ترانزیت را فرصت بدانیم نه تهدید

امروز قوانین ما مشکل دارند، قوانین ما مربوط به چندین دهه قبل است. نظارتهایی که الان بر بخش ترانزیت اعمال میشود، بسیار بسیار سختگیرانه و ناوگان ما فرسوده است. ویژگی یک ترانزیت خوب این است که ناوگان، قوانین و مقررات و نیروی آموزش دیده و کارآزموده خوبی در آن وجود داشته باشد که متاسفانه ما در این زمینهها دارای ضعف هستیم. اگر این ویژگیها در ترانزیت کشوری محقق شود، کارشناسان بر این باورند که درآمد حاصل از آن میتواند تا 10میلیارد دلار افزایش داشته باشد، اما اینکه درآمدهای حاصل از بخش ترانزیت ریلی به تنهایی بتواند جایگزین درآمدهای نفتی شود، این درست نیست. اکنون حدود 10درصد از عملیات حمل و نقل از طریق ریل انجام میشود. متاسفانه سیستم ریلی ما هنوز هم دولتی است؛ سیستم دولتی به صورت متمرکز اداره میشود و سرعت و کارایی لازم را ندارد، چون امروز یک اصل مهم در بخش ترانزیت، مقوله سرعت است.

بنابراین با اینکه حمل ریلی دارای مزایای زیادی چون آلایندگی کمتر و... است، به علت وجود قوانین و مقررات سختگیرانه دولتی و اینکه مدیران دولتی انگیزه زیادی ندارند (در تمام دنیا عملیات حمل و ترانزیت ریلی دست بخش خصوصی است)، درآمدهای حاصل از آن نمیتواند جایگزین درآمدهای نفتی شود. به صورت عام اگر تمام ابزارهایی که ذکر شد فراهم شود و ما هم مانند دنیا، ترانزیت را فرصت بدانیم، نه تهدید، میتوانیم جایگاه آن را ارتقا بخشیم. در حال حاضر حدود 20 سازمان و اداره بر ترانزیت کشور نظارت میکنند و هیچکدام هم با دیگری هماهنگ نبوده و تحت فرماندهی واحدی قرار ندارند. بنابراین تمام این موارد باعث کاهش سرعت در این بخش میشود.

ما تنها مزیتی به نام امنیت داریم که کشورهای همسایه ما به ویژه همسایگان شرقی فاقد آنند و همین میزان ترانزیت هم به این دلیل است. اگر امروز امنیت افغاستان و پاکستان برقرار شود، ما قطعا دیگر نمیتوانیم کالای ترانزیتی به مقصد این دو کشور و آسیای میانه داشته باشیم. عمده مشکلاتی که در زمینه قوانین وجود دارد، برای مثال به قانون قاچاق یا تعرفهها مربوط میشود. اگر ما مانند سایر کشورها، تعرفهها را طی یک بازه زمانی پنجساله و حداکثر 10ساله به صورت پلکانی کم میکردیم تا تولیدات ما رقابتی شوند، به این حد و اندازه بگیر و ببند در زمینه قاچاق وجود نداشت. در زمینه تشکل گرایی نیز باید بگویم ما در اکثر بخشهای اقتصادی به ویژه در بخش حمل و نقل بینالمللی فاقد یک تشکل واحد قوی هستیم؛ یعنی تشکلی که در قبال سیاستهایی که دولت اتخاذ میکند، هم نظر کارشناسی میدهد و هم اینکه اگر این سیاستها به ضرر بخش خصوصی وضع شود، از خود مقاومت نشان میدهد.