اگر برجام بهم خورد، آنها را حیرت‌زده می‌کنیم/در پیوستن به کنوانسیون‌های بین‌المللی شتابی نداریم

معاون رییسجمهور در سخنانی در این مراسم که روز شنبه برگزار شد ضمن ابراز خرسندی از حضور چهرههایی ارزشمند، خدمتگزار، صادق و خالص همچون دکتر امراللهی، دکتر خزانه، دکتر فرخی، دکتر کاشیگر، دکتر فرهودی، دکتر پذیرنده، دکتر قنادی و ... در پنجاهمین سالگرد راکتور تحقیقاتی تهران گفت: شما باید به 50، 60 یا 70 سال گذشته برگردید و ببینید در علوم و فناوری هستهای در چه وضعیتی بودیم. اگر نبود فکر بلند این بزرگواران و چشماندازی که در وجود عزیزانی مثل جناب آقای دکتر آزاد، دکتر حسابی و دکتر جناب نهادینه شده بود، یقیناً الان اینجا نمیایستادیم و اینگونه به گذشته خود افتخار نمیکردیم. تاریخ ایران مشحون از فراز و نشیبهاست. به خصوص این آشفتگی که در دو سه قرن اخیر داشتیم سبب شد ایران از افتخارات گذشته خود کمی فاصله بگیرد و ما درست در زمانی که جهان راه به سوی پیشرفت گشود، متأسفانه کنار گذاشته شدیم.

وی افزود: در نیم قرن گذشته افرادی زمینه پیشرفت علم و فناوری و صنعت کشور را تا جایی که مقدور بوده فراهم کردهاند و ما از آنها همواره تشکر میکنیم. جناب آقای دکتر سهرابی را میبینیم که واقعاً یکی از دانشمندان بنام ایران در عرصه بینالمللی است. دکتر قریب را که در حوزه اکتشاف و استخراج و کلاً سیکل سوخت واقعاً زحمات بسیار ارزشمندی کشیدند. امروز افتخار دیدن این بزرگان را داریم.

رییس سازمان انرژی اتمی سپس به قدردانی از زحمات دکتر افشار بکشلو از جمله دست اندرکاران اولیه راکتور تحقیقاتی تهران پرداخت و افزود: اکنون 40 سال از زمانی که توفیق آشنایی با ایشان را داشتم، میگذرد. من قبل از انقلاب با ایشان در دانشگاه تهران آشنا شدم. بعد انقلاب شد و بحث راکتور بوشهر پیش آمد که آیا ادامه پیدا کند یا نکند. ما به اتفاق در گروهی بودیم که گزارشی با عنوان "وضعیت چرخه سوخت نیروگاه بوشهر به چه صورت است" در ارتباط با سیکل سوخت نیروگاه بوشهر نوشتیم.

صالحی با ذکر آثاری که مرحوم دکتر اولیاء، پیشکسوت صنعت هستهای در سازمان بر جای گذاشته است، گفت: دکتر اولیاء را همه شما میشناسید. تعداد زیادی از عزیزان را ایشان تربیت کردند. راه ایشان همچنان ادامه دارد.

وی در این زمینه و در حوزه تولید رادیوداروها خاطرنشان کرد: ما در حال حاضر در امر رادیوداروها قدمهای بلندی را برمیداریم. مسئولان به خوبی کار را پیش میبرند. خوشبختانه در بحث جی ام پی کار ساختمانی و طراحیها آغاز شده است. این کار، کار بزرگی است و قریب به 60 میلیون یورو هزینه دارد که امیدواریم در 4 سال آینده تکمیل شود و ما در عرصه رادیودارو در چارچوب (جی ام پی) بتوانیم در غرب آسیا حرفی برای گفتن داشته باشیم.

