داده، میافزاید: این روند افزایش قیمت رو به فزونی خواهد گذاشت.

احتمال ورود شیلاویلها به بازار
او با اشاره به احتمال ورود شیلاویلها به بازار میگوید: بههرحال اگر اخلالی در روند نفت این دو کشور به وجود بیاید، فرصتی است برای آمریکاییها که بتوانند خود را وارد بازار کنند و تولید خود را افزایش دهند.

هرچند باید در اینجا به این نکته اشاره کرد که ورود شیلاویلها به بازار، ضرورتا به قیمت ٦٠ دلار برنمیگردد و اکنون صنعتگران نفتی بهعلت وامهای کلانی که برای ورود به این عرصه دریافت کردهاند و بازپرداختهای آن، احتمالا کمی تأمل کنند، اما استمرار این روند، میتواند، هشدار برای ورود شیلاویلها به بازار باشد.

کاهش رشد اقتصادی آسیا
این کارشناس نفت با بیان اینکه چنین عملکردی میتواند به افت رشد اقتصادی در آسیا نیز منجر شود، میافزاید: اگر قیمت نفت افزایش یابد، هند و چین که از نظر اقتصادی رشد سریعی دارند، دچار مشکل میشوند، زیرا با افزایش قیمت نفت، هزینههای آنها نیز افزایش مییابد و با کاهش خرید و در نتیجه کاهش رشد اقتصادی روبهرو خواهند شد که این مسئله تأثیر خود را بر رشد اقتصادی آسیا خواهد گذاشت. به گفته او، این اتفاق به نفع آمریکا خواهد بود، زیرا فعالان بازار نفت شیل، نفت را وارد بازار میکنند و با افزایش درآمد روبهرو خواهند شد و در مقابل، درآمد هند و چین بهواسطه افزایش قیمتها و افزایش هزینه، کاهش مییابد. در نتیجه رشد اقتصادی آنها کاهش مییابد که به نفع آمریکاست.  این کارشناس نفت در پاسخ به این پرسش که آیا استمرار این روند بر کاهش عرضه از سوی این کشور عمده تولیدکننده نفت اثرگذار خواهد بود یا خیر، میگوید: اگر در عربستان یک دگرگونی کلی از منظر سیاسی رخ دهد، شاهد کاهش عرضه در عربستان خواهیم بود، در غیر اینصورت به نظر نمیرسد اتفاقی از این منظر رخ دهد.

احتمال خروج از توافق
او در پاسخ به این پرسش که این رخداد چقدر میتواند بر توافق فریز نفتی اثرگذار باشد، میگوید: امیدواریم این اتفاق ادامه نیابد و به اوپک نکشد، اما اگر عربستان از تفاهمنامه اوپک تخطی کند، طبیعی است که در تصمیمات اثر خواهد گذاشت. استمرار این روند، درمجموع برای بازار اوپک و نفت خوب نیست.

معظمی با اشاره به اینکه افزایش قیمت نفت، وسوسه برای افزایش تولید از سوی تولیدکنندگان نفت خواهد بود، میافزاید: این افزایش قیمت، عکسالعملهایی است که در بازار رخ میدهد و بهتبع آن، هزینههایی را به بازار تحمیل خواهد کرد که دور از انتظار هم نیست.  به گفته او، باید توجه داشت که نفت یک کالای سیاسی- اقتصادی است و اینگونه نیست که صرفا متأثر از عرضه و تقاضا باشد و طبیعی است که تحولات سیاسی میتواند بر بازار اقتصادی آن هم تأثیر داشته باشد.

دوسر باخت برای نفت
آنچه بر بازار نفت حادث خواهد شد را در تحلیل اغلب کارشناسان با قید شرط استمرار این روند، در دو بُعد اصلی میتوان بررسی کرد که در بلندمدت میتواند به ضرر دو طیف تولیدکنندگان و خریداران تمام شود. نخست استمرار روند افزایش قیمت نفت با استمرار شوک سیاسی موجود، میتواند بر عوامل اصلی اثرگذار در بازار، بهویژه عرضه، اثرگذار باشد. به بیان دیگر، اگر این روند رشد قیمت ادامهدار باشد، علاوه بر آنکه میتوان انتظار داشت شیلاویلها عرضه خود را در بازار افزایش دهند، میتواند منجر به وسوسه دیگر تولیدکنندگان درون اوپک برای تولید بیشتر شود که خود گواهی است برای خروج آنها از توافق فریز نفتی که میتواند آینده مهلکی را برای بازار نفت به دنبال داشته باشد. این نکته از سوی هیچ تحلیلگری رد نمیشود که با افزایش دوباره عرضه بهواسطه رشد قیمتها، با کاهش شدید قیمت نفت در آینده روبهرو خواهیم شد که چنین اتفاقی در میانمدت و بلندمدت، به زیان تولیدکنندگانی است که بهنوعی هر یک با بحران اقتصادی در کشورهای خود روبهرو هستند.  دوم، در سمت دیگر بازار که تقاضا را راهبری میکند نیز شاهد تحولاتی خواهیم بود. بیتردید با افزایش قیمت نفت در بازار، خریداران اصلی مانند چین و هند که از جمله کشورها با رشد اقتصادی بالا هستند، با افزایش هزینه روبهرو خواهند شد و طبیعی است که خرید خود را کاهش دهند و این مسئله بیشک، شتاب رشد اقتصادی این دو کشور را بهصورت ویژه، با کاهش روبهرو خواهد کرد. این مسئله قطعا مطابق میل آمریکاییهایی است که با رشد اقتصادی چین بهعنوان رقیب قدر اقتصادی دچار چالش شدهاند و کنارراندن آن را در تمامی برنامههای خود دنبال میکنند.