جعبه سیاه سفر مرموز «حریری»

مهمترین نشانه این همگرایی نیز حوادث لبنان است. با شدت گرفتن بحران سیاسی، روزنامه نیویورکتایمز در گزارشی از آماده شدن پیشنویس طرح جدید آمریکا برای پروژه صلح خاورمیانه و آشتی رسمی اعراب و اسرائیل خبر داده است.

از لحظهای که سعد حریری در روز جمعه ۳نوامبر تصمیم گرفت به عربستان برود، همهچیز درهالهای از شگفتی و ابهام فرو رفت. منابع نزدیک به حریری و مقامهای سیاسی و امنیتی ارشد لبنان میگویند هیچ صفی از شاهزادگان یا مقامهای سعودی برای استقبال رسمی از نخستوزیر لبنان در فرودگاه حضور نداشت.

موبایل او مصادره شد و روز بعد در بیانیهای که از تلویزیون سعودی پخش شد مجبور به استعفا شد. «سامیا نخول»، «لیلا بسام» و «تام پری»، گزارشگران رویترز در گزارش ۱۱ نوامبر خود مینویسند این اقدام میتواند لبنان را در خط مقدم نبردی قرار دهد که احتمالا خاورمیانه را از نو شکل خواهد داد. نیروهای اقماری کشورهای رقیب در برخی مناطق خاورمیانه در حال نبرد نیابتی هستند و رقبا میخواهند دستور کار خود را در منطقه پیش برده و نظم مدنظر خود را حاکم سازند.

منابع نزدیک به حریری میگویند عربستان سعودی به این نتیجه رسیده است که سعد حریری (متحد قدیمی حزبالله و فرزند رفیق حریری که در سال ۲۰۰۶ ترور شد) باید برود زیرا تمایلی به تقابل با حزبالله ندارد. گزارشگران رویترز مینویسند چندین منبع لبنانی میگویند ریاض امیدوار است تا برادر بزرگتر سعد حریری یعنی «بهاء حریری» را جایگزین او سازد. گمان بر این است که «بهاء» اکنون در عربستان است.

از برخی اعضای خانواده حریری خواسته شده به عربستان بروند تا با او بیعت کنند اما منابع لبنانی میگویند آنها چنین درخواستی را نپذیرفتهاند. یکی از منابع نزدیک به حریری به رویترز گفت: «وقتی هواپیمای حامل سعد در ریاض فرود آمد، او فورا پیامی دریافت کرد که اتفاقی در راه است. هیچکس در فرودگاه برای استقبال منتظر او نبود.» عربستان اجبار حریری به استعفا را رد کرده و میگوید او آزاد است. مقامهای سعودی برای اظهارنظر در مورد رسیدن او، مصادره تلفنش و اینکه آیا این پادشاهی قصد جایگزین کردن او را دارد یا خیر در دسترس نبوده و پاسخی ندادند. پنجشنبه شب مورخ ۲ نوامبر طی تماسی تلفنی با حریری از او خواسته شد که برای دیدار با پادشاه عربستان به آن کشور برود. قبل از ترک بیروت، به مقامها گفته بود که بحثها را روز دوشنبه از سر خواهد گرفت. به تیم رسانهای خود نیز گفته بود که آخر هفته آنها را در ساحل دریای سرخ در شرمالشیخ ملاقات خواهد کرد زیرا دیداری برنامهریزی شده با السیسی، رئیسجمهوری مصر در حاشیه «انجمن جهانی جوانان» خواهد داشت.

حریری در ریاض به خانه خود رفت. او و خانوادهاش سالهای مدید است که املاکی در این کشور دارند. منبع نزدیک به حریری میگوید روز شنبه از سوی یکی از مقامهای تشریفات به حریری تلفن شد که باید همان صبح شنبه دیداری با ولیعهد عربستان داشته باشد. گزارشگران رویترز مینویسند حریری پیش از اینکه نامه استعفای خود را دریافت کند و در تلویزیون بخواند ۴ ساعت منتظر ماند. یک منبع سیاسی ارشد دیگر در لبنان گفت: «حریری از بدو ورود فقط بیاحترامی دید.» حریری دیدارهای مکرری از عربستان داشت.