صالحی در بخشی دیگر از سخنانش گفت: نمیخواهم غلوآمیز صحبت کنم. به عنوان یک دانشجو بنده واقعاً از کسانی که این سازمان انرژی اتمی را به وجود آوردند خیلی ممنونم و این حقیر خود را میراثدار آنها میدانم. دکتر اعتماد کار بزرگی را انجام داد. این محلی که ما نشستهایم مربوط به دانشگاه تهران است و بنا بر توجیهات درست سال 1353 در چارچوب سازمان به وجود آمد و دکتر اکبر اعتماد عهدهدار ریاست آن شد. قانون بسیار متقنی آن زمان نوشته شد. هر گاه من و یا کارشناسان آن را مرور میکنیم میبینیم که آنقدر این قانون متقن نوشته شده که اگر امروز هر چه بخواهید در آن دخل و تصرف کنید، میبینید بدتر میشود و بهتر است این قانون محفوظ بماند.

رییس سازمان انرژی اتمی در بخشی دیگر از سخنانش به امضای پیمان ان پی تی توسط ایران اشاره کرد و افزود: پس از مرور روند تحول علوم و فناوری هستهای، متوجه شدم برای اینکه وارد عرصه فناوری هستهای شویم با فشار آمریکا باید ان پی تی را امضا میکردیم؛ با این وجود مسئولان وقت سازمان بسیار زیبا حرکت کرده بودند. به این صورت که همه صنعت هستهای را در نظر گرفته بودند نه فقط ساخت نیروگاه بلکه تأمین نیازهای آن را هم دیده بودند.

صالحی افزود: پیشبینی شده بود که اگر نیروگاهی میخرند نیروی انسانی لازم و دیگر الزامات از جمله سوخت آن را نیز تأمین کنند تا در ارتباط با ادامه حیات نیروگاه اگر نگویم خودکفا، خوداتکا باشیم. نمیشود نیروگاه داشت و میلیاردها دلار سرمایهگذاری کرد و نسبت به سوخت آن بیتوجه بود. این پیشبینیها همه جای تقدیر دارد.

وی که در جمع پیشکسوتان راکتور تحقیقاتی تهران سخن میگفت ادامه داد: حداقل کاری که انجام میدهیم این است که باید رو به جلو حرکت کنیم و به عقب برنگردیم و خشتی بر خشتهایی که پیشکسوتان روی هم گذاشتهاند، قرار دهیم.

صالحی سپس در زمینه فرایند اکتشاف در سازمان گفت: از سال 88 که افتخار حضور در سازمان پیدا کردم با اجازهای که از مقام معظم رهبری گرفتیم، توانستیم جستجوی هوایی را انجام دهیم و امکاناتی را از خارج وارد کنیم. آن هم به سختی. زیرا اجازه تامین آن داده نمیشد. هلیکوپترهایی وارد شد. الان قریب به 73 تا 74 درصد برداشت هوایی از خاک ایران انجام شده است. این رقم با نسبت 20 درصدی که حداکثر قبل از انقلاب انجام شده بود قابل مقایسه نیست. ضمن اینکه تحلیل تصاویر را هم خودمان انجام میدهیم. در اکتشاف برداشت تصاویر یک بحث و تحلیل آن بحثی دیگری است. الان شرکتی داریم که در این زمینه ارائه خدمات میدهد.

وی به مقایسه شرایط پیشین با وضعیت امروز کشور در این حوزه پرداخت و گفت: قبلاً در شرایطی بودیم که اگر میخواستیم کاری انجام دهیم لاجرم باید سریع انجام میدادیم و خیلی زمان نداشتیم. الان زمانی است که میتوانیم به صورت منطقی جلو برویم. به عنوان مثال در زمینه سانتریفیوژ از ابتدای خلق فکر ساخت یک سانتریفیوژ جدید تا زمان تولید آن به 8 سال زمان نیاز است و ما هم داریم همین مسیر را طی میکنیم و خوشبختانه توفیق زیادی هم نصیبمان شده است. الان با چین و کشورهای دیگر مذاکره میکنیم. البته این کشورها یک سری شرایطی مثل پیوستن به یک سری کنوانسیونها، ایمنی و ... دارند و ما خیلی شتابی برای پیوستن به کنوانسیونهای بینالمللی نداریم. از این رو با  تأمل جلو میرویم.

صالحی سپس در زمینه ساخت 2 نیروگاه جدید گفت: 2 نیروگاه را در حال احداث داریم. یعنی 10 میلیارد دلار سرمایهگذاری باید انجام دهیم. به خاطر شرایط آب و هوایی نیروگاههای بزرگ را باید در جنوب و یا در شمال ایجاد کنیم. ولی نیروگاههای کوچک را میتوانیم در محل مصرف ایجاد کنیم.

95 درصد کارهای قرارداد ساخت بیمارستان هستهای به اتمام رسیده است و تنها بخش مربوط به ضمانت بانکی با اتریش باقی مانده

وی درباره ذهنیتی که افکار عمومی از انرژی هستهای دارند اظهار کرد: متأسفانه تصور اذهان عمومی از انرژی هستهای غالباً موضوعاتی نظیر سانتریفیوژ و غنیسازی است، در حالی که صنعت هستهای کاربردهای دیگری در کشاورزی، صنعت و سلامت نیز دارد. چنانچه در حال حاضر دست اندرکار احداث یک بیمارستان هستهای هستیم. این هم یک صنعت است و هم دانش که هم عرضه خدمات در سلامت دارد و هم برداشت و استفاده علمی خواهد داشت. 95 درصد از کارهای قراردادی آن به اتمام رسیده است و تنها بخش مربوط به ضمانت بانکی آن با کشور اتریش باقی مانده که در حال انجام آن هستیم. ان شاء ا... شاهد بیمارستانی مدرن در غرب آسیا خواهیم بود.

رییس سازمان انرژی اتمی با اشاره به بحث مذاکرات هستهای گفت: در بحث مذاکرات این توجه را داشتیم که ممکن بود آنها زیر قرارداد بزنند. به همین علت پیشبینیهایی را برای برگشتپذیری کرده بودیم. ما با خوش باوری در مذاکره شرکت نکردیم.

وی با بیان اینکه برجام برای همه طرفها مفید است تأکید کرد: برجام برای ما، جامعه بینالملل و استحکام بخشیدن به ان پی تی مهم است. اگر برجام بهم بخورد هیچ کنوانسیونی نمیتواند از استحکام لازم برخوردار باشد. امیدواریم این اتفاق پیش نیاید. ولی اگر برجام بهم بخورد ما آنها را حیرتزده خواهیم کرد.

صالحی سپس به چالشی که در سال 88 با آن روبرو شده بود پرداخت و گفت: وقتی برای اولین بار عهدهدار مسؤولیت در سازمان شدم، سوخت راکتور رو به اتمام بود. برادر بزرگوارم آقای آقازاده که جا دارد از ایشان هم به عنوان مدیری موفق تقدیر کنیم نامهای به آقای البرادعی نوشته بودند که ما 20 درصدمان در حال اتمام هست، بفرمایید که آرژانتین یا هر کشور دیگری مثل زمان آقای امراللهی این 20 درصد را در اختیار بگذارند. بنده که به سازمان آمدم آن نامه را پیگیری کردم. چون مدتی در وین بودم با آقای البرادعی هم روابطی داشتم، ایشان نامه آقای آقازاده را نشان داد و گفت شما که پیگیری میکنید، این بار برای تحویل سوخت بیست درصد هم شرایط گذاشتهاند. نامهای غیررسمی توسط آمریکا و روسیه نوشته بودند و گفته بودند حاضریم 20 درصد را در قبال پذیرش شروطی تأمین کنیم. من هم گفتم هیچ دلیلی ندارد که ما آن شروط را بپذیریم. این شروط حاکمیت ملی ما را زیر سؤال میبرد. راکتور ما برای تولید رادیودارو است و قبلا هم سوخت 20 درصد را گرفته بودیم.