درست چند روز قبل از این اتفاق، با محمد بنسلمان دیدار کرده و او ترتیب ملاقات حریری با مقامهای ارشد اطلاعاتی و وزیر مشاور در امور کشورهای عربی یعنی «ثامر السبهان» را داد. منابعی که همراه حریری بودند، میگویند او در همان دیدار اول از عربستان (سفر اول پیش از دستگیری) «آرام و خوشحال» بود. او عکسهای سلفی با السبهان انداخت و هر دو لبخند به لب داشتند. او به دستیارانش گفت که ولیعهد او را تشویق کرده و وعده داده که بسته کمکهای سعودی به ارتش لبنان را زنده خواهد کرد.

منابع حریری میگویند او معتقد بود که مقامهای سعودی را در مورد حفظ روابط حسنه با حزبالله بهخاطر ثبات لبنان متقاعد کرده است. حزبالله هم بهشدت مسلح است و هم در پارلمان و دولت حضور دارد. درگیری عربستان با حزبالله به دههها پیش بازمیگردد که درگیری شیعی- سنی در این کشور موجب شد حزبالله بر بیروت تسلط یابد.

یکی از منابع حریری میگوید: «آنچه در دیدار او با مقامهای سعودی اتفاق افتاد- به گمانم- این است که حریری موضع خود را شفاف گفت که چگونه با حزبالله در لبنان مصالحه کند؛ اینکه تقابل موجب بیثباتی کشور میشود. فکر میکنم سعودیها دوست نداشتند آنچه او گفت را بشنوند.» این منبع به نقل از حریری میگوید او به السبهان گفت: «ما را مسوول آنچه که ورای مقدورات ما یا لبنان است نسازید.» این منبع میگوید: «اما حریری مواضع عربستان در مورد حزبالله را دستکم گرفت.» این منبع میافزاید: «برای سعودیها، این یک نبرد موجودیتی است. نبرد مرگ و زندگی است. ما در لبنان به بخش خاکستری عادت کردهایم.»

سخنرانی استعفای حریری تیم همراه او را شگفتزده کرده است. میشل عون، رئیسجمهوری لبنان، به سفرای خارجی در این کشور گفته است که عربستان سعودی حریری را ربوده است. ربودن حریری در زمانی است که موج دستگیریها در عربستان به راه افتاده است گویی او نیز یکی از اتباع سعودی است. از آنجا که او شهروندی عربستان را دارد و دارای املاک بسیاری در این کشور است این فرض تقویت میشود که او نیز همچون سایر مقامهای سعودی هدف تسویههای مقامهای این پادشاهی بوده است. پس از استعفای حریری بود که به او اجازه داده شد به دیدار پادشاه عربستان برود. با این حال، این علامت سوال مطرح است که وقتی گمان بر این است که حریری در عربستان ربوده شده، چگونه به سفر دوبی میرود و با ولیعهد ابوظبی دیدار میکند و باز به عربستان بازمیگردد؟ پس از آن است که سفرای غربی را میپذیرد. آیا حریری نیز مایل به این طرح بوده؟ آیا به راستی اجباری در کار است؟

با این حال، منابع نزدیک به حریری میگویند سعودیها بهدنبال تغییراتی در کادر رهبری جنبش المستقبل (حزب متبوع حریری) هستند. از آن جمله برنامههایی برای «بهاء» دارند که پس از کشته شدن پدرش چشم به پست رهبری این حزب داشت. به هر روی، این جریان سیاسی در بیانیهای اعلام کرد که کاملا پشت حریری ایستاده است. «نهاد مشنوق»، وزیر کشور لبنان با رد جایگزینی بهاء به جای سعد تاکید کرد: «لبنانیها گله گوسفند و یا یک تکه زمین نیستند که مالکیت آن از یک نفر به نفر دیگر منتقل شود. در لبنان تغییر از طریق انتخابات یا بیعت رخ میدهد.» خانواده حریری میگویند او در تماسهایش دائم میگوید: «خوبم.» وقتی از او پرسیده میشود که آیا زود بازمیگردد، در پاسخ میگوید: «انشاءالله.»