وی ادامه داد: بحث از آنجا شروع شد. من از مذاکره با آقای البرادعی برگشتم؛ به رییسجمهور وقت گفتم اینها به ما 20 درصد را نخواهند داد، اجازه بدهید ما کار را شروع کنیم. بنده به گونهای کار را آغاز میکنم که نه با مقررات بینالمللی در تعارض باشیم و نه سر و صدا میکنیم، ولی کار را آغاز میکنیم. برآورد هزینه کردیم. گروهی را تشکیل دادیم و شبانه روز آن گروه کار کردن

صالحی در ارتباط با نقش شهید شهریاری در پیشبرد تولید سوخت 20 درصد گفت: دکتر شهریاری عزیز بخشی از محاسبات را عهدهدار بودند و افرادی را نیز تربیت کردند. به این ترتیب مقدمات 20 درصد را فراهم کردیم و  دو ساله 20 درصد را توانستیم از زیر صفر تأمین کنیم.

بنا بر این گزارش، در بخشی دیگر از این مراسم دکتر موافقی، رییس پژوهشگاه علوم و فنون هستهای در بیان تاریخچهای از راکتور تحقیقاتی تهران گفت: اکنون50 سال بهرهبرداری امن راکتور را پشت سر میگذاریم. تیم بهرهبردار توانستهاند 50 سال بهرهبرداری آن را در کارنامه خود داشته باشند که دستاورد مهمی محسوب میشود.

وی افزود: ساختار راکتور تهران تقریبا دست نخورده و ساختار اولیه آن حفظ شده است.

موافقی سپس در ارتباط با کاربرد راکتور گفت: این کاربردها شامل تولید رادیوداروها و رادیوایزوتوپها، برخی از کاربردهای تابشی نوترون و نوترون سریع و رادیوگرافی نوترون است. راکتور تحقیقاتی تهران نقش بسیار مهمی را در تربیت نیروی انسانی و مهندسین هستهای و فیزیکدانان هستهای داشته است. الان چیزی حدود 5 نسل است که مهندسین هستهای کشور ما در این راکتور آموزش دیدهاند.

همچنین دکتر محمد قنادی، معاون برنامهریزی هستهای سازمان از جمله دیگر سخنرانان بود که در این زمینه گفت: علاوه بر نقش این راکتور در تربیت دانشجویان و متخصصان، راکتور تحقیقاتی تهران به مثابه قدرت یک کشور است. اگر راکتور تحقیقاتی را با راکتور قدرت مقایسه کنیم تفاوت عدیدهای وجود دارد. لذا تولید رادیوایزوتوپها در راکتور قدرت امکانپذیر نیست.

وی افزود: راکتور تحقیقاتی در پزشکی و صنعت خدمات ارزندهای را  برای جامعه بشری ارائه میدهد.

قنادی خاطرنشان کرد: بنده یکی از کاربران این راکتور بودم که پروژهای راهبردی را در سالهای 70-69 اجرا کردم که  6-5 سال طول کشید و بحث ما با آژانس بیشتر از این زمان طول کشید.

وی ادامه داد: در سال 1386 به ما اطلاع دادند که دیگر مولیبدنی به کشور نخواهد آمد، با توجه به این مسأله و درماندگی پزشکان و عدم تأمین رادیوداروی بیماران؛ پروژه مولیبدن را آغاز کردیم و به مدت 4 سال ادامه دادیم. این پروژه در راکتور تحقیقاتی تهران ادامه پیدا کرد و  توانستیم مشکل بیماران دردمند را مرتفع کنیم.

وی سپس از کسانی که در این پروژهها همکاری کردند تقدیر کرد.

در این مراسم برخی دیگر از پیشکسوتان به بیان خاطرات و سخنانی کوتاه از تجربیات و مسائل پیش روی خود پرداختند.

مراسم پنجاهمین سالگرد راکتور تحقیقاتی تهران با تقدیر از پیشکسوتان و نخبگان عرصه راکتور تحقیقاتی و اهدای لوح تقدیر به آنها پایان یافت.